|
WaarheidscommissieEen waarheidscommissie, meestal Waarheids- en Verzoeningscommissie, is de verzamelnaam voor een van overheidswege, bijvoorbeeld door het parlement, ingestelde commissie die, vooral in een periode van transitie (een overgang naar de rechtsstaat), onderzoek doet naar schendingen van mensenrechten uit het verleden en daarover een publiek rapport uitbrengt.[1] De instelling van zo'n commissie kan gepaard gaan met een algehele of gedeeltelijke amnestie voor in de onderzoeksperiode begane misdrijven, mits daarvoor in het openbaar verantwoording wordt afgelegd. WereldwijdDe eerste grote waarheidscommissie was die in Argentinië, die in 1984 constateerde dat zeker 9.000 mensen waren "verdwenen". In Chili documenteerde de Nationale Commissie voor Waarheid en Verzoening in 1991 ruim 2000 gevallen van politieke moord en "verdwijning". De Zuid-Afrikaanse waarheidscommissie hoorde sinds 1995 meer dan 20.000 slachtoffers van het apartheidsbewind. Belangrijke waarheidscommissies waren er ook in El Salvador, Duitsland en Guatemala. In 2003 meldde de waarheidscommissie in Peru dat tussen 1980 en 2000 ten minste 69.000 mensen zijn gedood of "verdwenen". Er kwamen ook waarheidscommissies in onder meer Sierra Leone en Oost-Timor. Slagen en falenLang niet alle waarheidscommissies zijn een succes geweest. Soms werden ze halverwege afgebroken. Dat gebeurde bijvoorbeeld in de Filipijnen en Ecuador. Soms publiceerden ze nooit een eindverslag, of het rapport werd niet openbaar gemaakt. In Haïti was de commissie al in 1996 klaar met haar werk, maar het duurde jaren voordat het rapport uitkwam. Soms sleepte het onderzoek zich eindeloos voort, zonder uitzicht op resultaat. In Suriname is jarenlang gesproken over een waarheidscommissie en is zelfs een officiële onderzoeker aangesteld, maar gepubliceerd is er niets. Andere waarheidscommissies kwamen met resultaten die zo onbevredigend waren dat de verdenking rees dat ze alleen voor de vorm waren ingesteld. Zo brachten diverse officiële onderzoeken die in Sri Lanka zijn uitgevoerd nauwelijks opheldering over tienduizenden moorden en "verdwijningen". ChiliDe Chileense president Aylwin nam op 4 maart 1991 officieel het rapport van de Nationale Commissie voor Waarheid en Verzoening in ontvangst. Hij sprak bij die gelegenheid, ten overstaan van tienduizenden aanwezigen en alle tv-zenders, een rede uit in het Nationale Stadion van Santiago, de plaats waar bijna 18 jaar eerder, bij de militaire coup, duizenden mensen gevangen hadden gezeten en waren gemarteld of geëxecuteerd.
Zuid-AfrikaHerstelWaarheidscommissies kunnen belangrijk bijdragen aan herstel. Slachtoffers voelen zich erkend omdat ze officieel worden gehoord. Een rapport legt de feiten vast en wijst vaak de verantwoordelijken aan. Als vervolg op een tijdelijke waarheidscommissie komt er vaak een permanent instituut voor mensenrechten. Een bezwaar dat vaak tegen waarheidscommissies wordt ingebracht, is dat ze berechting zouden verhinderen, maar dat hoeft niet zo te zijn. In Chili zijn sinds het rapport van de waarheidscommissie van 1991 tientallen militairen alsnog voor de rechter gebracht. In Argentinië kwam het, soms 20 jaar of nog langer na de feiten, ook tot processen. In Zuid-Afrika konden de schuldigen amnestie krijgen als ze een volledige bekentenis aflegden voor `politieke' misdrijven, maar andere misdrijven (waaronder marteling) blijven vervolgbaar. De Tsjechische president Václav Havel schreef in 1993: `Het is werkelijk verbijsterend om te ontdekken dat, na decennia van vervalste geschiedenis en ideologische manipulatie, uiteindelijk niets uit de herinnering verdwijnt.' De Midden-Europese landen hebben in het algemeen gekozen voor een alternatieve vorm van waarheidsvinding, die lustratie wordt genoemd. Daarin ligt de nadruk op het bovenhalen van informatie over individuen die in de archieven van de voormalige geheime diensten te vinden is. De betekenis van waarheidscommissies wordt geleidelijk minder door de opkomst van het internationaal strafrecht en de universele jurisdictie. Lijst van belangrijke waarheidscommissies
Literatuur
Externe linksBronnen, noten en/of referenties
|
Portal di Ensiklopedia Dunia
