Marcel van Jole

Marcel van Jole
Van Jole in december 2011
Algemene informatie
Geboren	16 september 1916 Rotterdam
Overleden	26 juli 2014 Antwerpen
Nationaliteit(en)	België
Beroep(en)	Kunstcriticus, commissaris van tentoonstellingen hedendaagse kunst
Woonplaats	Brasschaat
Gehuwd met	Christiane van Jole
Portaal    Kunst & Cultuur

Marcel van Jole (Rotterdam, 7 september 1916 – Antwerpen, 26 juli 2014) was een Belgisch kunstcriticus en commissaris van tentoonstellingen van hedendaagse kunst.

Hij doceerde vanaf de jaren 50 tot 70 kunstgeschiedenis aan de State University of New York. In de jaren 80 was van Jole kabinetsmedewerker van toenmalig minister van Cultuur Karel Poma. In 1987 richtte hij in Antwerpen mee het Museum voor Hedendaagse Kunst (MuHKA) op, waar hij voorzitter van de raad van bestuur bleef tot 1991. Van Jole publiceerde een veertigtal monografieën over hedendaagse kunstenaars en richtte tientallen tentoonstellingen in.

Van Jole was ook jarenlang voorzitter van de Alliance française in België en ondervoorzitter van de Internationale Vereniging van Kunstcritici (A.I.C.A.) en van de erfgoedvereniging Europa Nostra.[1]

Levensloop

Sinds eind jaren 50 gaat bij Marcel van Jole de passie voor de beeldende kunst steeds meer op de voorgrond treden, hoewel zijn interesse en inzet voor muziek, theater en film aanwezig blijft. Van 1959 tot 1969 geeft hij bij uitgeverij De Sikkel een reeks ‘Historische verhalen’ uit, waarin hij kinderen vertrouwd wil maken met het artistieke erfgoed. Gaandeweg verschuift zijn focus naar actuele stromingen in de beeldende kunst. Ontmoetingen met onder anderen Pablo Picasso, Henry Moore, Marc Chagall, Paul Delvaux, Jan Fabre en vooral René Magritte geven hem de impuls om de recente en hedendaagse kunst te helpen divulgeren bij het grote publiek. In totaal geeft Van Jole meer dan 40 monografieën over levende kunstenaars uit en werkt hij mee aan tientallen andere. Hij wordt ook ondervoorzitter van de A.I.C.A.

Als kabinetsmedewerker van minister van Cultuur Karel Poma in de jaren 80 lobbyt hij met succes voor de oprichting van een eigen Antwerps museum voor Hedendaagse Kunst. Op 20 juni 1987 opent het MuHKA zijn deuren. Van Jole blijft er voorzitter van de raad van bestuur tot 1991.

Ook individueel organiseert hij talloze tentoonstellingen op nationaal en internationaal vlak, waaronder de reizende tentoonstelling ‘Confrontaties’, met werk van 111 levende Belgische en Luxemburgse kunstenaars. Zijn laatste tentoonstellingen realiseert hij in 2008, op 92-jarige leeftijd.

Jonge jaren

Marcel van Jole wordt geboren in Rotterdam, waar zijn ouders heen gevlucht zijn voor het oorlogsgeweld. In 1920 keren zij terug naar België, waar het jonge gezin bij de grootouders van vaderskant gaat inwonen. Via zijn grootvader, zelf amateur-kunstschilder, komt van Jole al zeer jong in aanraking met het artistieke milieu.

Studies

Na een probleemloze lagere- en middelbareschoolopleiding, studeert Marcel van Jole kunstgeschiedenis en wiskunde aan de Université libre de Bruxelles (ULB). In 1938 studeert hij met onderscheiding af als kunsthistoricus, in 1939 met grote onderscheiding als geaggregeerd wiskundige.

Tweede Wereldoorlog

Vlak voor de aanvang van de oorlog is Van Jole als wiskundeleraar verbonden aan het Koninklijk Atheneum van Antwerpen. Hij wordt krijgsgevangen gemaakt tijdens de eerste oorlogsdagen, maar kan al snel ontsnappen. Terug aan de slag in de school, krijgt hij eind 1940 van de Duitse bezetter een ‘Berufsverbot’ opgelegd vanwege zijn kritiek op het Duitse regime.

Onderwijsloopbaan

Marcel van Jole in zijn kunstkamer

Na de oorlog zorgt minister Camille Huysmans ervoor dat van Jole weer aan de slag kan in het Atheneum van Hoboken. In diezelfde periode wordt hij ook benaderd door de Joodse gemeenschap, die haar eigen scholennet verder wil uitbouwen. Gedurende zes jaar werkt hij halftijds als leraar in Hoboken en halftijds als prefect in de Jesode-Hatora Beth-Jacob in Antwerpen. Bij deze laatste wordt hij de drijvende kracht achter de erkenning van de school als onderwijsinstelling en richt hij een avondschool en een normaalschool op, waarvan hij de functies als directeur combineert met die van prefect tot aan zijn pensionering in 1982.

Van 1959 tot 1971 is hij als kunsthistoricus gastprofessor aan de State University of New York (SUNY), terwijl hij tegelijk directeur is van de ‘European Studies’ van de SUNY, een uitwisselingsprogramma tussen Europese en Amerikaanse kunststudenten.

Marcel van Jole is op 26 juli 2014 in Antwerpen overleden.[2]

Oeuvre

Cultureel curriculum

Jaar	Organisatie	Functie
	Musea, universiteiten, scholen, culturele instellingen, bedrijven, ... wereldwijd	Gastspreker
1946	Alliance Française van Antwerpen	Stichter
1946 - 1986	Alliance Française van Antwerpen	Voorzitter Raad van Bestuur
1959 - 1971	The State University of New York (SUNY) - US	Professor Kunstgeschiedenis
1960 - 1971	SUNY - Overzeese Studies	Europees directeur
1966 - 1968	Ministerie van Onderwijs en Cultuur (min. Frans Grootjans)	Onbezoldigd medewerker
1966	100-jarig bestaan van het SUNY	Afgevaardigde van min. Grootjans
1972 - 1995	Provinciebestuur Antwerpen	Adviseur Beeldende Kunsten
1974 - 1988	Ministerie van Openbare Werken	Lid Commissie van Advies inzake Kunst en Kunstambachten
1974 - 1989	Muziekkapel Koningin Elisabeth (Waterloo - BE)	Professor Esthetica en Kunstgeschiedenis
1975 - 1984	Nationale Commissie van Advies voor Plastische Kunsten	Lid
vanaf 1976	Rijkscentrum voor Grafische Kunst 'Frans Masereel'	Lid Bestuurscommissie
vanaf 1981	Nationaal Hoger Instituut voor Schone Kunsten	Lid Commissie van Toezicht
1982 - 1986	Ministerie van Cultuur (min. Karel Poma)	Adviseur
1982 - 1986	Ministerie van Cultuur (min. Karel Poma)	Celoverste Schone Kunsten, Buitenlandse Culturele Akkoorden en 'Luister naar de Taal'
1984	De Philharmonie van Antwerpen	Stichtend lid
vanaf 1985	Europa Nostra (Vereniging ter Bescherming van het Europees Erfgoed)	Lid raad van bestuur
1986 - 2002	Alliances Françaises de Belgique	Président Fédéral
1987	Museum Hedendaagse Kunst Antwerpen (MuHKA)	Medestichter
1987 - 1991	Museum Hedendaagse Kunst Antwerpen (MuHKA)	Voorzitter raad van bestuur
1988	Nationaal Hoger Instituut voor Schone Kunsten	Lid Commissie 'Eigen Vermogen'
1988	Europa Nostra Belgium	Stichter
1988 - 2006	Europa Nostra Belgium	Lid Raad van Bestuur
1990	Antwerpse Provinciale Commissie voor Monumenten en Landschappen	Erelid
vanaf 1990	Muziekkapel Koningin Elisabeth (Waterloo -BE)	Examinator
vanaf 1993	Europa Nostra	Vicepresident
1999 - 2006	Europa Nostra Belgium	Voorzitter raad van bestuur
vanaf 2002	Alliances Françaises de Belgique	Président Fédéral à titre honorifique
vanaf 2006	Europa Nostra Belgium	Erevoorzitter
	Stichting 'George Grard' (Gijverinkhove - BE)	Erevoorzitter
	Stichting 'Les Amis de Christian Silvain' (Eupen - BE)	Erevoorzitter
	Académie Nationale d'Histoire (Parijs - FR)	Corresponderend lid
	Artsen zonder Grenzen België	Kunstadviseur
	Association Internationale des Critiques d'Art (AICA)	Vicepresident / Lid van het bureau
	Belgische Vereniging der Kunstcritici (ABCA)	Lid raad van bestuur / Lid van het bureau
	Belgische Vrienden van de Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem	Lid raad van bestuur
	Brussels International Airport Company	Kunstadviseur
	Cahiers Toison d'Or	Medewerker
	De Nieuwe Gazet	Medewerker
	De Vlaamse Gids	Medewerker
	Echo	Medewerker
	El Alcade de Santa Cruz de Santiago de Tenerife (ES)	Asesor Honorifico
	Festival International de la Peinture (Cagnes-sur-Mer - FR)	Jurylid
	Filharmonische Vereniging van Antwerpen	Stichtend Lid / vicepresident
	IBM Belgium	Kunstadviseur
	Jalons des Arts	Medewerker
	Kredietbank	Kunstadviseur
	Kunstecho's	Medewerker
	Mercatorfonds	Medestichter
	RWE (Rheinisch-Westfälisches Elektrizitätswerk)	Kunstadviseur
	SABAM	Lid
	Vereniging van Vlaamse Letterkundigen	Lid

Bibliografie

Titel	Genre	Uitgever	Jaar
In memoriam Dr. Arthur-Henri Cornette	Elogie	VOLBA	1947
De jonge Rubens	Historisch verhaal	De Sikkel	1959
Rubens in Italië - herdruk 1973	Historisch verhaal	De Sikkel	1961
Quinten Matsijs - herdruk 1975	Historisch verhaal	De Sikkel	1961
Geraard de Tapijtweversjongen - herdruk 1974	Historisch verhaal	De Sikkel	1963
Een Vlaamse schilder bij de Bedoeïenen	Historisch verhaal	De Sikkel	1964
De eerste Floralin	Historisch verhaal	De Sikkel	1965
Rubens te Antwerpen - herdruk 1977	Historisch verhaal	De Sikkel	1966
Pinchas Shaar	Monografie	Erasme / H.Bénézit	1968
Jacob Jordaens	Historisch verhaal	De Sikkel	1969
Tony Agostini	Monografie	Vision sur les Arts	1971
Jack Godderis	Monografie	Noordgouw	1972
Lior Roth, Kibbutz Afikim (IsraëI)	Monografie	Standaard	1973
Leherb devant le miroir d'Orphée	Monografie	Biblio Press	1973
Pol Mara	Monografie	Arcade	1974
Guillaume Leunens	Monografie	Noordgouw	1974
André Goezu	Monografie	Noordgouw	1975
Paul Van Hoeydonck - "Kosmo-Notes"	Monografie	Arte Press	1976
Jef van Tuerenhout - "The metamorphoses of Lais"	Monografie	Arte Press	1976
Paul Smolders	Monografie	Arte Press	1977
Joel Kass, De wereld van een Expressionist	Monografie	Standaard	1977
Martin Wallaert	Monografie	Art Editions	1977
Remy Cornelissen, beeldhouwer en lithograaf	Monografie	Arte & Biblio Press	1978
José de Guimarães	Monografie	Arte & Biblio Press	1978
Guy Van den Bulcke	Monografie	Arte & Biblio Press	1978
Hubert De Vries	Monografie	Arte & Biblio Press	1979
Marijan Kolesar	Monografie	Arte & Biblio Press	1979
André Goezu	Monografie	Arte & Biblio Press	1982
Pinchas Shaar	Monografie	Arte & Biblio Press	1982
Gaston Bogaert	Monografie	Arte & Biblio Press	1982
De Aquarellen van Leonor Fini	Catalogus	Galerij Poseïdon	1983
Christian Silvain - "Façades"	Catalogus	Galerij Poseïdon	1984
Paul Delvaux - La Fondation Paul Delvaux	Monografie	La Fondation Gianadda	1987
Roger Nellens	Monografie	Roularta	1990
Pol Mara	Monografie	Lannoo	1990
De Vrienden Kunstenaars Van Léon Rochtus	Monografie	Mercatorfonds	1991
Hugo Duchateau	Monografie	Roularta	1992
Monique Muylaert en Herman Muys	Monografie	Lannoo	1992
Walter Brems	Monografie	Roularta	1992
"Confrontaties" - 111 Belgische en Luxemburgse kunstenaars	Catalogus	Lannoo	1993
Paul Delvaux - "Trains, Trams, Gares"	Catalogus	CC Marius Staquet	1993
Jacky De Maeyer	Monografie	Roularta	1993
Edward Leibovitz	Monografie	Roularta	1994
Paul Smolders	Monografie	Blondé	1994
George Grard	Monografie	Kunstboek	1995
César Bailleux	Monografie	Roularta	1996
Jan Vanriet	Monografie	Lannoo	1996
Guy Van den Bulcke	Monografie	Roularta	1997
Christian Silvain	Monografie	G.E.V. Grenz-Echo	1997
Le Pouvoir de 1'Exemple	Monografie	G.E.V. Grenz-Echo	1998
Folon	Monografie	G.E.V. Grenz-Echo	1999
Robert Groslot, Computer Designed Paintings	Monografie	Eigen Beheer	2003
Francine Van Mieghem - George Grard - "De kunstenaar en zijn model"	Monografie	Eigen Beheer	2007
Hélène Jacubowitz	Monografie	De Vries-Brouwers	2008

Commissaris van tentoonstellingen

Tentoonstelling	Venue	Stad (Land)	Jaar
Jean Lurçat - Wandtapijten en Keramiek	Koninklijk Museum voor Schone Kunsten	Antwerpen (BE)	1956
Retrospectieve Frans Masereel	Koninklijke Academie voor Schone Kunsten	Antwerpen (BE)	1958
Rotterdamse Kunstenaars	Koninklijke Academie voor Schone Kunsten	Antwerpen (BE)	1958
Le Fauconnier, de Vader van bet Kubisme	Koninklijke Academie voor Schone Kunsten	Antwerpen (BE)	1958
De Chinese tekeningen van Frans Masereel		Antwerpen (BE)	1959
Antwerpse kunstenaars	Musée des Beaux Arts	Paris (FR)	1962
Belgische Schilders		Woodstock (NY - US)	1962
Kunstbezit in ieders bereik	Koninklijke Academie voor Schone Kunsten	Antwerpen (BE)	1962
Belgische Schilders		Mount Vernon (NY - US)	1963
Kunstbezit in ieders bereik	Koninklijke Academie voor Schone Kunsten	Antwerpen (BE)	1964
300 Jaar Koninklijke Academie voor Schone Kunsten van Antwerpen	École des Beaux Arts	Paris (FR)	1964
Laureaten van de Camille Huysmansprijs		Rotterdam (NL)	1964
Laureaten van de Camille Huysmansprijs		Den Haag (NL)	1964
Belgische beeldhouwers	De Lijnbaan	Rotterdam (NL)	1965
Jean Lurçat en Julien J.Van Vlasselaer - Wandtapijten	Rondreizend	US	1969 - 1970
Frankrijk te Gast in Antwerpen (27 tentoonstellingen)		Antwerpen (BE)	1972
Jef Van Tuerenhout	Palazzo dei Diamanti	Ferrara (IT)	1987
"Surrealism"		Retretti (FI)	1987
"Celebration of Light"		Savonlinna (FI)	1989
Internationale Biënnale Kleine Beeldhouwkunst		Ljubljana (SL)	1989
"Confrontaties" - 111 Belgische en Luxemburgse kunstenaars	Rondreizend	Europa - ZA	1993 - 1997
Bernard Schultze - "Das Grosse Format"	Rondreizend	Europa	1994 - 1996
29^ième Festival International de la Peinture	Château Grimaldi	Cagnes-sur-Mer (FR)	1997
Christian Silvain	Chäteau Grimaldi	Cagnes-sur-Mer (FR)	1998
Anne de Bodt	Chäteau Grimaldi	Cagnes-sur-Mer (FR)	1999
Ik hou niet van Cultuur	Paleis II - Heizel	Brussel (BE)	2000
Openluchttentoonstelling "Euro"		Frankfurt (DE)	2000
Art in the Park	INOCOM	Beersel (BE)	2000
Art in the Park	INOCOM	Beersel (BE)	2001
Mes 100 Coups de Cœur	Museum Wielemans	Brussel (BE)	2001
Brüsseler Begegnungen		Essen (DE)	2001
Brüsseler Begegnungen		Berlijn (DE)	2002
Art in the Park	INOCOM	Beersel (BE)	2002
James Ensor	ICC	Krakau (PL)	2002
Art in the Airport (permanente tentoonstelling)	Luchthaven	Zaventem (BE)	vanaf 2002
Robert Groslot	Belgische Ambassade	Berlijn (DE)	2003
Art in the Park	INOCOM	Beersel (BE)	2003
Art in the Park	INOCOM	Beersel (BE)	2004
Art in the Park	INOCOM	Beersel (BE)	2005
Quinzaine Française		Antwerpen (BE)	2005
Frans Masereel, Peintures, Gravures, Dessins	Musée de Verviers	Verviers (BE)	2005
Frans Masereel	ICC	Krakau (PL)	2005
Frans masereel en de Kleur	Koningin Fabiolazaal	Antwerpen (BE)	2006
Art in the Park	INOCOM	Beersel (BE)	2006
Art in the Park	INOCOM	Beersel (BE)	2007
Janké, Luc Ledene, Guy Vandenbranden - "Een Halve Eeuw Constructivisme"	ICC	Krakau (PL)	2008
Art in the Park	INOCOM	Beersel (BE)	2008

Eervolle vermeldingen

Jaar	Ereteken / Orde	Uitreiker
1955	Officier d'Académie	Frankrijk
1959	Ridder in de Leopoldsorde	België
1966	Officier dans l'Ordre des Palmes Académiques	Frankrijk
1968	Officier in de Orde van Leopold II	België
1969	Chevalier de la Légion d'Honneur	Frankrijk
1976	Officier in de Leopoldsorde	België
1982	Officier de l'Ordre National du Mérite	Frankrijk
1986	Commandeur Orde van Verdienste	Griekenland
1988	Commandeur dans l'Ordre des Palmes Académiques	Frankrijk
1990	Officier de la Légion d'Honneur	Frankrijk
2000	Commandeur in de Orde van Leopold II	België
2004	Commandeur in de Leopoldsorde	België
2004	Ereburger - Gouden Erepenning	Gemeente Brasschaat
2004	Medal of Honour	Europa Nostra
2005	Médaille d'Or du Mérite Européen	Europese Unie

Bronnen, noten en/of referenties

1. "Marcel van Jole, A Man for all Seasons"; Marc Van Riel, Freddy Hofmans & Christiane van Jole; Antilope - Lier; 2007
2. Marcel van Jole overleden, De Redactie. Bezocht op 1 augustus 2014