Brwydr Mynydd Carn

Brwydr Mynydd Carn

Enghraifft o:	brwydr
Dyddiad	1081
Lleoliad	Carn Ingli
Gwladwriaeth	Cymru

Brwydrau rhwng y Cymry a'r Eingl-Normaniaid

X Twtil, 1401 X Aberconwy, 1194 Bron yr Erw, 1075 X Bryn Derwin, 1255 X Bryn Glas, 1402 X X Crogen, 1165 Hyddgen, 1401 X y Grysmwnt, 1405 X X Coed Llathen, 1257 Crug Mawr, 1136 X Mynydd Carn, 1081 X Pwll Melyn, 1405 X

Brwydr bwysig a ymladdwyd yn y flwyddyn 1081. Mae ei hunion leoliad yn ansicr, er bod gogledd Sir Benfro yn ymddangos yn dra thebygol, efallai yng nghyffiniau Carn Ingli yn y Preseli.

Hanes

Wedi marw Gruffudd ap Llywelyn yn 1063 bu Gwynedd yn nwylo brenhinoedd eraill am ddeunaw mlynedd, sef Bleddyn ap Cynfyn o Bowys hyd 1075, a Thrahaearn ap Caradog o Arwystli hyd 1081. O 1075 ymlaen brwydrodd Gruffudd ap Cynan i geisio adennill ei deyrnas. Yn 1081 ffurfiodd gynghrair â Rhys ap Tewdwr o Ddeheubarth a llwyddodd i drechu Trahaearn a Charadog ap Gruffudd rheolwr Gwynllŵg) ym Mrwydr Mynydd Carn.[1] Trwy hyn, sefydlwyd y ddwy linach a fu'n teyrnasu drwy Wynedd a Deheubarth.[2]

Yn ôl Brut y Tywysogion (fersiwn Peniarth 20),

Blwyddyn wedy hyny y bu ymlad mynydd karn ac yno y llas trahayarn ap karadawc a charadawc a gruffudd a meilyr meibyon riwallawn... ac yn ol ynteu y doeth gruffudd wyr y yago ac ysgottyeid yn borth iddaw ac y llas gwrgeneu vab seissyll ygan veibyon rys seis.[3]

Yn Hanes Gruffudd ap Cynan, dywedir am Fynydd Carn,

Sef yw hynny mynydd y garnedd; canys yno y mae dirfawr garnedd o fein[i], o dan yr hon y claddwyd rhyssw[y]r yng nghynoesedd gynt.[4]

Gweler hefyd

• Rhestr brwydrau Cymru
• Arglwyddi Afan

Cyfeiriadau

1. Historia Gruffud vab Kenan, gol. D. Simon Evans (Caerdydd, 1977)
2. Gwyddoniadur Cymru (Gwasg Prifysgol Cymru, 2008)
3. Brut y Tywysogion (Peniarth MS. 20), gol. Thomas Jones (Caerdydd, 1941).
4. Historia Gruffud vab Kenan, gol. D. Simon Evans (Caerdydd, 1977). Orgraff ddiweddar.