Llanwnda, Sir Benfro

Llanwnda

Math	pentrefan
Daearyddiaeth
Sir	Sir Benfro
Gwlad	Cymru
Cyfesurynnau	52.015°N 5.01°W
Cod OS	SM932395
Gwleidyddiaeth
AS/au Cymru	Paul Davies (Ceidwadwyr)
AS/au y DU	Stephen Crabb (Ceidwadwr)
Ffeiliau perthnasol ar Comin

Am y pentref yn Arfon, gweler Llanwnda, Gwynedd.

Pentref bychan yng nghymuned Pen-caer, Sir Benfro, Cymru, yw Llanwnda.[1][2] Saif yng ngogledd y sir, tua milltir i'r gogledd o bentref Wdig, ger tref borthladd Abergwaun. Mae'n gorwedd wrth droed penrhyn Pen Caer ac yn rhan o Barc Cenedlaethol Arfordir Penfro.

Sefydlwyd eglwys hynafol Llanwnda gan y sant Gwyndaf Hen (neu Gwnda), un o feibion Emyr Llydaw, yn y 6g. Ceir chwech o feini Cristnogol cynnar wedi eu hymgorffori ym muroedd yr eglwys bresennol, yn cynnwys pedwar gyda chroesau Celtaidd arnynt. Ceir cefluniau sy'n cynrychioli mynachod efallai ar y ddau arall. Cawsant eu darganfod wrth adnewyddu'r eglwys yn 1881. Dywedir fod Asser wedi derbyn ei addysg gynnar yn Llanwrda. Am gyfnod bu bywoliaeth yr eglwys yn nwylo Gerallt Gymro. O'r eglwys ceir golygfeydd braf dros Pen Strwmbl a Charregwastad.[3]

Cysylltir Sant Gwnda â chwedl werin yn yr ardal. Syrthiodd a thorri ei goes wrth geisio croesi ffrwd. Meltithiodd y ffrwd fel na allai pysgod nofio ynddi, ond mae'n dal i lifo o'r ffynnon sanctaidd ger yr eglwys.[3]

Pobl

• John James, ffermwr o Bencaer a dyddiadurwr. Mae Dyddiadur John James, Trenewydd, Llanwnda, Sir Benfro yn ddogfen unigryw o’i ardal, ei gymdeithas, a’i gyfnod cynnar yn y genre hon. Mae detholiad o gofnodion yn ei ddyddiadur sy’n ymwneud â’r tywydd a ffermio i’w gweld yma [1]. Fe’i ysgrifennwyd yn Saesneg.

Cyfeiriadau

1. "Rhestr o Enwau Lleoedd Safonol Cymru". Llywodraeth Cymru. 14 Hydref 2021.
2. British Place Names; adalwyd 12 Tachwedd 2021
3. T. D. Breverton, The Book of Welsh Saints (Cyhoeddiadau Glyndŵr, 2000)

Trefi a phentrefi Sir Benfro

Dinas
Tyddewi
Trefi
Aberdaugleddau  · Arberth  · Abergwaun  · Cilgerran  · Dinbych-y-pysgod  · Doc Penfro  · Hwlffordd  · Neyland  · Penfro · Wdig
Pentrefi
Aber-bach  · Abercastell  · Abercuch  · Abereiddi  · Aberllydan  · Amroth  · Angle  · Begeli  · Y Beifil  · Blaen-y-ffos  · Boncath  · Bosherston  · Breudeth  · Bridell  · Brynberian  · Burton  · Caeriw  · Camros  · Cas-blaidd  · Cas-fuwch  · Cas-lai  · Cas-mael  · Cas-wis  · Casmorys  · Casnewydd-bach  · Castell Gwalchmai  · Castell-llan  · Castellmartin  · Cilgeti  · Cil-maen  · Clunderwen  · Clydau  · Cold Inn  · Cosheston  · Creseli  · Croes-goch  · Cronwern  · Crymych  · Crynwedd  · Cwm-yr-Eglwys  · Dale  · Dinas  · East Williamston  · Eglwyswen  · Eglwyswrw  · Felindre Farchog  · Felinganol  · Freshwater East  · Freystrop  · Y Garn  · Gumfreston  · Hasguard  · Herbrandston  · Hermon  · Hook  · Hundleton  · Jeffreyston  · Johnston  · Llanbedr Felffre  · Llandudoch  · Llandyfái  · Llandysilio  · Llanddewi Efelffre  · Llanfyrnach  · Llangolman  · Llangwm  · Llanhuadain  · Llanisan-yn-Rhos  · Llanrhian  · Llanstadwel  · Llan-teg  · Llanwnda  · Llanychaer  · Maenclochog  · Maenorbŷr  · Maenordeifi  · Maiden Wells  · Manorowen  · Marloes  · Martletwy  · Mathri  · Y Mot  · Mynachlog-ddu  · Nanhyfer  · Niwgwl  · Nolton  · Parrog  · Penalun  · Pentre Galar  · Pontfadlen  · Pontfaen  · Porth-gain  · Redberth  · Reynalton  · Rhos-y-bwlch  · Rudbaxton  · Rhoscrowdder  · Rhosfarced  · Sain Fflwrens  · Sain Ffrêd  · Saundersfoot  · Scleddau  · Slebets  · Solfach  · Spittal  · Y Stagbwll  · Star  · Stepaside  · Tafarn-sbeit  · Tegryn  · Thornton  · Tiers Cross  · Treamlod  · Trecŵn  · Tredeml  · Trefaser  · Trefdraeth  · Trefelen  · Trefgarn  · Trefin  · Trefwrdan  · Treglarbes  · Tre-groes  · Treletert  · Tremarchog  · Uzmaston  · Waterston  · Yerbeston