স্থিতি শক্তি

স্থিতি শক্তি
ধনু কাঁড়ৰ ক্ষেত্ৰত, যেতিয়া ধনুৰ্ধৰে ধনুৰ গুণাডাল টানি ধনুৰ ওপৰত কাৰ্য কৰে, ধনুৰ্ধৰজনৰ শৰীৰৰ কিছু ৰাসায়নিক শক্তি বেঁকা হোৱাৰ ধনুৰ ইলাষ্টিক স্থিতি শক্তিলৈ স্থানান্তৰ হয়। যেতিয়া গুণাডাল এৰা হয়, গুণা আৰু কাঁড়ৰ মাজৰ বলে কাঁড়ৰ ওপৰত কাৰ্য সম্পন্ন কৰে। ধনুৰ স্থিতিশক্তি কাঁড়ৰ গতিশক্তিলৈ স্থানান্তৰ হয় আৰু কাঁড়ডাল উৰি যাব পাৰে।
SI চিহ্ন:	PE, U, or V
SI একক:	জুল (J)
অন্য ৰাশিৰ দ্বাৰা প্ৰকাশ:	U = ভৰ · পৃথিৱীৰ মহাকৰ্ষণিক ত্বৰণ · উচ্চতা (মহাকৰ্ষণীয় স্থিতি শক্তি) U = ½ · হুকৰ সূত্ৰ · চাপ^2 (ইলাষ্টিক স্থিতি শক্তি) U = ½ · ধাৰক · বৈদ্যুতিক বিভৱ^2 (বৈদ্যুতিক বিভৱ শক্তি) U = -চুম্বকীয় মমেণ্ট · চুম্বকীয় ক্ষেত্ৰ (চুম্বকীয় স্থিতি শক্তি)

ধ্ৰুপদী বলবিজ্ঞান
${\displaystyle \mathbf {F} =m\mathbf {a} }$ নিউটনৰ গতিৰ দ্বিতীয় সূত্ৰ
ধ্ৰুপদী বলবিজ্ঞানৰ ইতিহাস · আৰু সময়ৰেখা
শাখাবোৰ স্থিতিবিজ্ঞান · গতিবিজ্ঞান Kinematics · প্ৰায়োগিক বলবিজ্ঞান মহাকাশীয় বলবিজ্ঞান · সাতত্যক বলবিজ্ঞান পৰিসাংখ্যিক বল বিজ্ঞান
সূত্ৰ সমূহ নিউটনীয় বলবিদ্যা (ভেক্টৰ বলবিদ্যা) বিশ্লেষণাত্মক পদাৰ্থ বিজ্ঞান: লাগ্ৰাঞ্জীয় বলবিজ্ঞান হেমিলটনীয় বলবিজ্ঞান
মৌলিক ধাৰণাসমূহ স্থান · সময় · বেগ দ্ৰুতি · ভৰ · ত্বৰণ মহাকৰ্ষণ · বল ঘাতবল · ভ্ৰামক /বলযুগ্ম ভৰবেগ · কৌণিক ভৰবেগ জড়তা · জড়তাৰ ভ্ৰামক প্ৰসংগ তন্ত্ৰ · শক্তি গতি শক্তি · স্থিতি শক্তি · কাৰ্য্য Virtual work · দি এ’লেমবাৰ্টৰ নিয়ম
বিষয় সমূহ দৃঢ় পদাৰ্থ · Rigid body dynamics অইলাৰৰ সূত্ৰ (দৃঢ় পদাৰ্থ) · গতি নিউটনৰ গতিৰ সূত্ৰ · নিউটনৰ মহাকৰ্ষণৰ সূত্ৰ অইলাৰৰ গতিৰ সূত্ৰ · জড় প্ৰসংগ প্ৰণালী অজড় প্ৰসংগ প্ৰণালী আৱৰ্তনীয় প্ৰসংগ প্ৰণালী ভুৱা বল · ৰৈখিক গতি সমতলীয় গতিৰ কণিকাৰ পদাৰ্থ বিজ্ঞান সৰণ (ভেক্টৰ) · আপেক্ষিক বেগ ঘৰ্ষণ · সৰল পৰ্য্যাবৃত্ত গতি পৰ্য্যাবৃত্ত দোলক · কম্পন Damping · Damping ratio আৱৰ্তন গতি · বৃত্তীয় গতি সম বৃত্তীয় গতি  · অ-সম বৃত্তীয় গতি অভিকেন্দ্ৰিক বল · অপকেন্দ্ৰিক বল অপকেন্দ্ৰিক বল (আৱৰ্তনশীল প্ৰসংগ প্ৰণালী) প্ৰতিক্ৰিয়াত্মক অপকেন্দ্ৰিক বল ক’ৰিয়লিৰ শক্তি · দোলক আৱৰ্তনীয় বেগ · কৌণিক ত্বৰণ কৌণিক বেগ · কৌণিক কম্পনাংক কৌণিক সৰণ
বিজ্ঞানীসকল গেলিলিঅ’ গেলিলি · আইজাক নিউটন জেৰেমিয়াহ হ’ৰ’কচ · অইলাৰ দি এ’লেমবাৰ্ট · এলেক্সিচ ক্লেইৰোট যোচেফ লুই লাগৰাঞ্জ · পিয়েৰ-চিমন লাপলাছ ৱিলিয়াম ৰো’ৱান হেমিল্টন · চেমিয়ন-ডেনিচ পইচন
v t e

পদাৰ্থ বিজ্ঞানত স্থিতি শক্তি হৈছে কোনো বস্তু বা পদাৰ্থই অন্যৰ সাপেক্ষে নিজৰ স্থানৰ পৰা লাভ কৰা শক্তি।[1][2] উদাহৰণস্বৰূপে, মহাকৰ্ষণীয় স্থিতি শক্তি, টানি থোৱা স্প্ৰিং এডালৰ ইলাষ্টিক স্থিতি শক্তি, বৈদ্যুতিক ক্ষেত্ৰ এখনত বৈদ্যুতিক আধানৰ বৈদ্যুতিক বিভৱ শক্তি। এছ আই এককত শক্তিৰ একক জুল, আৰু ইয়াক ইংৰাজী J. আখৰেৰে প্ৰকাশ কৰা হয়।

স্থিতি শক্তিৰ বিষয়ে ১৯ শতিকাত স্কটিছ অভিযন্তা তথা পদাৰ্থ বিজ্ঞানী উইলিয়াম ৰেংকিনে[3][4] আগবঢ়াইছিল যদিও গ্ৰীক দাৰ্শনিক এৰিষ্টটলৰ potentiality ধাৰণাৰ লগত ইয়াৰ সামঞ্জস্য পোৱা যায়। স্থিতি শক্তিয়ে কোনো বস্তুৰ ওপৰত এনেদৰে ক্ৰিয়া কৰে যাতে এই শক্তিয়ে বস্তুটোৰ ওপৰত কৰা সৰ্বমুঠ কাৰ্যৰ পৰিমাণ বস্তুটোৰ শেষৰ আৰু প্ৰাৰম্ভিক স্থানৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে। স্থিতি বলক কোনো স্থানৰ প্ৰত্যেক বিন্দুত স্কেলাৰ ফলন বিভৱৰ গ্ৰেডিয়েণ্ট হিচাপে প্ৰকাশ কৰা হয়।

স্থিতি বলৰ দ্বাৰা প্ৰভাৱিত হৈ কোনো বস্তু যেতিয়া এটা স্থানৰ পৰা আন এটা স্থানলৈ গতি কৰে, তেতিয়া সম্পন্ন হোৱা কাৰ্যৰ পৰিমাণ বস্তুটোৰ স্থানৰ ওপৰতহে নিৰ্ভৰ কৰে, গতিপথৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ নকৰে। কাৰ্যৰ পৰিমাণ জানিবৰ বাবে এই দুটা স্থানৰ এক ফলন 'বিভৱ' বা 'বিভৱ শক্তি' নিৰ্ণয় কৰা হয়।

পৰিদৰ্শন

স্থিতি শক্তি হৈছে কোনো বস্তুৰ অন্তৰ্নিহিত শক্তি। কোনো এটা বস্তুৱে বেলেগ এটা বস্তুৰ সাপেক্ষে নিজৰ স্থানৰ কাৰণে লাভ কৰা শক্তিয়ে হৈছে স্থিতিশক্তি[5]। কোনো স্প্ৰিং এডাল টানি পুনৰাই এৰি দিলে আগৰ অৱস্থালৈ ঘূৰি অহা অৱস্থাৰ বল বা মহাকৰ্ষণ বলৰ সৈতে প্ৰায়ে স্থিতি শক্তি সংযুক্ত হৈ থাকে। স্প্ৰিংডাল টানি দিয়া অথবা কোনো ভৰ উঠোৱা কাৰ্য বিভৱ ক্ষেত্ৰৰ বলৰ বিপৰীতে বাহিৰা বল প্ৰয়োগ কৰি কৰা হয়। এই কৰা কাৰ্যৰ পৰিমাণেই স্থিতি শক্তি হিচাপে সংৰক্ষিত হৈ থাকে। যদি সেই বাহিৰা বল আঁতৰাই দিয়া হয়, তেতিয়া বলৰ ক্ষেত্ৰখনে কাৰ্য কৰি স্প্ৰিংডালক প্ৰাৰম্ভিক অৱস্থালৈ লৈ আনে অথবা ওপৰলৈ উঠাই নিয়া ভৰটো তললৈ পৰি যাব।

ধৰা হ'ল, এটা বল, যাৰ ভৰ m, আৰু ইয়াক কোনো এক উচ্চতা h লৈ নিয়া হৈছে। যদি মুক্ত পতনৰ ত্বৰণ g, তেন্তে বলটোৰ ওজন হ'ব mg। গতিকে সৰ্বমুঠ কাৰ্য অথবা শক্তি হ'ব বল x সৰণ = mg × h = mgh
${\displaystyle E_{p}=mgh}$

সাধাৰণভাৱে কবলৈ গ'লে স্থিতি শক্তি হৈছে কোনো এটা বস্তুৰ কোনো এটা স্থান আৰু তাৰ প্ৰসংগ স্থানৰ শক্তিৰ পাৰ্থক্য।

বিভিন্ন প্ৰকাৰৰ স্থিতি শক্তি নিৰ্দিষ্ট বলৰ সৈতে সংযুক্ত হৈ থাকে। উদাহৰণস্বৰূপে, ইলাষ্টিক বলৰ সৈতে ইলাষ্টিক স্থিতি শক্তি, মহাকৰ্ষণিক বলৰ সৈতে মহাকৰ্ষণীয় স্থিতি শক্তি, কুলম্ব বলৰ কাৰ্য বৈদ্যুতিক স্থিতি শক্তি, বেৰিয়ন আধানৰ ওপৰত সবল নিউক্লিয়েৰ বল বা দুৰ্বল নিউক্লিয়েৰ বলে কৰা আন্তঃআণৱিক স্থিতি শক্তি ইত্যাদি। তাপীয় শক্তিৰ সাধাৰণতে দুটা উপাংশ থাকেঃ কণাসমূহৰ যাদৃচ্ছিক গতিৰ বাবে গতিশক্তি আৰু নিজা স্থানৰ বাবে স্থিতিশক্তি।

বিভৱৰ পৰা ব্যুৎপন্ন হোৱা বলক ৰক্ষণশীল বল বুলি কোৱা হয়। ৰক্ষণশীল বলৰ দ্বাৰা কৰা কাৰ্য হৈছে ${\displaystyle \,W=-\Delta U}$ য'ত ${\displaystyle \Delta U}$ হৈছে বলৰ সৈতে সংযুক্ত স্থিতি শক্তিৰ পাৰ্থক্য। কোনো বলৰ ক্ষেত্ৰৰ বিপৰীতে কৰা কাৰ্যৰ ফলত স্থিতি শক্তিৰ বৃদ্ধি বুজাবলৈ বিয়োগ চিহ্ন ব্যৱহাৰ কৰা বিপৰীতে কোনো বলৰ ক্ষেত্ৰই কাৰ্য কৰিলে স্থিতি শক্তিৰ অৱক্ষয় ঘটে। স্থিতি শক্তি বুজাবলৈ সাধাৰণতে U, V, Ep চিহ্নৰ ব্যৱহাৰ কৰা হয়।

তথ্য সংগ্ৰহ

1. Jain, Mahesh C.. "Fundamental forces and laws: a brief review". Textbook Of Engineering Physics, Part 1. PHI Learning Pvt. Ltd.. পৃষ্ঠা. 10. ISBN 9788120338623. https://books.google.com/books?id=DqZlU3RJTywC&pg=PA10#v=onepage&q&f=false. 
2. McCall, Robert P. (2010). "Energy, Work and Metabolism". Physics of the Human Body. JHU Press. পৃষ্ঠা. 74. ISBN 978-0-8018-9455-8. https://books.google.com/books?id=LSyC41h6CG8C&pg=PA74. 
3. William John Macquorn Rankine (1853) "On the general law of the transformation of energy," Proceedings of the Philosophical Society of Glasgow, vol. 3, no. 5, pages 276-280; reprinted in: (1) Philosophical Magazine, series 4, vol. 5, no. 30, pages 106-117 (February 1853); and (2) W. J. Millar, ed., Miscellaneous Scientific Papers: by W. J. Macquorn Rankine, ... (London, England: Charles Griffin and Co., 1881), part II, pages 203-208.
4. Smith, Crosbie (1998). The Science of Energy - a Cultural History of Energy Physics in Victorian Britain. The University of Chicago Press. ISBN 0-226-76420-6. 
5. Brown, Theodore L. (2006). Chemistry The Central Science. প্ৰকাশক Upper Saddle River, New Jersey: Pearson Education, Inc.. পৃষ্ঠা. 168. ISBN 0-13-109686-9.