Ysgawen

Ysgawen
Aeron yr ysgawen
Dosbarthiad gwyddonol
Teyrnas:	Plantae
Ddim wedi'i restru:	Angiosbermau
Ddim wedi'i restru:	Ewdicotau
Ddim wedi'i restru:	Asteridau
Urdd:	Dipsacales
Teulu:	Adoxaceae
Genws:	Sambucus
Rhywogaeth:	S. nigra
Enw deuenwol
Sambucus nigra L.

Coeden yw'r ysgawen (Lladin: Sambucus nigra; Saesneg: Elder). Coeden â chryn dipyn o goelion (neu ofergoelion) yn perthyn iddi; credir er enghraifft ei bod yn cadw ysbrydion drwg i ffwrdd. Defnyddid ei blodau, sy'n tyfu ym Mehefin, i wella llais cryg neu annwyd cas.

Mae'r ffrwyth yn edrych fel grawnwin bychain ac yn llawn o rinweddau.

Perthynas â phobl

Wrth ymweld â Chymru yn 2010 dangosodd Mathilde Becam, Llydawes ieuanc o Lampaul-Guillimiau, sut i wneud sifflet, neu chwiban o frigyn ysgaw sy’n gwneud sŵn tebyg i gorn Llydewig. Tynnwch y canol allan yn ofalus gyda chŷn a gwnewch dwll tua chentimedr o un pen. Clymwch ddarn o fag plastic tenau dros y pen hwnnw a lleisiwch drwy’r twll. Mae’r sŵn yn rhyfeddol.[1]

Rhinweddau meddygol

Dylid casglu wyth neu ddeg o ddail y 'sgawen a'u torri'n fân a'u berwi am ddeng munud mewn hanner peint o ddŵr, gyda mêl i'w felysu os oes angen. Mae'n ddull gwych a naturiol i glirio'r croen o unrhyw smotiau ac amhuredd ac i lanhau'r perfedd.

Gallwch ddefnyddio blodau'r ysgwaen (tuag owns) mewn peint o ddŵr a'u trwytho am ddeng munud, ei hidlo a'i yfed deirgwaith y dydd at gatár, bronceitis, y frech goch, gwynegon (neu gricmala) dolur gwddw neu at gowt.[2]

Cyfeiriadau

1. Bwletin Llên Natur rhifyn 30
2. Llysiau Rhinweddol gan Ann Jenkins, cyhoeddwyd gan Wasg Gomer, 1982.

Gweler hefyd

• Meddygon Myddfai
• Llysiau Rhinweddol
• Rhestr o afiechydon a phlanhigion gyda rhinweddau meddygol

Eginyn erthygl sydd uchod am blanhigyn. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato