Rhydderch ap Iestyn

Rhydderch ap Iestyn
Ganwyd	10 g
Bu farw	1033
Dinasyddiaeth	Cymru
Galwedigaeth	brenin
Plant	Gruffudd ap Rhydderch, Caradog ap Rhydderch, Rhys ap Rhydderch

Roedd Rhydderch ab Iestyn (bu farw 1033) yn frenin Gwent a Morgannwg yn ne Cymru ac yn ddiweddarach yn frenin Deheubarth ac yn rheoli Powys.

Ychydig sydd wedi ei gofnodi am Rhydderch ab Iestyn yn y brutiau. Ymddengys iddo ddechrau ei yrfa fel rheolwr Gwent a Morgannwg, lle’r oedd prif ganolfan ei fab yn nes ymlaen. Pan fu farw Llywelyn ap Seisyll, brenin Gwynedd a Deheubarth yn annisgwyl yn 1023, cymerodd Rhydderch feddiant o Ddeheubarth, trwy rym i bob golwg. Yn 1033 cofnododd Brut y Tywysogion fod Rhydderch wedi ei ladd gan y Gwyddelod, ond heb eglurhad o’r amgylchiadau.

Dychwelodd Deheubarth i’r tŷ brenhinol traddodiadol dan Hywel ab Edwin a’i frawd Maredudd. Cofnodwyd i Hywel a Maredudd ymladd brwydr yn erbyn meibion Rhydderch y flwyddyn ganlynol. Yn 1045 gallodd mab Rhydderch, Gruffudd ap Rhydderch, gipio Deheubarth oddi wrth Gruffudd ap Llywelyn a dal gafael ar y deyrnas am ddeng mlynedd nes i Gruffudd ei chymeryd yn ôl

Llyfryddiaeth

• John Edward Lloyd A history of Wales from the earliest times to the Edwardian conquest (Longmans, Green & Co.)
• Brut y Tywysogion: Peniarth MS. 20, gol. Thomas Jones (Caerdydd: Gwasg Prifysgol Cymru, 1941)

Rhagflaenydd: Rhys ab Owain ap Morgan Hen, Iestyn ab Owain ap Morgan Hen, a Hywel ab Owain ap Morgan Hen	Brenin Morgannwg 1015–1033	Olynydd: Gruffudd ap Rhydderch
Rhagflaenydd: Iestyn ab Owain ap Morgan Hen	Cyd-frenin Glywysing (gyda Hywel ab Owain ap Morgan Hen) 1015–1033	Olynydd: Gruffudd ap Rhydderch
Rhagflaenydd: Llywelyn ap Seisyll	Brenin Deheubarth 1023–1033	Olynydd: Hywel ab Edwin