Theo van Doesburg. Studie voor Contra-compositie XV. 1925 (?). Gouache op papier. 50,7 × 50 cm. Utrecht, Centraal Museum.
Het is rechtsonder gesigneerd en gedateerd 'THEO V.D.25'. Contra-compositie XV is het tiende schilderij in de serie contra-composities, waarmee Van Doesburg in 1924 begon. Het heette aanvankelijk dan ook Contra-compositie X. Het komt echter niet voor in het boekje Unique studies for Compositions, waarin Van Doesburg alle voorstudies van zijn contra-composities opnam. De huidige titel is gebaseerd op een omstreeks 1927 door Van Doesburg opgestelde lijst, waarin het vermeld wordt als 'C.C. X 1925 (genummerd als XV)' en het artikel 'Elementarisme (Manifest-fragment)', dat in 1926 in De Stijl verscheen. Bovendien draagt het werk aan de achterzijde het opschrift 'CC XV // 1925'.[1]
Van het werk is wel een voorstudie in gouache op papier bewaard gebleven, die ongeveer even groot is als het schilderij en in het bezit is van het Centraal Museum in Utrecht.[2]
Contra-compositie XV ontstond tussen 27 augustus en 30 november 1925. Op 27 augustus schreef Van Doesburg zijn vriend César Domela Nieuwenhuis dat hij nog maar twee schilderijen met diagonale lijnen voltooid had (Contra-compositie VI en Contra-compositie XIV)[3] en vanaf 30 november maakte het deel uit van de tentoonstelling L'Art d'Aujourd'hui.[1]
Herkomst
In 1930 werd op initiatief van de Poolse kunstenaarsvereniging Grupa „a.r.” een afdeling moderne kunst opgericht in Muzeum Sztuki w Łodzi, het gemeentemuseum van Łódź. De leden van deze vereniging vroegen Van Doesburg op 30 oktober van dat jaar een van zijn werken aan de International Collection of Modern Art of the "a.r." group te doneren. Van Doesburg gaf gehoor aan deze oproep door Contra-compositie XV op te sturen, dat begin januari 1931 namens Grupa „a.r.” door Henryk Stażewski in ontvangst werd genomen en vervolgens aan Museum Sztuki geschonken werd.
L'Art d'Aujourd'hui, Syndicat des Antiquaires, Parijs, 30 november-21 december 1925, cat.nr. 56.
Theo van Doesburg, Van Abbemuseum, Eindhoven, 13 december 1968-26 januari 1969, Gemeentemuseum Den Haag, Den Haag, 17 februari-23 maart 1969, cat.nr. A40, p. 85, met afb.
Theo van Doesburg 1883-1931/Konstruktive Kunst, Kunsthalle Nürnberg, Neurenberg, 18 april-1 juni 1969, Kunsthalle Basel, Bazel, 9 augustus-7 september 1969, cat.nr. A34, p. XIII, met afb.
Kunst aus Polen von der Gotik bis heute, Kunsthaus Zürich, Zürich, 26 juni-8 september 1974, cat.nr. 202, p. 255, afb. 70 op p. 285.
Origini dell'astrattismo verso altri orizzonti del reale (1885-1919), Palazzo Reale, Milaan (stad), 18 oktober 1979-18 januari 1980, cat.nr. 532, afb. 532.
Présences polonaises. Witkiewicz, constructivisme, les contemporains. L'art vivant autour du Musée de Łódź, Centre Georges Pompidou, Parijs, 23 juni-26 september 1983, ISBN 2858501947, cat.nr. 722, p. 253, afb. 722 op p. 230.
Tre pionérer for polsk avant-garde/Three pioneers of Polish avant-garde, Fyns Kunstmuseum, Odense, 8 juni-25 augustus 1985, Herning Kunstmuseum, Herning, 31 augustus-6 oktober 1985, Sonja Henies og Niels Onstads Stiftelser, Kunstsentret Høvikodden, Høvikodden, 9 januari-9 februari 1986, cat.nr. 171, p. 115, met afb.
4 x Paryż/Paris en quatre temps, Galeria Zachęta, Warschau, 15 oktober 1986-12 januari 1987, zonder cat.nr., p. 279, met afb. in kleur op p. 187.
„Die Axt hat geblüht...”. Europäische Konflikte der 30er Jahre in Erinnerung an die frühe Avantgarde, Städtische Kunsthalle, Düsseldorf, 11 oktober-6 december 1987, cat.nr. 0.43, p. 51, met afb.
Konstruktivizmus Lengyelországban, Magyar Nemzeti Galéria, Boedapest, 15 december 1989-11 februari 1990, cat.nr. 148, p. 122, met afb. op p. 118.
Paris 1930. Arte abstracto. Arte Concreto, Cercle et Carré, IVAM Centre Julio González, Valencia, 20 september-2 december 1990, cat.nr. 100, p. 370, met afb. in kleur.
La beauté exacte. Art Pays-Bas XXe siècle. De Van Gogh à Mondrian, Musée d'Art Moderne de la Ville de Paris, Parijs, 25 maart-17 juli 1994, cat.nr. 13, p. 290, afb. 13 in kleur op p. 246.
Flemish and Dutch painting from Van Gogh, Ensor, Magritte, Mondrian to contemporary artists, Palazzo Grassi, Venetië, 16 maart-13 juli 1997, cat.nr. 106.
Van Doesburg and the International Avant-Garde, Stedelijk Museum De Lakenhal, Leiden, 20 oktober 2009-3 januari 2010, Tate Modern, Londen, 4 februari-16 mei 2010, ISBN 978-1-85437-872-9, zonder cat.nr., p. 249, met afbeelding in kleur (plaat 165) op p. 203 (als Counter-Composition XV, 1925.
Bronnen
Fabre, Gladys, en Doris Wintgens Hötte (redactie; 2009) Van Doesburg & the international avant-garde. Constructing a new world, [London]: Tate Publishing, ISBN 978-1-85437-872-9, p. 249.
Hoek, Els (redactie; 2000; ISBN 9068682555). Theo van Doesburg. Oeuvrecatalogus. Bussum: Uitgeverij Thot, cat.nr. 770, p. 412.
