Mali

Nagsasabtan: 17°N 4°W

Republika ti Mali République du Mali  (Pranses) Mali ka Fasojamana  (Bambara)
Wagayway Eskudo
Napili a pagsasao: "Un peuple, un but, une foi" (Pranses) "Maysa a tattao, maysa a gandat, maysa a pammati"
Nailian a kanta: Le Mali  (Pranses)[1]
Lokasion ti  Mali  (berde)
Kapitolio ken kadakkelan a siudad	Bamako 12°39′N 8°0′W
Opisial a sasao	Pranses
Dagiti nailian a pagsasao	Bambara Bomu Tieyaxo Bozo Toro So Dogon Maasina Fulfulde Hassaniya nga Arabiko Mamara Senoufo Kita Maninkakan Soninke Koyraboro Senni Syenara Senoufo Tamasheq Xaasongaxango
Grupgrupo ti etniko	50% Mande 17% Fula 12% Voltaiko (Senufo / Bwa) 10% Tuareg / Moro 6% Songhai 4% dadduma
Nagan dagiti umili	Maliano, Taga-Mali
Gobierno	Unitario a semi-presidensial a republika
• Presidente	Assimi Goïta
• Kangrunaan a Minsitro	Choguel Kokalla Maïga
Lehislatura	Nailian nga Asemblia
Wayawaya
• manipud iti Pransia^a	20 HUnio 1960
• kas Mali	22 Septiembre 1960
Kalawa
• Dagup	1,240,192 km^2 (478,841 sq mi) (Maika-23)
• Danum (%)	1.6
Populasion
• Senso idi April 2009	14,517,176[2] (Maika-67)
• Densidad	11.7/km^2 (30.3/sq mi) (Maika-215)
GDP (PPP)	Karkulo idi 2017
• Dagup	$40.974-bilion[3]
• Tunggal maysa a tao	$2,360[3]
GDP (nominal)	Karkulo idi 2017
• Dagup	$14.344 billion[3]
• Tunggal maysa a tao	$826[3]
Gini (2010)	33.0[4] kalalainganna
HDI (2015)	0.442[5] ababa · Maika-175
Kuarta	Pranko CFA ti Laud nga Aprika (XOF)
Sona ti oras	UTC+0 (GMT)
Pagmanehuan	kanawan[6]
Kodigo ti panagtawag	+223
Kodigo ti ISO 3166	ML
TLD ti internet	.ml
Kas ti Sudanes a REpublika, a ti Senegal a kas ti Pederasion ti Mali.

Ti Mali (Pranses: [mali]), opisial a ti Republika ti Mali (Pranses: République du Mali), ket ti maysa a napalikmutan iti daga a pagilian idiay Laud nga Aprika. Ti Mali ket ti maikawalo a kadakeklan a pagilian idiay Aprika, nga addaan iti kalawa iti sumurok a 1,240,000 kuadrado kilometro (480,000 sq mi). Ti populasion ti Mali ket 14.5 a riwriw. Ti kapitoliona ket ti Bamako. Ti Mali ket buklen dagiti walo a rehion ken dagiti pagbeddenganna iti amianan ket nauneg nga umabot iti tengnga ti Desierto ti Sahara, bayat a ti akin-abagatan a parte ti pagilian, nga ayan ti kaaduan dagiti agtataeng, ket mangiladawan kadagiti karayan ti Niger ken Senegal. Dagiti sentro ti ekonomia ti pagilian ket ti agrikultura ken panagkalap. Adda dagiti prominente a masna a rekurso ti Mali ket mairaman ti balitok, ken isu ti maikatlo a kadakkelan nga agpatpataud iti balitok iti kontinente ti Aprika,[7] ken asin. Agarup a kagudua tu populasion ket agbibiagda iti baba ti linia ti kinapanglaw iti lubong iti $1.25 (E.U.) iti maysa nga aldaw.[8] Kaaduan ti populasionna ket (90%) dagiti Muslim.[9]

Ti agdama nga aldaw a Mali ket parte idi dagiti tallo a Laud nga Imperio ti Aprika a tinengngel babaen ti trans-Sahara a panagtagilako: ti Imperio a Ghana, ti Imperio a Mali (ti nakainaganan ti Mali), ken ti Imperio a Songhai. Idi las-ud ti nabalitokan a panawenna, adda idi ti rumangrang-ay a matematika, astronomia, literatura, ken arte.[10][11] Iti kalatakanna idi 1300, ti Imperio a Mali ket sinakopna iti kalawa iti kadakkel ti agdama nga aldaw a Pransia ken gimmay-at iti laud nga aplaya ti Aprika.[12] Idi naladaw a maika-19 a siglo, idi las-ud ti Karapkap para iti Aprika, innla ti Pransia ti Mali, ken inaramidna akas parte ti Pranses a Sudan. Ti Pranses a Sudan (ammo idi a kas ti Sudanes a Republika) ket kimmaddua iti Senegal idi 1959, ken nakagun-od iti wayawaya idi 1960 a kas ti Pederasion ti Mali. Kalpasan ti nabiit, kalpasan ti ipapanaw ti Senegal manipud iti pederasion, bukod nga inrangarang ti Sudanes a Republika a kas ti nawaya a Republika ti Mali. Kalpasan ti napaut a paset ti panawen iti turay ti maysa a partido, ti kudeta idi 1991 ket isu ti nakaiturongan ti pannakaisurat ti baro a batay-linteg ken ti pannakaipatakder ti Mali a kas demoratiko, ken kas adu a partido nga estado.

Idi Enero 2012, napasamak ti maysa a siiigam a suppiat idiay akin-amianan a Mali, a dagiti rebelde a Tuareg ket nangalada iti panagtengngel idi Abril ken inrangrangda ti ipapanaw iti baro nga estado ti Azawad.[13] Ti suppiat ket pinarikutan ti maysa a kudeta ti militar a napasamak idi Marso[14] ken kalpasanna ti panalalaban dagiti rebelde ti Tuareg ken Islamista. Iti panagsungbat kadagiti panagal iti teritoria babaen dagiti Islamista, inrugi ti militar ti Pransia ti Opération Serval idi Enero 2013.[15] Kalpasan ti maysa a bulan, dagiti puersa ti Mali ken Pransia ket naalada manen ti kaaduan ti amianan.

Dagiti nagibasaran

1. Presidency of Mali: Symboles de la République, L'Hymne National du Mali. Koulouba.pr.ml. Naala idi 4 Mayo 2012.
2. "Mali preliminary 2009 census". Institut National de la Statistique. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 18 Abril 2010. Naala idi 12 Enero 2010.
3. "Mali". International Monetary Fund. Naala idi 20 Abril 2012.
4. "Gini Index". World Bank. Naala idi 2 Marso 2011.
5. "2016 Human Development Report" (PDF). United Nations Development Programme. 2016. Naala idi 21 Marso 2017.
6. Which side of the road do they drive on? Brian Lucas. Agosto 2005. Naala idi 28 Enero 2009.
7. Mali gold reserves rise in 2011 alongside price Naiyarkibo 2015-11-21 iti Wayback Machine. Naala idi 17 Enero 2013
8. Human Development Indices Naiyarkibo 2012-01-12 iti Wayback Machine, Table 3: Human and income poverty, p. 6. Naala idi 1 Hunio 2009
9. "Chapter 1: Religious Affiliation". The World's Muslims: Unity and Diversity. Pew Research Center's Religion & Public Life Project. 9 Agosto 2012. Naala idi 4 Septiembre 2013.
10. Topics. MuslimHeritage.com (5 Hunioe 2003). Naala idi 8 Oktubre 2012.
11. Sankore University. Muslimmuseum.org. Naala idi 8 Oktubre 2012.
12. Mali Empire (ca. 1200- ) | The Black Past: Remembered and Reclaimed. The Black Past. Naala idi 8 Oktubre2012.
13. Lydia Polgreen and Alan Cowell, "Mali Rebels Proclaim Independent State in North", The New York Times (6 Abril 2012)
14. UN Security council condemns Mali coup. Telegraph (23 Marso 2012). Naala idi 24 Marso 2013.
15. "Mali – la France a mené une série de raids contre les islamistes". Le Monde. 12 Enero 2013. Naala idi 13 Enero 2013.

Bibliograpia

• "Constitution of Mali" (PDF) (iti Pranses). Naiyarkibo manipud iti kasisigud (PDF) idi 2018-09-20. Naala idi 2017-08-30. A student-translated English version Naiyarkibo 2017-03-29 iti Wayback Machine is also available.
• DiPiazza, Francesca Davis (2006). Mali in Pictures. Minneapolis, Minnesota: Learner Publishing Group. ISBN 978-0-8225-6591-8.
• "Mali country profile" (PDF). Library of Congress Federal Research Division. Enero 2005. This article incorporates text from this source, which is in the public domain.
• Milet, Eric & Manaud, Jean-Luc (2007). Mali (iti Pranses). Editions Olizane. ISBN 2-88086-351-1.
• Velton, Ross (2004). Mali. Bradt Travel Guides. ISBN 1-84162-077-7.

Dagiti akinruar a silpo

Dagiti midia a mainaig iti Mali iti Wikimedia Commons
Pakaammo ti panagbiahe idiay Mali manipud iti Wikivoyage (iti Ingles)
Wikimedia Atlas iti Mali

• Opisial a website
• Mali a naikabil iti The World Factbook (iti Ingles)
• Mali manipud iti UCB Libraries GovPubs
• Mali iti Curlie (iti Ingles)
• Bariweswes ti Mali manipud iti BBC News