cy Auckland

Auckland
Auckland; Tāmaki Makaurau (Maori)
	; top: Canol Auckland; chwith uchaf: Piha; chwith gwaelod: Neuadd y dref; top dde: Amgueddfa Auckland; canol dde: Harbwr Viaduct; gwaelod dde: Mynyddoedd Waitakere;
Gwlad	Seland Newydd
Ynys	Ynys y Gogledd
Ardal	Ardal Auckland
Awdurdodau Tiriogaethol Seland Newydd	Cyngor Auckland
Sefydlwyd gan y Māori	c. 1350
Sefydliad Ewropeaidd	1840
Byrddau Lleol	Rhestr Hibiscus and Bays ; Upper Harbour ; Kaipatiki ; Takapuna ; Waitakere Ranges ; Henderson-Massey ; Whau ; Albert-Eden ; Puketapapa ; Waitemata; Orakei; Maungakiekie-Tamaki; Mangere-Otahuhu; Otara-Papatoetoe; Howick; Manurewa; Papakura;
Arwynebedd
• Trefol	482.9 km2 (186.4 mi sg)
• Metro	559.2 km2 (215.9 mi sg)
Poblogaeth (June 2011 estimate)
• Dinesig	1,377,200
• Metro	1,486,000
• Demonym	Aucklander, Jafa
Parth amser	NZST (UTC+12)
• Summer (DST)	NZDT (UTC+13)
Codau Post	0500-2999
Cod ffôn	09
Local iwi	Ngāti Whātua, Tainui
Website	www.aucklandcouncil.govt.nz

Auckland
Math	dinas, dinas â phorthladd, y ddinas fwyaf, dinas global, metropolis
Enwyd ar ôl	George Eden
Poblogaeth	1,470,100
Sefydlwyd	1840 ;
Cylchfa amser	UTC+12:00, UTC+13:00
Gefeilldref/i	Guangzhou, Los Angeles, Brisbane, Busan, Fukuoka, Hamburg, Gaillimh, 臺中市, Pohang, Nadi, Utsunomiya, Shinagawa-ku, Kakogawa, Tomioka, Qingdao, Ningbo, Concepción, Ynysoedd Cook, Samoa, Tonga
Iaith/Ieithoedd; swyddogol	Saesneg
Daearyddiaeth
Sir	Auckland Region
Gwlad	Seland Newydd
Arwynebedd	559 ±1 km²
Uwch y môr	196 metr
Gerllaw	Waitematā Harbour, Manukau Harbour, Hauraki Gulf / Tīkapa Moana
Cyfesurynnau	36.8492°S 174.7653°E
Cod post	0600–2699
	Ffeiliau perthnasol ar Comin
	[golygwch ar Wicidata]

Dinas fwyaf Seland Newydd yw Auckland (Maori: Tāmaki-makau-rau).

Lleoliad

Fe'i lleolir ar Ynys y Gogledd, ac yn gorwedd rhwng Harbwr Manukau ar Fôr Tasman a Harbwr Waitemata ar y Môr Tawel. Mae tua 50 o losgfynyddoedd yn ardal Auckland. Ffurfiwyd Ynys Rangitoto, yr un diweddaraf, tua 700 mlynedd yn ôl, a dinistriwyd yr anheddiad Maori ar Ynys Mototapu.

Hanes

Daeth y Maori i Auckland tua 650 mlynedd yn ôl, ac yn aml, sefydlwyd caerau gan y Maori ar ben yr hen losgfynyddoedd, megis Mynydd Eden ac One Tree Hill. Un o'r enwau Maori yr ardal yw Tamaki herenga waka', sy'n golygu 'gorffwysfan llawer o gychod'; harbwr diogel ar eu cyfer nhw.

Ym 1642, darganfuwyd Seland Newydd gan Abel Tasman ac ym 1769, cyrhaeddodd James Cook i fapio'r arfordir. Erbyn 1840 roedd Prydeinwyr wedi cyrraedd; llofnodwyd Cytundeb Waitangi rhyngddynt a'r Maori ar 6ed Chwefror, 1840. Dewisodd William Hobson, rhaglaw cyntaf Seland Newydd Auckland fel prifddinas. Dewisodd Hobson yr enw Auckland, enw ei gyn-gadlywydd, Yr Arglwydd Auckland, rhaglaw India ar adeg honno. Enw teuluol yr arglwydd oedd Eden, enw arall sy'n ymddangos yn yr ardal. Erbyn 1843 roedd gan Auckland dros 3000 o drigolion, ac erbyn diwedd yr 1860au, roedd 12,000 ohonynt.

Prif ardal fasnachol y dref wreiddiol oedd Commercial Bay, rhwng Point Britomart a'r esgair lle mae Heol Swanson heddiw. Gerllaw, i'r gorllewin, roedd Official Bay, lle roedd swyddogion y llywodraeth yn byw. Mechanics Bay oedd yr un nesaf i'r gorllewin, oherwydd gwaith ei drigolion.

Erbyn yr 1890s, clywyd llawer o ieithoedd ar y strydoedd llawn bobl o Ewrop, Tsieina ac India, heb sôn am bobl Maori oedd wedi cyrraedd o ardaloedd gwledig.

Heddiw

Erbyn heddiw, Auckland yw'r ddinas Polynesaidd fwyaf y byd. Mae 63% o'i thrigolion o dras Ewropiaidd, 11% Maori, 13% o ynysoedd y Môr Tawel a 12% o Asia. Roedd gan y ddinas 1,377,200 o drigolion yn 2011, sy'n 31 y cant o boblogaeth y wlad.

Cludiant

Mae gan Auckland rwydwaith o reilffyrdd a bysiau ar gyfer cludiant lleol. Trydanir y rheilffyrdd lleol ar hyn o bryd. Does ond un trên bellter hir yn gadael Auckland, sef yr Overlander, sy'n mynd i Wellington. Ffocws cludiant cyhoeddus y ddinas – bysiau a rheilffyrdd - yw Canolfan Cludiant Britomart.

Mae Sealink yn cynnig fferi i Ynys Waiheke ac Ynys Great Barrier, ynysoedd mwyaf Gwlff Hauraki. Mae cwmni Fullers hefyd yn cynnig fferi – yn gadael cei o flaen Canolfan Britomart - i Ynysoedd Waiheke a Great Barrier, ac yn mynd ar draws yr harbwr i Devonport, ac i Ynys Rangitoto ac Ynys Motutapu.

Mae gan Auckland maes awyr rhyngwladol, yr un prysuraf yn Seland Newydd, 21 cilomedr i'r de o ganol y ddinas. Côd y maes awyr yw AKL.^[1]

Atyniadau

Auckland Domain: Parc mawr ynghanol y ddinas, sy'n cynnwys Y Winter Gardens ac Amgueddfa Auckland.
Neuadd y Dref: Adeiladwyd ym 1911, yn cynnwys neuadd gyngerdd bwysig.
Parc Eden: prif stadiwm chwaraeon y ddinas.
Pentref Parnell:yn agos i'r Domain, yn cynnwys tai, eglwys a mynwent yn dyddio o sefydliad y dref wreiddiol.
Pont Harbwr: yn cysylltu canol Auckland efo gogledd y ddinas dros y bae.
Harbwr Viaduct: yn cynnwys harbwr, tai bwyta, dwy amgueddfa forwrol, gwestai a chanolfan ddigwyddiadau.

'City of Sails'

Hawlir bod gan Auckland mwy o gychod y pen nac unrhyw ddinas arall yn y byd.

Cyfeiriadau

↑ Gwefan webjet

Dolenni allanol

[1] Gwefan webjet

[1]

Auckland