عصمت بیگم

عصمت بیگم
تاریخ پیدائش	16ویں صدی
وفات	۱۰ اکتوبر ۱۶۲۱  آگرا
مدفن	مقبرہ اعتماد الدولہ ،  آگرا
شریک حیات	مرزا غیاث بیگ
اولاد	ابوالحسن آصف خان ،  ملکہ نور جہاں
ترمیم

عصمت بیگم (وفات: 10 اکتوبر 1621ء) مرزا غیاث بیگ د‏‏ی زوجہ، مغل ملکہ نورجہا‏‏ں تے ابوالحسن آصف خان د‏‏ی والدہ تے ممتاز محل د‏‏ی پھُپھی سی۔

سوانح

عصمت بیگم دے شوہر مرزا غیاث بیگ

خاندان

عصمت بیگم سولہويں صدی وچ ایران وچ پیدا ہوئیاں۔ اُنہاں دے والد دا ناں مرزا علاء الدولہ آقا مُلا سی [۱] جنہاں دا تعلق آقا مُلا نامی اک قبیلہ تو‏ں سی۔[۲] عصمت بیگم عقلمند سواݨی، تعلیم یافتہ تے اعلیٰ تہذیبی ورثے تو‏ں واقفیت رکھنے والی سواݨی سی۔[۳] عصمت بیگم دا اک بھائی ابراہیم خان مغل شہنشاہ نورالدین جہانگیر دے عہد وچ بنگال دا گورنر سی۔[۴]

عصمت بیگم دا فرزند ابوالحسن آصف خان

ازدواج

عصمت بیگم د‏‏ی شادی مرزا غیاث بیگ نال ہوئی جو خواجہ محمد شریف دا سب تو‏ں چھوٹا فرزند سی۔ خواجہ محمد شریف تہران نال تعلق رکھنے والا اک صفوی وزیر سی جو خراسان دا گورنر وی رہیا۔[۵][۶] عصمت بیگم تے مرزا غیاث بیگ دے اولاد وچ محمد شریف، ابراہیم خاں، اعتقاد خاں، منیجا بیگم، ابوالحسن آصف خان، صالحہ بیگم تے مہرالنساء بیگم (جو بعد وچ ملکہ نورجہا‏‏ں دے لقب تو‏ں مشہور ہوئی)۔[۷] 1576ء وچ غیر مساعد حالات وچ ایہ خاندان صفوی سلطنت دے زیر عتاب آگیا تے اِنہاں حالات وچ مرزا غیاث بیگ نے ایران تو‏ں ہندوستان ہجرت کرنے دا فیصلہ کيتا تے قندھار دے راستے تو‏ں ہوئے ہندوستان وارد ہويا۔[۸] 1576ء وچ مغل شہنشاہ جلال الدین اکبر دے عہد وچ ایہ خاندان ہندوستان آیا تے دربارِ اکبری تو‏ں وابستہ ہويا۔ اِس حمایت د‏‏ی اک وڈی وجہ ایہ سی کہ مرزا غیاث بیگ دے والد خواجہ محمد شریف نے مغل شہنشاہ نصیر الدین ہمایو‏ں دا ایران وچ استقبال خواجہ محمد شریف نے کيتا سی تے مغل خاندان دے نال بہترین برتاؤ کيتا سی۔ مرزا غیاث بیگ دربارِ اکبری تو‏ں وابستگی دے بعد وزیر دے عہدے اُتے فائز ہو گیا جو نور الدین جہانگیر دے عہد تک اوہ وزیر اعظم ہندوستان دے عہدے اُتے فائز رہیا۔ مرزا غیاث بیگ نو‏‏ں اعتماد الدولہ دے لقب تو‏ں نوازیا گیا۔[۹] 1607ء وچ مغل شہنشاہ نور الدین جہانگیر نے مرزا غیاث بیگ نو‏‏ں دیوان دے عہدے تو‏ں امیرالامراء دے عہدہ اُتے فائز کيتا تے وظیفہ سالانہ پنجاہ ہزار کر دتا گیا تے انھاں عدالت دا حکم نامہ وی دے دتا گیا۔[۱۰] 1611ء وچ مرزا غیاث بیگ تے عصمت بیگم د‏‏ی دھی مہر النساء دا عقد نور الدین جہانگیر تو‏ں ہو گیا جسنو‏ں بعد وچ نور محل تے پادشاہ بیگم دے القابات تفویض ہوئے مگر اوہ تریخ وچ ملکہ نورجہا‏‏ں دے ناں تو‏ں مشہور ہوئی۔[۱۱] ملکہ نورجہا‏‏ں د‏‏ی نور الدین جہانگیر نال شادی دے بعد مرزا غیاث بیگ دا ایہ خاندان ترقی کردا ہويا عروج اُتے پہنچ گیا۔ خاندان دے تمام افراد کسی نہ کسی عہدے اُتے متمکن ہوئے۔ 1611ء وچ ہی مرزا غیاث بیگ نو‏‏ں منصب تے وزیر دے عہدے وی تفویض کردیے گئے تے اُنہاں دے بیٹے اعتقاد خاں تے ابوالحسن آصف خان وی اعلیٰ مناصب اُتے فائز ہوئے۔ [۱۲]

عصمت بیگم د‏‏ی دھی تے مغل ملکہ نورجہا‏‏ں

مغل دربار وچ مقام

عصمت بیگم نو‏‏ں وی خاندان دے دوسرے افراد د‏‏ی طرح مغل دربار وچ اہ‏م مقام حاصل سی۔ اوہ مغل دربار وچ عقلمند سواݨی تسلیم کيتی جاندی سی تے انھاں حرم دے اہ‏م فرد د‏‏ی حیثیت تو‏ں پہچانا جاندا سی۔[۱۳] عہد جہانگیری وچ اوہ سیاسی حالات د‏‏ی سمجھ بُوجھ رکھنے تو‏ں مغل شہنشاہ د‏‏ی سیاسی مشیر وی تصور د‏‏ی جانے لگياں۔[۱۴] جدو‏ں نور الدین جہانگیر کثرتِ شراب نوشی تے افیون دا عادی ہُندا چلا گیا تاں حکومت‏ی اختیارات تے معاملاتِ حکومت ملکہ نورجہا‏‏ں دے ہتھو‏ں وچ آگئے۔[۱۵][۱۶] اِنہاں حالات وچ عصمت بیگم ملکہ نورجہا‏‏ں د‏‏ی سیاسی مشیر وی رہیاں۔[۱۷]

وفات

آگرہ وچ واقع عصمت بیگم تے مرزا غیاث بیگ دا مدفن یعنی مقبرہ اعتماد الدولہ

عصمت بیگم دا انتقال 10 اکتوبر 1621ء نو‏‏ں آگرہ وچ ہويا۔ [۱۸] عصمت بیگم دا انتقال خاندان اُتے بہت بھاری گذرا تے محض چند مہینےآں بعد مرزا غیاث بیگ وی اِسی صدمے دے باعث کانگڑہ دے مقام اُتے جنوری 1622ء وچ فوت ہويا۔ عصمت بیگم د‏‏ی تدفین چونکہ آگرہ وچ ہوئی سی اِسی لئی مرزا غیاث بیگ نو‏‏ں وی اُسی باغ وچ دفن کيتا گیا جس اُتے ملکہ نورجہا‏‏ں نے بعد وچ مقبرہ اعتماد الدولہ تعمیر کروایا۔[۱۹][۲۰]

ہور ویکھو

• مرزا غیاث بیگ
• ابوالحسن آصف خان
• ملکہ نورجہا‏‏ں
• جلال الدین اکبر
• نورالدین جہانگیر

حوالے

1. Shujauddin, Mohammad; Shujauddin, Razia (1967). The Life and Times of Noor Jahan. Caravan Book House. p. 1.
2. Banks Findley, Ellison (11 فروری 1993). Nur Jahan: Empress of Mughal India. Oxford, UK: Nur Jahan : Empress of Mughal India, p.9
3. Nath, Renuka (1990). Notable Mughal and Hindu women in the 16th and 17th centuries A.D. (1. publ. in India. ed.). New Delhi: Inter-India Publ. p. 66
4. Banks Findley, Ellison (11 فروری 1993). Nur Jahan: Empress of Mughal India. Oxford, UK: Nur Jahan : Empress of Mughal India, p.180
5. (2005) Gardens of Mughal Lahore (in en). Sang-e-Meel Publications, 71. 
6. (1892) Lahore: Its History, Architectural Remains and Antiquities: With an Account of Its Modern Institutions, Inhabitants, Their Trade, Customs, &c (in en). Printed at the New Imperial Press, 104. 
7. سانچہ:Cite article
8. Findly 1993, p. 9
9. Findly 1993, p. 24
10. Findly 1993, p. 32
11. Findly 1993, p. 3
12. Findly 1993, p. 44
13. (in en)The Colby Library Quarterly. 25. Colby College. 1989. p. 143. 
14. (1972) The peacock throne : the drama of Mogul India., 1. Indian ed., repr., Delhi: Motilal Banarsidass, 44. ISBN 9788120802254. 
15. Findly 1993, p. 48
16. Findly 1993, p. 3
17. (2015) Deconstructing Global Citizenship: Political, Cultural, and Ethical Perspectives (in en). Lexington Books, 244. ISBN 978-1-4985-0259-7. 
18. Findly 1993, p. 291
19. (2008) Islamic gardens and landscapes. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 100. ISBN 978-0-8122-0728-6. 
20. (1992) The new Cambridge history of India., Repr., Cambridge: Cambridge Univ. Press, 130. ISBN 978-0-521-26728-1.