Demielinizacja – proces patologiczny układu nerwowego polegający na rozpadzie osłonek mielinowych w ośrodkowym lub obwodowym układzie nerwowym.
Większość włókien nerwowych (aksonów) otoczonych jest osłonką mielinową, w skład której wchodzi mielina. Za wytwarzanie mieliny w ośrodkowym układzie nerwowym odpowiadają oligodendrocyty, zaś w obwodowym układzie nerwowym komórki Schwanna.
Patologia
Ośrodkowy układ nerwowy
Obraz histopatologiczny:
cechy uprzątania, w którym biorą udział makrofagi, zgromadzone głównie w miejscach aktywnego rozpadu mieliny oraz mikroglej, który przerastając może mieć postać pałeczkowatych komórek.
cechy naprawy (remielinizacji), w którym bierze udział astroglej o zróżnicowanej morfologii, czasem kilku jądrach. W ogniskach starszych dochodzi w dalszym etapie do zagęszczenia włókien glejowych i obładowanych produktami rozpadu mieliny makrofagów w okolicach naczyń; poza tym rejonem maleje liczba ciał komórek astrocytarnych, podścielisko ulega rozrzedzeniu i tworzy się blizna glejowa.
W obrazie makroskopowym (widocznym gołym okiem):
świeże zmiany – ogniska obniżonej konsystencji, z szaro-różowym zabarwieniem
stare zmiany – ogniska o większej spoistości, w dotyku twardsze, o barwie szaro-brązowej.
Przykładowe procesy patologiczne prowadzące do demielinizacji w ośrodkowym układzie nerwowym:
Demielinizacja odcinkowa oznacza rozpad osłonki mielinowej w obrębie części lub całego międzywęźla z zaoszczędzeniem samego aksonu. Proces ten prowadzi wtórnie do pobudzenia komórek Schwanna – ich proliferacji i wzrostu syntezy składników mieliny.
Gdy proces uszkadzający jest jednorazowy niemal zawsze dochodzi do naprawy i całkowitej remielinizacji. W stanach przewlekłych może dochodzić do na przemian zachodzących procesów demielinizacji i następczej remielinizacji – powstawać mogą tzw. twory cebulowate.
Struktury cebulowate (ang. onion bulbs) – powstają wskutek znacznego rozplemu kolagenu i intensywnej proliferacji komórek osłonki (komórek Schawanna), co daje na przekroju obraz okrężnie ułożonych warstw na zewnątrz włókna.
Przykładowe procesy patologiczne prowadzące do obwodowej demielinizacji: