Sapsverlaat

4e Verlaat of 1e Musselverlaat of Sapsverlaat
Sapsverlaat anno 2010
Algemene gegevens
Locatie	Groningen Groningen, Stadskanaal Stadskanaal, Musselkanaal
Coördinaten	52° 58′ NB, 6° 59′ OL
Waterweg(en)	Stadskanaal, Musselkanaal
Lengte	Oude kolk[1] 24,0 m Nieuwe kolk[2] 30 m
Schutlengte	Oude kolk 28 m Nieuwe kolk 38 m
Breedte	Oude kolk 10,6 m Nieuwe kolk 11,9 m
Doorvaarbreedte	Oude kolk 5,9 m Nieuwe kolk 6 m
Drempeldiepte	Oude kolk –1,5 m Nieuwe kolk –1,9 m
Beheerder	Waterschap Hunze en Aa's
Bouw
Opening	Oude kolk 1841[3] Nieuwe kolk 1910[3]
Bouwkosten	Nieuwe kolk ƒ 38.000
Gebruik
Huidig gebruik	pleziervaart, CEMT-klasse 0[4]
Architectuur
Type	Puntdeuren[1][2]
Monumentnummer	516247
Portaal    Verkeer & Vervoer

Het Sapsverlaat (ook 4e Verlaat, Vierde Verlaat of 1e Musselverlaat) is de vierde schutsluis die in 1840 werd aangelegd in het nieuw aangelegde Stadskanaal in de Nederlandse provincie Groningen. Omdat deze sluis de eerste sluis is in de plaats Musselkanaal - de eerste drie sluizen liggen in de plaats Stadskanaal - wordt hij ook wel de Eerste Verlaat in Musselkanaal genoemd.

Het Musselkanaal is aangemerkt als CEMT-klasse 0. De lengte van de oude kolk is 24,0 m, toch is de schutlengte 28 m (door de vorm van de sluiskolk), en de wijdte is 10,6 m. De doorvaarbreedte van de hoofden is 5,9 m. De drempeldiepte van beide drempels is KP –1,5 m. De lengte van de nieuwe kolk is 30 m en de wijdte is 11,9 m. De schutlengte 38 m (door de vorm van de sluiskolk). De doorvaarbreedte van de hoofden is 6,0 m. De drempeldiepte van beide drempels is KP –1,9 m. Er liggen draaibruggen over de benedenhoofden[4]

Het Sapsverlaat is een schutsluis die in 1840 voor 38.000 gulden[5] werd aangelegd aan de Schoolstraat en Schoolkade in Musselkanaal. In de loop van de 19e eeuw werd het kanaal verder in zuidoostelijke richting gegraven. Veel neringdoenden vestigden zich in de buurt van de in het kanaal aangelegde schutsluizen, vanwege de mogelijkheden tot handel met de wachtende turfschippers.

Het verlaat dankt zijn naam Sapsverlaat aan twee van die bewoners, verlaatmeesters van de sluis. Deze verlaatmeesters waren Johannes Egberts Sap (1818-1888) en Otto Geuchien Sap (1841-1919). De eerste was ook koopman en commissionnair en de tweede was voordat hij sluismeester werd, schipper - hij was een zoon van een zeekapitein. Hij was naast verlaatmeester ook koopman, vervener en winkelier.

Op vervoersbewijzen van de Eerste Groninger Tramway-Maatschappij staat het Tweede Verlaat aangeduid als het "Sap's verlaat". Dat lijkt er op te wijzen dat de naam voordat deze naam voor het vierde verlaat in zwang kwam deze voor deze sluis werd gebruikt.[6]

Het Sapsverlaat, inclusief draaibruggen, is aangemerkt als een rijksmonument.[3]

Mediabestanden

Bronnen, noten en/of referenties

1. Oude kolk 4e Verlaat of 1e Musselverlaat. Rijkswaterstaat. Gearchiveerd op 20 november 2023. Geraadpleegd op 21 november 2023.
2. Nieuwe kolk 4e Verlaat of 1e Musselverlaat. Rijkswaterstaat. Gearchiveerd op 21 november 2023. Geraadpleegd op 21 november 2023.
3. Beschrijving monument 516247
4. Vaarwegen in Nederland (pdf). Vaarweg Veendam-Stadskanaal-Ter Apel (019) Pagina 37 / 504. Rijkswaterstaat (November 2023). Geraadpleegd op 21 november 2023.
5. Gemeente Stadskanaal: Sluizen
6. Mr. R.G. Klomp: De Eerste Groninger Tramway-Maatschappij. De geschiedenis van de paardetram in de Veenkoloniën, Stadskanaal 1980 ISBN 9070171058 blz. 110