Gwladus Ddu

Gwladus Ddu
Ganwyd	13 g  Cymru
Bu farw	1251, 1251  Windsor
Dinasyddiaeth	Cymru
Tad	Llywelyn Fawr
Mam	y Dywysoges Siwan
Priod	Ralph de Mortimer, Reginald de Braose
Plant	Roger Mortimer, Barwn 1af Mortimer, Isolt de Mortimer

Roedd Gwladus Ddu (enw llawn Gwladus ferch Llywelyn) (m. 1251) yn dywysoges Gymreig, yn ferch i Lywelyn Fawr, Tywysog Gwynedd ac yn wraig i ddau o Arglwyddi'r Mers.

Bywgraffiad

Niw yw'r ffynonellau'n cytuno ynglŷn â chyfreithlondeb Gwladus fel merch Llywelyn gan ei wraig Siwan. Yn ôl rhai ffynonellau roedd hi'n ferch perth a llwyn gan Tangwystl Goch. Fodd bynnag, mae'r ffaith fod Siwan wedi gadael cyfran helaeth o'i thir i Wladus yn awgrymu ei bod yn ferch gyfreithlon iddi.

Fel rhan o bolisi ei thad o gynghreirio ag arglwyddi grymus y Mers i wrthsefyll coron Lloegr, priodwyd Gwladus Ddu â Reginald de Braose, Arglwydd Brycheiniog, tua'r flwyddyn 1215, ond does dim cofnod iddyn nhw gael plant. Bu farw Reginald ym 1228. Mae'n bosibl mai Gwladus Ddu yw'r 'chwaer' a gofnodir yng nghwmni Dafydd ap Llywelyn ar ei ymweliad â'r llys yn Llundain yn 1229.

Priododd yr ail waith â Ralph Mortimer, Arglwydd Wigmor, Swydd Henffordd, tua'r flwyddyn 1230. Cawsant bedwar mab, sef Roger, Hugh, John a Peter. Bu farw Ralph yn 1246 ac etifeddodd ei fab hynaf Roger Mortimer, yr aglwyddiaeth. Ceir y cyfeiriad olaf at Gwladus ym Mrut y Tywysogion, lle dywedir iddi farw yn Windsor yn 1251. Cwta yw'r cofnod.

Ysbrydolwyd y bardd a hanesydd llenyddiaeth Gymraeg Griffith John Williams i ysgrifennu un o'i gerddi iddi ar ôl darllen y cofnod yn y Brut.

Plant

• Roger Mortimer
• Hugh de Mortimer
• John de Mortimer
• Peter de Mortimer

Llyfryddiaeth

• John Edward Lloyd, A history of Wales from the earliest times to the Edwardian conquest (Longmans, Green & Co., Llundain, 1911)