Euddogwy

Euddogwy
Cerflun ar un o golfnau eglwys Llandogo; mae'n bosib mai Euddogwy ydyw.
Ganwyd	6 g  Bro-Gerne
Bu farw	615
Dinasyddiaeth	Cymru
Addysg	doethuriaeth
Galwedigaeth	offeiriad
Swydd	esgob
Dydd gŵyl	2 Gorffennaf

Eglwys Sant Euddogwy, Llanddeugwy (Llandogo)

Sant neu esgob o Gymru oedd Euddogwy (Lladin: Oudoceus) (blodeuai tua diwedd y 6g).

Hanes a thraddodiad

Ceir buchedd iddo, y Vita Beati Oudocei, yn Llyfr Llandaf, lle dywedir ei fod yn fab i Buddig, tywysog o Lydaw, ac Anauued, chwaer sant Teilo.[1] Addysgwyd ef gan Teilo ac fe'i dilynodd fel esgob. Dywedir iddo gydnabod uchafiaeth Archesgob Caergaint a mynd ar bererindod i Rufain, ond mae'n annhebygol iawn fod yr honiad cyntaf yn wir a gellir derbyn ei fod yn tarddu o awydd esgobaeth newydd Llandaf, a sefydlwyd gan y Normaniaid, i bwysleisio awdurdod Caergrawnt (a Rhufain) ar draul Esgobaeth Tyddewi a'r Eglwys Gymreig.

Barn G.H. Doble oedd mai esgob oedd Euddogwy, ac nad oedd yn cael ei ystyried yn sant yn y cyfnod cynnar. Dim ond wedi i'w fuchedd gael ei ysgrifennu yn Llandaf yn y cyfnod Normanaidd y dechreuwyd ei ystyried fel sant. Mae'n un o'r tri sant y cysegrwyd Eglwys Gadeiriol Llandaf iddynt, ond credir mai person gwahanol a roddodd ei enw i eglwys Llaneuddogwy (Llandogo) yng Ngwent, ac os felly nid oes unrhyw eglwys arall wedi ei chysegru iddo.[2]

Ei wylmabsant yw 2 Gorffennaf.

Llyfryddiaeth

Vita Beati Oudocei: J. Rhys a J. Gwenogvryn Evans (gol.), The Book of Llandâv (Rhydychen, 1893; adargraffiad ffacsimili, Llyfrgell Cenedlaethol Cymru, 1979).

Cyfeiriadau

1. J. Rhys a J. Gwenogvryn Evans (gol.), The Book of Llandâv (Rhydychen, 1893).
2. G. H. Doble. (1971). Lives of the Welsh Saints, gol. D. Simon Evans.