| Stanza
|
Manuscript spelling
|
Standardised Old Norse spelling
|
Modern Icelandic spelling
|
Translation
|
| 4
|
Keisare styrde Roma rikr,
reyndr at speckt ok millde,
fylkir hefr eigi fręgri en slikr
framizt med brandi ok skillde.
|
Keisari stýrði Róma ríkr,
reyndr at spekt ok mildi;
fylkir hefr eigi frægri en slíkr,
framizt með brandi ok skildi.
|
Keisari stýrði Róma ríkur,
reyndur að spekt og mildi;
fylkir hefur eigi frægri en slíkur,
framist með brandi og skildi.
|
An emperor ruled the kingdom of Rome,
proven in wisdom and generosity;
no general more famous than this has
distinguished himself with sword and shield.
|
| 5
|
Hans var drottning uitr ok uæn
ualenn af ættum bestum,
giptu frod ok geysi kænn,
gǫfug at mentum flestum.
|
Hans var drottning vitr ok væn
valin af ættum bestum;
giptu fróð ok geysikæn,
gǫfug at menntum flestum.
|
Hans var drottning vitur og væn
valin af ættum bestum;
giftu fróð og geysikæn,
göfug að menntum flestum.
|
He had a queen, wise and beautiful,
chosen from the best families,
happy in fortune and extremely sapient,
skilled in most arts.
|
| 6
|
Vellde styrdi uisir traustr
uestr at Niorfa svndum,
Fenidi botnar fylla austr
fylkis valld i mundvm.
|
Veldi stýrði vísir traustr
vestr at Njǫrfa sundum;
Feniði botnar fylla austr
fylkis vald í mundum.
|
Veldi stýrði vísir traustur
vestur að Njörfasundum;
Feniði botnar fylla austur
fylkis vald í mundum.
|
The steadfast leader ruled a dominion
west as far as the Straits of Gibraltar;
to the east the bays of Venice complete
the power in the hands of the prince.
|
| 7
|
Mvndia fioll reid merkia nordr
milldings tignn ok rike,
vt uit hafit er anar spordr,
eingin fanzt hans like.
|
Mundia fjǫll reið merkja norðr
mildings tign ok ríki;
út vit hafit er annarr sporðr:
enginn fannzt hans líki.
|
Mundiafjöll reið merkja norður
mildings tign og ríki;
út við hafið er annar sporður:
enginn fannst hans líki.
|
To the Alps rode the glory and rule
of the borders of the munificent one;
another spur extends out to sea:
there was no-one like him.
|
| 8
|
Keisaren uill sitt rike ok rad
reckum ueita travstum,
þeir sem hallda lond ok lad
i len af kongi hraustvm.
|
Keisarinn vill sitt ríki ok ráð
rekkum veita traustum,
þeir sem halda lǫnd ok láð
í lén af kóngi hraustum.
|
Keisarinn vill sitt ríki og ráð
rekkum veita traustum,
þeir sem halda lönd og láð
í lén af kóngi hraustum.
|
The Emperor wishes to grant dominion and counsel
to his steadfast warriors,
those who hold land and territory
in fee from the bold king.
|
| 9
|
Medan at innizt æuentyr
ytar bid ec at hlyde,
uisir eina ueizlu byr
ok uelr til marga lyde.
|
Meðan at innizt ævintýr
yðar bið ek at hlýði:
vísir eina veizlu býr
ok velr til marga lyði.
|
Meðan að innist ævintýr
yðar bið ég að hlýði:
vísir eina veizlu býr
og velur til marga lyði.
|
While I recount the adventure,
I ask silence of you all:
the leader prepares a feast
and chooses many people.
|
| 10
|
Iafnn uel skylde avmr ok sæll
audlings ueizlv niota,
uinnv lydr ok vesli þræll
uerdr nad at hliota.
|
Jafnvel skyldi aumr ok sæll
auðlings veizlu njóta;
vinnulýðr ok vesli þræll
verðr náð at hljóta.
|
Jafnvel skyldi aumur og sæll
auðlings veislu njóta;
vinnulýðr og vesali þræll
verður náð að hljóta.
|
Both poor and wealthy alike shall
enjoy the prince’s feast;
labourer and indigent slave
get to be selected
|
| 11
|
Galiscia gaufugr red
gramr i þena tima,
sa hefr ræsir reckum tied
raudan arma sina.
|
Galiskía gǫfugr réð
gramr í þenna tíma;
sá hefr ræsir rekkum téð
rauðan arma sína.
|
Galisía göfugur réð
gramur í þennan tíma;
sá hefur ræsir rekkum téð
rauðan arma sína.
|
A fierce king rules Galicia
at this time;
that ruler has shown men
his red arms.
|
| 12
|
Eliseus er audlings nafn,
aur vid garpa snialla,
fylkis sonr er fæstvm iafn,
fyrdar Saulum kalla.
|
Elíseús er auðlings nafn,
ǫrr við garpa snjalla;
fylkis sonr er fæstum jafn,
fyrðar Saulum kalla.
|
Elíseus er auðlings nafn,
ör við garpa snjalla;
fylkis sonur er fæstum jafn:
fyrðar Sálum kalla.
|
Elíseus is this prince’s name,
generous to brave champions;
the monarch’s son is matched by few:
men call him Sálus.
|
| 13
|
Han bar list ok likams afll
langt yfir adra garpa,
rida i dust ok reyna tafll
ok rioda branden snarpa.
|
Hann bar list ok líkams afl
langt yfir aðra garpa
ríða í dust ok reyna tafl
ok rjóða brandinn snarpa.
|
Hann bar list og líkams afl
langt yfir aðra garpa
ríða í dust og reyna tafl
og rjóða brandinn snarpa.
|
He exhibited skill and bodily strength
far beyond other champions
to ride in a joust or to try chess,
or to redden a keen sword.
|
| 14
|
So er hann travstr i turnnement,
tiair þat onngum reyna,
uinnr i senn med uopnum þrent,
ualla ma þui leyna.
|
Svá er hann traustr í turniment,
tjáir þat engum reyna;
vinnr í senn með vápnum þrennt,
varla má því leyna.
|
Svo er hann traustur í turniment,
tjáir það engum reyna;
vinnur í senn með vopnum þrennt:
varla má því leyna.
|
So steadfast is he in tournaments
that it avails no-one to try;
with weapons, he struggles against three at once:
one can hardly hide that.
|
| 15
|
Hann er bædi blidr ok þeckr,
ef bles honum eingi i moti,
enn sem uargr ef uínit dreckr
ok uægir þa ongu hote.
|
Hann er bæði blíðr ok þekkr
ef blés honum engi í móti,
en sem vargr ef vínit drekkr
ok vægir þá engu hóti.
|
Hann er bæði blíður og þekkur
ef blés honum engi í móti,
en sem vargur ef vínið drekkur
og vægir þá engu hóti.
|
He is both cheerful and popular
if no-one countermands him,
but like a wolf if he drinks wine,
and then he does not yield at all.
|
| 16
|
Huergi matti holda kind
honum til nockvrs lika,
so er hans hiuggia af hræsne blind
helzt vid gvmna rika.
|
Hvergi mátti holda kind
honum til nokkurs líka,
svá er hans hjuggja af hræsni blind
helzt við gumna ríka.
|
Hvergi mátti holda kind
honum til nokkurs líka,
svo er hans hjuggja af hræsni blind
helst við gumna ríka.
|
Nowhere could the kin of men
please him at all,
so blind is his mind from boasting,
especially at powerful men.
|
| 17
|
Fedgar tueir med fiolda hers
fara til Romaborgar,
þar mvn eydir orma skers
afla meire sorgar.
|
Feðgar tveir með fjǫlda hers
fara til Rómaborgar;
þar mun eyðir orma skers
afla meiri sorgar.
|
Feðgar tveir með fjölda hers
fara til Rómaborgar;
þar mun eyðir orma skers
afla meiri sorgar.
|
Father and son travel together to the city of Rome
with a large army;
there will the destroyer of the island of the dragon [=prince]
acquire more affliction.
|
| 18
|
Hertuge ein uar ut i Bar,
ungr ok fagr at lita,
sa let iafnan eggiar blar
Odens refla bita.
|
Hertogi einn var út í Bár,
ungr ok fagr at líta;
sá lét jafnan eggjar blár
Óðins refla bita.
|
Hertogi einn var út í Bár,
ungur og fagur að líta;
sá lét jafnan eggjar blár
Óðins refla bíta.
|
A certain duke lived out in Bari,
young and handsome to look upon;
he always allowed blue edges to bite
the tapestry of Óðinn [shield].
|
| 19
|
Holdum þotte Nikanor
nytum kongvm meire;
uida hefr hann verken stor
ueitt med rodnum geire.
|
Hǫldum þótti Nikanor
nýtum kóngum meiri;
víða hefr hann verkin stór
veitt með roðnum geiri.
|
Höldum þótti Nikanor
nýtum kóngum meiri;
víða hefur hann verkin stór
veitt með roðnum geiri.
|
Nikanor was reckoned, among men,
greater than decent kings;
he has achieved great deeds
widely with reddened spear.
|
| 20
|
Gat firi nordann Gricklandz haf
garp at ỏngu hæfra,
hann ber ment ok mecktan af,
man fekk ỏnguan gæfra.
|
Gat fyrir norðan Grikklands haf
garp at engu hæfra;
hann berr mennt ok mektan af:
man fékk engan gæfra.
|
Gat fyrir norðan Grikklands haf
garp að engu hæfra;
hann ber mennt og mektan af:
man fékk engan gæfra.
|
[The story] mentioned, to the north of the Aegaean sea,
a champion second to none;
he excels in skills and strength:
you could not find anyone more gifted.
|
| 21
|
Hans er systir fogr ok frid
fram yfir allar snotir,
tiezt hun bædi travst ok blid,
traut fanz hennar note.
|
Hans er systir fǫgr ok fríð
fram yfir allar snotir;
tézt hún bæði traust ok blíð,
trautt fannzt hennar nóti.
|
Hans er systir fögur og fríð
fram yfir allar snotir;
tést hún bæði traust og blíð,
trautt fannst hennar nóti.
|
He has a beautiful and noble sister,
wise above all others;
she was reported to be steadfast and cheerful;
it was hard to find her equal.
|
| 22
|
Sigrar hun med sinum lit
sialfan ægis mana,
feingit hefr hun fruktat uit
fru Potenciana.
|
Sigrar hún með sínum lit
sjálfan Ægis mana;
fengit hefr hún fruktat vit:
frú Potenciana.
|
Sigrar hún með sínum lit
sjálfan Ægis mana;
fengið hefur hún fruktað vit:
frú Potenciana.
|
She could outshine, with her face,
Ægir’s wife herself;
she has been blessed with a fertile mind:
Lady Potenciana.
|
| 23
|
Vpp ꜳ kurt ok kuennmanz dygd
klenn i allan mata,
hueria skulum i heimsens bygd
henne iafnna lata.
|
Upp á kurt ok kvennmanns dyggð,
klén í allan máta:
hverja skulum í heimsins byggð
henni jafna láta?
|
Upp á kurt og kvennmanns dyggð,
klén í allan máta:
hverja skulum í heimsins byggð
henni jafna láta?
|
Advanced in courtliness and womanly virtue,
fine in every way:
who in all the world shall we
admit would equal her?
|
| 24
|
So uar eingi sorgum mæddr
siouar ellda beider,
hver er þegnna heill ok graddr
er hringþoll avgum leidir.
|
Svo var engi sorgum mæddr
sjóvar elda beiðir;
hverr er þegna heill ok graddr
er hringþoll augum leiðir.
|
Svo var engi sorgum mæddur
sjóvar elda beiðir;
hver er þegna heill ok graddur
er hringþoll augum leiðir.
|
Thus the seeker of the fire of the sea [gold]
was not troubled by sorrows;
each man is healthy and well
who beholds a neck-ring.
|
| 25
|
Tier hun ỏngvm tomar hendr,
tærir gull ok klædi,
efnne so med ollu stendr
um agæt syskenn bædi.
|
Tér hún engum tómar hendr:
tærir gull ok klæði;
efni svo með öllu stendr
um ágæt systkin bæði.
|
Tér hún engum tómar hendur:
tærir gull og klæði;
efni svo með öllu stendur
um ágæt systkin bæði.
|
She shows no-one empty hands—
grants gold and clothing.
So matters stand in all respects
regarding both those noble siblings.
|
| 26
|
Hertugans uar nu havdr ok her
heidre ok glaume spentir,
geck hinn uitre Uillefer
uisi næst vm mentir.
|
Hertogans var nú hauðr ok her
heiðri ok glaumi spenntir;
gekk hinn vitri Villifer
vísi næst um menntir.
|
Hertogans var nú hauður og her
heiðri og glaumi spenntir.
Gekk hinn vitri Villifer
vísi næst um menntir.
|
The land and the army of the duke was now
filled with honour and merriment.
The wise Villifer was
next after the leader in skills.
|
| 27
|
Hann bar dygd ok dreingmanz hug
driugt yfir adra lydi,
bar hann þa iafnan bestan dvg,
at bragnar margir flyde.
|
Hann bar dygð ok drengmanns hug
drjúgt yfir aðra lýði;
bar hann þá jafnan bestan dug
að bragnar margir flýði.
|
Hann bar dygð og drengmanns hug
drjúgt yfir aðra lýði;
bar hann þá jafnan bestan dug
að bragnar margir flýði.
|
He had persistence and a warrior’s mind
far beyond other men;
he enjoyed the greatest doughtiness,
so that many heroes fled him.
|
| 28
|
Hertuge byr sic nefndr ok nytr
nordr i Rom at rida,
hann mun uist adr ueislan þrytr
uandan nockurnn bida.
|
Hertogi býr sik, nefndr ok nýtr,
norðr í Róm at ríða;
hann mun víst áðr veislan þrýtr
vandann nokkurn bíða.
|
Hertogi býr sig, nefndur ok nýtur,
norður í Róm að ríða;
hann mun víst áður veislan þrýtur
vandann nokkurn bíða.
|
The duke, summoned and able, prepares himself
to ride north to Rome;
he will certainly – before the feast concludes –
experience some difficulty.
|
| 29
|
Rida inn i Roma borg
reckar uopnum skreyttir,
þar uar bædi um turnn ok torg
trvmba ok lvdrar þeyttir.
|
Ríða inn í Rómaborg
rekkar vopnum skreyttir;
þar var bæði um turn ok torg
trumba ok lúðrar þeyttir.
|
Ríða inn í Rómaborg
rekkar vopnum skreyttir;
þar var bæði um turn og torg
trumba og lúðrar þeyttir.
|
Warriors adorned with weapons
ride in to the city of Rome;
the noise of drums and trumpets
was heard there from both tower and square.
|
| 30
|
Leikarar stefnna stadnum ur
stillis ferd at magna,
gengv hliod so gall i mur,
gledr þat kongsens bragna.
|
Leikarar stefna staðnum úr,
stillis ferð at magna;
gengu hljóð svo gall í múr:
gleðr þat kóngsins bragna.
|
Leikarar stefna staðnum úr,
stillis ferð að magna;
gengu hljóð svo gall í múr:
gleður það kóngsins bragna.
|
Performers step from their positions
to glorify the passage of the nobleman;
sounds rang out so that they echoes off the walls;
that delights the king’s men.
|
| 31
|
Stræten hofdu kogrvm klædd
keisara ferd enn rika,
einge kind ꜳ iordu fædd
atreid mvnde slika.
|
Strætin hǫfðu kǫgrum klædd
keisara ferð inn ríka;
engi kind á jǫrðu fædd
atreið mundi slíka.
|
Strætin höfðu kögrum klædd
keisara ferð inn ríka;
engi kind á jörðu fædd
atreið mundi slíka.
|
They had covered the streets in carpets
for the journey of the powerful emperor;
no being born on earth
remembered such an event.
|
| 32
|
Fyrdar lata fagurlig ess
fram til kirkiv renna,
hvergi matti haudursens bers
hofar þeira kenna.
|
Fyrðar láta fagurlig ess
fram til kirkju renna;
hvergi mátti hauðrsins bers
hófar þeira kenna.
|
Fyrðar láta fagurlig ess
fram til kirkju renna;
hvergi mátti hauðrsins bers
hófar þeirra kenna.
|
Warriors let beautiful horses
run forward to the church;
their hooves could never touch
the bare earth.
|
