Lijst van voormalige tuberculose-sanatoria in Nederland

Dit is een lijst van voormalige tuberculose-sanatoria in Nederland. De lijst omvat de complexen waar op enig ogenblik exclusief tuberculose werd behandeld. Op de eerste lijst staan de sanatoria voor langdurige opname. De tweede lijst omvat de zogenaamde dag- of nachtsanatoria, waar tuberculose-lijders enkel overdag of 's nachts verbleven. Bij sanatoria waarbij het onduidelijk is of het om een dag-/nachtsanatorium gaat of om een sanatorium voor langdurige opname, zijn ze opgenomen op de eerste lijst.

Alle sanatoria werden door een veranderende behandelmethode en de daarmee samenhangende afname van het aantal besmettingen gesloten. Indien bekend is dan ook aangegeven wanneer er gestopt is met de (exclusieve) tbc-zorg. Ook staat bij ieder sanatorium aangegeven wat de huidige bestemming is van het gebouw of wanneer het gesloopt is (indien bekend).

Sanatoria

Deze lijst is (mogelijk) incompleet. U wordt uitgenodigd op bewerken te klikken om de lijst uit te breiden.

Plaats	Naam	Locatie	Opening	Einde	Huidige situatie	Architect	Soort en/of doelgroep	Exploitant
Almen	P.W. Janssen Ziekenhuis	Ehzerallee	1921	1967	Hotel	George Nicolaas Itz
Apeldoorn	Berg en Bosch	Soerenseweg	1920	1933	Gesloopt (1933)	Alexander Kropholler	Rooms-katholiek	Herwonnen Levenskracht
Appelscha	Friesch Volkssanatorium	Sanatoriumweg	1922	1963	Gesloopt (m.u.v. laboratorium-gebouw)	Melle Oenes Meek		Vereniging tot oprichting en exploitatie van een Friesch Volksanatorium
Bakel	St. Jozefsheil	Roessel 3	1951		Verpleeghuis, revalidatie, dementie	Willem Maas en Frans van Eekeren Herman van Balen, F.J. Wiegerinck en Frans van Eekeren (gebouw personeel 1953)	Kinderen en volwassenen	Stichting Sint Jozefsheil
Beek	Kalorama	Nieuwe Holleweg	1920	1958	Gesloopt (1959)		Mannen van alle leeftijden en gezindten
Beekbergen	Sanatorium Beekbergen	Loenenseweg	1910	1959	Verpleeghuis	Johannes van Nieukerken, Marie Adrianus van Nieukerken en Johan van Nieukerken Jan Gradus Mensink en Pieter Koenraad Mensink (verbouwing 1952)	Aanvankelijk een sanatorium voor het hele gezin, later een sanatorium voor m.n. Rotterdamse mannen en vrouwen	Naamloze vennootschap Sanatorium Beekbergen
Bemmel	Wilhelminapaviljoen	Markt	1922		Gesloopt (ca. 1960)	Adrianus Wilhelmus van 't Hullenaar	Vrouwen	St. Liduina-vereeniging
Bilthoven	Berg en Bosch	Professor Bronkhorstlaan	1933	1962	Medisch bedrijventerrein	Bernardus Joannes Koldewey en Kees van Moorsel	Rooms-katholiek	Herwonnen Levenskracht
Blaricum	Hoog Laren	Rijksstraatweg	1903	Jaren 1950	Gesloopt (1986)	Eduard Cuypers	Mensen uit Amsterdam	Vereniging Amsterdamsch Sanatorium voor Borstlijders
Breda	De Klokkenberg	Galderseweg	1954	1970	Woningen	Kees de Bever en Kees van Moorsel
Bredevoort	Sint Bernardus	Het Zand		1933		Bestaande bouw	Rooms-Katholiek	R.K. Sanatorium St. Bernardus Gesticht
Delft	Dag en Nachtverblijf Vanaf 1931: Groene Kruis Sanatorium	Koepoortstraat	1925	Begin jaren 1960	Gesloopt	Maurits Theodorus Elout (oorspronkelijke gebouw) C.H. Kalis (consultatiebureau)	M.n. mensen uit Delft	Zuid Hollandse vereeniging Het Groene Kruis
Doorn	Dennenoord		1901
Doorn	Huis ter Drift		1912 (of eerder)	Begin jaren 1950	Gesloopt		Kinderen, m.n. uit Den Haag	’s-Gravenhaagsche Vereeniging tot bestrijding der Tuberculose
Doorn	Middenbosch		1908
Doorn	Woudhuis		1907 (of eerder)	1939 (of later)			Kinderen
Duizel	Hei en Dennen		1907
Eersel	St. Jacobus gesticht						Rooms-Katholiek
Eerbeek	Sanatorium Eerbeek	Doonweg 7	1922	1951	Woning	Everwijn Verschuyl	Grafici	Vereeniging tot bevordering der gezondheid in de grafische vakken in Nederland
Gennep	Maria-oord	Stiemensweg	1918	1944	Gesloopt		Vrouwen
Groesbeek	Dekkerswald	Nijmeegsebaan 31	1913	1964	Ziekenhuis	Eduard Cuypers		Stichting van Rooms-Katholieke Herstellingsoorden voor Longlijders en Zwakke Kinderen
Den Haag	De Lighallen	Doorniksestraat	1907	1964		Hendrik Vredenrijk Gerretsen (verbouwing 1939/1940)		's-Gravenhaagsche Vereeniging tot bestrijding der Tuberculose Vanaf 1945: Stichting Haagsch Noodsanatorium Vanaf 1949: Stichting Haagsch Sanatorium
Harderwijk	Piusgesticht	Bruggestraat	1919				Mannen, vrouwen en kinderen van alle gezindten
Harderwijk	Sonnevanck	Leuvenumseweg	1908	1958	Gesloopt	Hendrik Jan Tiemens		Vereniging tot Christelijk Hulpbetoon aan Tuberculoselijders
Hellendoorn	Volkssanatorium Hellendoorn	Sanatoriumlaan	1902	1974				Vereeniging tot Oprichting en Exploitatie van Volkssanatoria voor borstlijders in Nederland
Hilversum	Sanatorium Hilversum	Soestdijkerstraatweg	1920	1961	Gesloopt (1969)	Everwijn Verschuyl & Zn. (verbouwing 1931)	Vrouwen	Hilversumsche Vereeniging tot bestrijding der Tuberculose
Hilversum	Zonnestraal	Loosdrechtse Bos	1928	1957		Jan Duiker		Algemene Nederlandse Diamantbewerkersbond
Hoek van Holland	Zeehospitium St. Jozef		1934	1963		Marinus Jacobus Leonardus Gadron (uitbreiding 1953)	Kinderen	R.K. Vereeniging tot uitzending van Zwakke en tuberculeuse patiënten St. Jozef
Horn	Limburgsche Groene Kruis Sanatorium Vanaf 1934: Hornerheide	Hornerheide	1921	Jaren 1970	Longcentrum Ciro	Th.J. Geerts	Mannen en vrouwen	R.K. Vereeniging Het Limburgsche Groene Kruis Vanaf 1934: Rooms-katholieke Stichting Gezond Limburg
Katwijk	Zeehospitium	Drieplassenweg	1908			Willem Molenbroek	Kinderen	Stichting Rotterdams Zeehospitium
Laren	Hoog Blaricum	Crailoseweg (Huizen)	1912	Jaren 1960	Leegstand	Karel Muller	Kinderen	Vereniging Amsterdamsch Kindersanatorium
Laren	Juliana-Oord	Leemzeulder 29	1930	Circa 1957	GGZ-instelling	Antonius Petrus van den Brink		Vereeniging tot Behartiging van de Belangen van Nederlandsche lijders aan Been- en Gewrichtstuberculose
Laren	Nederlands Studenten Sanatorium	Naarderstraat	1947	1965				Stichting Het Nederlandse Studenten Sanatorium
Nunspeet	Sanatorium Erica	Ericaweg	1904	1953	Verwoest (1944)	E.P.J. Smith		Vanaf 1924: Vereeniging Zusterhulp
Oosterbeek	Eikenhorst	Utrechtseweg	1931	1932
Oostkapelle	Sanatorium Zonneveld		1909			Koch	Kinderen	Zonneveld
Putten	Huize Dennenhof		1903	1928 (of eerder)			Mannen
Renkum	Oranje Nassau's Oord	Boslaan (Wageningen)	1901	Jaren 1970	Verpleeghuis	Eduard Cuypers		Stichting Oranje Nassau-oord (Later: Vereeniging tot het oprichten en instandhouden van Herstellingsoorden voor Handels- en Kantoorbedienden, Handelsreizigers en Handelsagenten)
Rosmalen	Maria-oord		1945					Groene Kruis
Scheveningen	Sophia-stichting	Gevers Deynootweg	1880 (vanaf 1904 voor TBC)
Sint-Oedenrode	St. Odagesticht	Deken van Erpstraat	1908				Vrouwen, Rooms-Katholiek
Soest	Zonnegloren	Soesterbergsestraat	1927	1963	Gesloopt (2000)	Hermann Friedrich Mertens		Christelijke Vereeniging tot Oprichting en Instandhouding van Sanatoria voor Lijders aan Tuberculose
Son	H. Hart van Jezus		1919	1957	Gesloopt (1985)	Louis Kooken	Kinderen, mannen en vrouwen, m.n. Rooms-Katholieken
Wijk aan Zee	Heliomare		1931	1958		A. Bruning	Kinderen, met openluchtschool	R.K. Vereeniging tot oprichting en instandhouding van R.K. herstellingsoorden voor longlijders en zwakke kinderen
Zandvoort	Clara-stichting	Max Euwestraat	1913	1957	Gesloopt (1986)	Willem Leliman	Kinderen, m.n. Joods	Clara-stichting
Zevenaar	Emma-paviljoen	Didamseweg	1924	1965
Venlo	Maria Auxiliatrix	Auxiliatrixweg 31	1922	1960	Gesloopt (2017)		Kinderen en vrouwen (tot 30 jaar), m.n. Rooms-Katholieken	Vereniging R.K. Herstellingsoord voor longlijders

Dag- en nachtsanatoria

Deze lijst is (mogelijk) incompleet. U wordt uitgenodigd op bewerken te klikken om de lijst uit te breiden.

Plaats	Naam	Locatie	Opening	Einde	Huidige situatie	Architect	Soort en/of doelgroep	Exploitant
Almelo	Dagsanatorium	De Bolkshoek, Borne	1922	1931		Jan Vixseboxse	Dagsanatorium
Amersfoort	De Lighallen	Bloemweg	1916	1937			Dagsanatorium	Vereeniging tot bestrijding der tuberculose te Amersfoort
Amsterdam	Dagsanatorium Beatrixoord, later algemeen ziekenhuis	Oosterpark	1923	1976	Gesloopt		Dagsanatorium voor kinderen
Apeldoorn	Dr. van Seventer Sanatorium	Egerlaan	1925	1955	Ateliers	G.W. van den Beld	Aanvankelijk dagsanatorium, vanaf 1932 ook nachtsanatorium	Apeldoornsche Vereeniging tot bestrijding der tuberculose
Arnhem	Dagsanatorium	Thomas a Kempislaan	1909				Dagsanatorium	Vereeniging tot bestrijding der tuberculose te Arnhem
Bloemendaal	Brederodeduin	Bergweg 4-10	1927	1966		Harm Korringa	Dag- en nachtsanatorium	Vereeniging ter bestrijding der tuberculose te Haarlem
Bolsward	Groene kruis		1910			De Boer	Dagsanatorium	Groene Kruis
Breda	Dagsanatorium						Dagsanatorium
Culemborg	Dagsanatorium St. Barbaragesticht		1923				Rooms-katholiek dagsanatorium
Deventer	Dagsanatorium	Spijkerpad	1908				Dagsanatorium	Vereeniging tot bestrijding der tuberculose te Deventer
Enschede	Bruggerbosch	Gronausestraat 752	1923		Gesloopt (1970)	Willem Karel de Wijs (bouw nachtverblijf 1930)	Aanvankelijk dagsanatorium, vanaf 1930 ook nachtsanatorium	Enschedesche Vereeniging tot bestrijding der tuberculose
Gorssel	Dagsanatorium De Dennenhof		1924				Dagsanatorium voor vrouwen en kinderen	Zutphensche Vereeniging tot bestrijding der tuberculose
Gouda	Dagsanatorium		1920				Dagsanatorium
Groningen	Rustlust	Coendersweg	1922				Dagsanatorium met buitenschool (vanaf 1930)
Harlingen	Groene Kruis		1910				Dagsanatorium	Groene Kruis
Hengelo	Het Weusthag		1915	1937	Woonhuis	Jacob van der Goot	Dagsanatorium voor mannen, vrouwen en kinderen	Vereeniging tot bestrijding der tuberculose te Hengelo
Herfte	Dagsanatorium Herfte	Herfterlaan	1922			Lourens Krook	Dagsanatorium met buitenschool (vanaf 1932)	Zwolsche Vereeniging tot Bestrijding der Tuberculose
Lochem	Dagsanatorium		1920				Dagsanatorium	Tuberculose-Vereeniging Lochem
Nijmegen	Dag- en Nachtverblijf	Sint Annastraat	1923				Dag- en nachtsanatorium voor vrouwen en kinderen	Vereeniging ter bestrijding der tuberculose in Nijmegen
Oldenzaal	Dagsanatorium	Het Beernink	1929			Clemens Hardeman	Dagsanatorium	Vereeniging ter bestrijding der tuberculose in Oldenzaal
Rijssen	Dagsanatorium Rijssen	Oosterhofweg 250	1914	1950			Dagsanatorium
Rotterdam	Lighallen Rozenburg		1904				Dagsanatorium
Schoonhoven	Dagsanatorium	Nieuwe Singel	1926				Dagsanatorium	R.K. vereeniging tot bestrijding der tuberculose St. Ludwina
Schoten	Dagsanatorium	Schoterweg	1906	1927			Dagsanatorium	Haarlemsche Vereeniging tot bestrijding der tuberculose
Tilburg	Lighallen	Dongenseweg	1914			Jan van der Valk
Utrecht	Utrechtse Dagverblijven	Ferdinand Bolstraat					Dagsanatorium	Vereniging Utrechtse Dagverblijven
Vlaardingen	Koningin Emmarusthuis		1934				Dagsanatorium
Winterswijk	Veneslat	Bredevoortsestraatweg	1912				Dagsanatorium voor kinderen	Vereeniging tot bestrijding der tuberculose te Winterswijk

Mediabestanden

Zie de categorie Tuberculosis hospitals in the Netherlands van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.