Johann Peter Cremer

Johann Peter Cremer
J.P. Cremer (op de achtergrond Theater Aachen)
Persoonsinformatie
Nationaliteit	Duitsland
Geboortedatum	30 oktober 1785
Geboorteplaats	Keulen
Overlijdensdatum	1 augustus 1863
Overlijdensplaats	Aken
Beroep	architect
Werken
Belangrijke gebouwen	Theater Aachen, Elisenbrunnen, Von der Heydt-Museum
Portaal    Civiele techniek en bouwkunde

Johann Peter Cremer (Keulen, 30 oktober 1785 – Aken, 1 augustus 1863) was een Duitse architect die voornamelijk werkzaam was in de regio's Aken en Wuppertal. Cremer werkte voornamelijk in de stijl van het neoclassicisme, later ook van de neogotiek.

Levensloop

Cremer groeide op in een periode waarin het Duitse Rijnland geannexeerd was door Frankrijk. Hij studeerde onder Jean-Nicolas-Louis Durand aan de École polytechnique in Parijs. Al vroeg koos hij voor de stijl van het (neo)classicisme, teruggaand op de oud-Griekse vormentaal, in die tijd de dominante stroming in de Europese architectuur. In Düsseldorf wisselde Cremer ideeën uit met Adolph von Vagedes, eveneens een leerling van Durand.

In 1817 werd Cremer benoemd tot staatsbouwinspecteur van het bouwwezen (Bauverwalting) van het district Aken. Onmiddellijk begon hij met de planning van een nieuw theater, het Stadttheater Aachen, waarvoor hij de ontwerpen van het Königliches Schauspielhaus van Karl Friedrich Schinkel bestudeerde, alsmede de neoclassicistische bouwwerken van Friedrich Weinbrenner in Karlsruhe. Ongeveer tegelijkertijd maakte Cremer de eerste ontwerpen voor de Elisenbrunnen in Aken. Beide projecten werden sterk beïnvloed door de ideeën van Schinkel, die destijds hoofdarchitect was van de Oberbaudeputation in Berlijn, een departement voor het bouwtoezicht. Schinkel paste de ontwerpen van Cremer aan, waarna de bouwvergunningen werden verleend.

Daarna volgden talrijke andere kleinere en grotere bouwwerken, voor een deel in Aken, waar ze inde meeste gevallen werden gerealiseerd door de Akense bouwmeester Andreas Hansen, soms in samenwerking met de stadsbouwmeesters Adam Franz Friedrich Leydel en Friedrich Josef Ark. In 1827 voltooide hij een nieuw regeringsgebouw in Aken en in 1848 een nieuw hoofddouanekantoor. Cremer werkte ook ook mee aan de bouw van verschillende kerken in de wijde omgeving van Aken.

Ontwerptekening Villa Dahl, ca. 1824

Ook buiten Aken werden Cremers diensten gewaardeerd, met name in de omgeving van Wuppertal (Elberfeld en Barmen), waar hij een aantal trouwe opdrachtgevers vond. Al in 1815 gaf het raadslid Peter de Weerth, telg uit een bekende Wuppertaler familie, opdracht voor een monument ter herdenking van de Duitse bevrijdingsoorlogen tegen Napoleon, dat hij in zijn privétuin in Elberfeld wilde plaatsen. Cremer maakte het ontwerp, dat door de beeldhouwer Gerhard Holtkott werd uitgevoerd.[1] Later ontwierp hij het raadhuis van Elberfeld, dat lange tijd beschouwd werd als het mooiste classicistische bouwwerk in het Rijnland. Tegenwoordig is hier het Von der Heydt-Museum gevestigd. In Barmen bouwde hij in 1834 een buitenhuis voor de rijke koopman Carl Feldhoff. Na de dood van Feldhoff kwam de villa in handen van de econoom Liebrecht Werner Dahl, die het vergrootte door er een verdieping bovenop te laten zetten (waarmee ook de klassieke beelden langs de dakrand verdwenen). Het gebouw stond daarna plaatselijk bekend als "Dahls Schloss".[2]

Omstreeks 1850, Cremer was inmiddels gepromoveerd tot rijksbouwmeester, gaf hij zijn oude voorkeur voor het classicisme op en ontwierp hij diverse kerken in neogotische stijl, onder andere in Breinig en Titz-Rödingen. Het ideaalbeeld van een gotische kerk was voor hem de Dominicanenkerk (Sint-Pauluskerk) in Aken, die hij eerder in zijn carrière samen met Schinkel had herbouwd.

Architectenfamilie Cremer

Naast Johann Peter Cremer en zijn broer Johann Baptist Cremer kwamen nog andere verdienstelijke architecten en bouwers uit deze familie voort:

• Friedrich Albert Cremer (1824–1891), zoon van Johann Peter Cremer, architect van het Chemisch Instituut van de Friedrich-Wilhelms-Universität in Berlijn evenals van de debiteurengevangenis in die stad;
• Robert Ferdinand Cremer (1826–1882), zoon van Johann Peter Cremer, architect van de Koninklijke Rijnlands-Westfaalse Polytechnische School, het huidige hoofdgebouw van de RWTH Aken, gebouwd in neo-renaissancestijl.

Lijst van bouwwerken (selectie)

Jaar	Afbeelding	Plaats	Object	Bijzonderheden
1815		Elberfeld	monument voor de Duitse bevrijdingsoorlogen in de Deweerth'schen Garten	in opdracht van Peter de Weerth; vermoedelijk gesloopt in 1948[1]
1816–1820		Elberfeld	particuliere huizen voor de families Siebel, De Weerth, Vom Rath en Von der Heydt	gesloopt/verwoest
1817–1820		Elberfeld	façadeontwerp van het Gesellschaftshaus Museum	gesloopt/verwoest
1818–1824		Würselen-Bardenberg	RK parochiekerk: Sint-Petrus-en-Pauluskerk	omstreeks 1914 gesloopt en vervangen door een neogotische kerk van Heinrich van Kann
1822–1825		Aken	Stadttheater Aachen	in samenwerking met Karl Friedrich Schinkel, omstreeks 1900 sterk gewijzigd, na de oorlog herbouwd
1822–1844		Aken	Kongressdenkmal	ontwerp uit 1822 niet uitgevoerd; ontwerp van Schinkel uit 1837 door Cremer uitgewerkt en uitgevoerd
1822		Aken	Sint-Pauluskerk	herbouw van de gotische kloosterkerk van het voormalige Dominicanenklooster, in samenwerking met Karl Friedrich Schinkel
1824–1827		Aken	Elisenbrunnen	in samenwerking met Karl Friedrich Schinkel; na de oorlog herbouwd
1826–1842		Elberfeld	Raadhuis van Elberfeld	tegenwoordig Von der Heydt-Museum
1827		Aken	regeringsgebouw aan de Theaterplatz	tegenwoordig in gebruik door de RWTH Aken; boven de entree staat nog steeds "REGIERVNG"
1829/30		Aken-Laurensberg	Duitse douanekantoor aan de Duits-Nederlandse grens in Aken-Vaalserquartier	gebouwd ten tijde van het gereedkomen van de nieuwe rijksweg Maastricht-Aken (N278)
1834		Wuppertal-Unterbarmen	Villa Dahl (in de volksmond Schloss Dahl)	in opdracht van de ondernemer Carl Feldhoff
1843		Eschweiler-Röhe	RK parochiekerk: Sint-Antoniuskerk
1844–1845		Holzheim	RK parochiekerk: Sint-Lambertuskerk
1847		Würselen-Vorweiden	Evangelische Kirche
1846–1849		Aken	voormalig douanehoofdkantoor aan de Bahnhofplatz	tegenwoordig Bundespolizeiinspektion Aachen
1852–1855		Breinig	RK parochiekerk: Sint-Barbarakerk
1856–1858		Rödingen	RK parochiekerk: Sint-Corneliuskerk
1858–1861		Walheim	RK parochiekerk: Sint-Annakerk

Bronnen, noten en/of referenties

• Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel Johann Peter Cremer op de Duitstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.

---

1. (de) 'Denkmal zur Erinnerung an die Befreiungskriege' op denkmal-wuppertal.de, 12 december 2011, gewijzigd 28 april 2018, geraadpleegd 30 januari 2025.
2. (de) 'Der Springbrunnen vor „Dahls Schloss“' op denkmal-wuppertal.de, 5 februari 2012, gewijzigd 18 mei 2018, geraadpleegd 30 januari 2025.