|
ভাৰতীয় টকাৰ চিহ্ন
 ভাৰতীয় টকাৰ চিহ্ন ₹ (কোড: INR) হৈছে ভাৰতীয় টকাৰ মুদ্ৰা চিহ্ন, ভাৰতৰ চৰকাৰী মুদ্ৰা। উদয় কুমাৰৰ দ্বাৰা ডিজাইন কৰা, ইয়াক ভাৰত চৰকাৰে ১৫ জুলাই ২০১০ তাৰিখে জনসাধাৰণৰ আগত উপস্থাপন কৰিছিল,[1] ভাৰতীয় বাসিন্দাসকলৰ মাজত মুকলি প্ৰতিযোগিতাৰ[2][3] জৰিয়তে ইয়াৰ বাছনিৰ পিছত। ইয়াৰ গ্ৰহণৰ আগতে, টকাৰ বাবে আটাইতকৈ সচৰাচৰ ব্যৱহৃত চিহ্নবোৰ আছিল ভাৰতীয় ভাষাৰ গ্ৰন্থবোৰত Rs, Re বা, ব্যৱহৃত ভাষাৰ এক উপযুক্ত সংক্ষিপ্তৰূপ। ডিজাইনটো দেৱনাগৰী আখৰ "र" (ৰ)-ৰ ওপৰত আধাৰিত আৰু শীৰ্ষত এটা দ্বৈত পথালি ৰেখা আছে। ই লেটিন বৰফলা আখৰ "R"ৰ দৰে, বিশেষকৈ R ৰোটাণ্ডা (Ꝛ)-ৰ সৈতেও সাদৃশ্যপূৰ্ণ। ভাৰতীয় টকাৰ চিহ্নৰ বাবে ইউনিকোড চৰিত্ৰটো হৈছে U+20B9 ₹ (ভাৰতীয় টকাৰ চিহ্ন)। শ্ৰীলংকা, পাকিস্তান আৰু নেপালৰদৰে টকা ব্যৱহাৰ কৰা আন দেশবোৰে এতিয়াও জেনেৰিক চিহ্ন U+20A8 (Rs)-ৰ আখৰ ব্যৱহাৰ কৰে। উৎপত্তি২০০৯ চনৰ ৫ মাৰ্চ তাৰিখে ভাৰত চৰকাৰে ভাৰতীয় টকাৰ বাবে এক চিহ্ন সৃষ্টি কৰিবলৈ প্ৰতিযোগিতাৰ ঘোষণা কৰে।[4] ২০১০ চনৰ কেন্দ্ৰীয় বাজেটৰ সময়ত, তেতিয়াৰ কেন্দ্ৰীয় বিত্ত মন্ত্ৰী প্ৰণৱ মুখাৰ্জীয়ে কৈছিল যে প্ৰস্তাৱিত চিহ্নটোৱে ভাৰতীয় লোকাচাৰ আৰু সংস্কৃতিক প্ৰতিফলিত আৰু ধৰি ৰাখিব লাগে। প্ৰাপ্ত প্ৰায় ৩,৩৩১টা সঁহাৰিৰ পৰা, পাঁচটা চিহ্ন তালিকাভুক্ত কৰা হৈছিল।[5] এইবোৰ আছিল নন্দিতা কোৰিয়া-মেহৰোত্ৰা, হিতেশ পদ্মশালী, শিবিন কেকে, শ্বাহৰুখ জে ইৰাণী, আৰু ডি. উদয় কুমাৰ আৰু তাৰে এটা ২৪ জুন ২০১০ তাৰিখে অনুষ্ঠিত কেন্দ্ৰীয় ভাৰতীয় মন্ত্ৰী পৰিষদৰ বৈঠকত নিৰ্বাচিত হোৱাৰ কথা আছিল। অৱশ্যে, বিত্ত মন্ত্ৰীৰ অনুৰোধত সিদ্ধান্তটো পিছুৱাই দিয়া হৈছিল, আৰু চূড়ান্ত সিদ্ধান্ত লোৱা হৈছিল ১৫ জুলাই ২০১০ তাৰিখে, আৰু তেওঁলোকে উদয় কুমাৰ,সহযোগী অধ্যাপক আইআইটি গুৱাহাটীৰ দ্বাৰা সৃষ্টি কৰা চিহ্নটো বাছনি কৰিছিল।[6] ৰূপাঙ্কণনতুন চিহ্নটো হৈছে দেৱনাগৰী আখৰ "र" ("ৰ") আৰু লেটিন বৰফলাৰ আখৰ "R" ইয়াৰ উলম্ব দণ্ড অবিহনে (r rotunda "Ꝛ" ৰ দৰে)ৰ সংমিশ্ৰণ। শীৰ্ষত থকা সমান্তৰাল ৰেখাবোৰে ভাৰতীয় পতাকাৰ ত্ৰিৰংগাৰ এক ইঙ্গিত দিয়ে বুলি কোৱা হয়।[7] আৰু লগতে এক সমতাৰ চিহ্ন দেখুওৱা হৈছে যি অৰ্থনৈতিক বৈষম্য হ্ৰাস কৰাৰ ৰাষ্ট্ৰৰ আকাংক্ষাৰ প্ৰতীক।[8] চূড়ান্ত নিৰ্বাচিত চিহ্নটো আইআইটি বোম্বেৰ ইণ্ডাষ্ট্ৰিয়েল ডিজাইন চেণ্টাৰৰ স্থাপত্যবিদ্যাৰ স্নাতক আৰু ভিজুৱেল ডিজাইনৰ শিক্ষাৰ্থী ডি. উদয় কুমাৰেডিজাইন কৰিছিল।[8] অনুমোদনভাৰত চৰকাৰৰ বিত্ত মন্ত্ৰালয় আৰু অৰ্থনৈতিক পৰিক্ৰমা বিভাগে অৱশেষত ₹ এই চিহ্নটো অনুমোদন জনাইছিল। ভাৰত চৰকাৰৰ আণ্ডাৰ চেক্ৰেটেৰী সুশীল কুমাৰে এই অনুমোদন জনায়।[9] বিতৰ্কভাৰতীয় টকাৰ চিহ্ন বাছনি প্ৰক্ৰিয়াক দিল্লী উচ্চ ন্যায়ালয়ত প্ৰত্যাহ্বান জনোৱা হৈছিল, আবেদনকাৰী ৰাকেশ কুমাৰে, যি প্ৰতিযোগিতাখনত অংশগ্ৰহণ কৰিছিল, প্ৰক্ৰিয়াটোক "বিসংগতিৰে পৰিপূৰ্ণ" আৰু "ত্ৰুটিপূৰ্ণ" বুলি বৰ্ণনা কৰিছিল, আৰু বিত্ত মন্ত্ৰালয় আৰু ভাৰতীয় টকাৰ চিহ্ন বাছনি সমিতিৰ অধ্যক্ষক উত্তৰদাতা হিচাপে নামকৰণ কৰিছিল। ২০১০ চনৰ ২৬ নৱেম্বৰত দিল্লী উচ্চ ন্যায়ালয়ৰ একক বিচাৰপীঠে এই ৰিট আৱেদন খাৰিজ কৰি কয় যে উল্লিখিত অভিযোগসমূহৰ বাবে কোনো যুক্তিসঙ্গত ভিত্তি নাই।[10] ব্যৱহাৰ ২০১০ চনৰ জুলাই মাহত প্ৰতীকটো গ্ৰহণ কৰাৰ পিছত, ভাৰত চৰকাৰে কৈছিল যে তেওঁলোকে ১৮ ৰ পৰা ২৪ মাহৰ ভিতৰত দেশত আৰু বিশ্বব্যাপী ছয় মাহৰ ভিতৰত এই চিহ্নটো গ্ৰহণ কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিব।[11] মুখ্য বেঙ্কবোৰেও নতুন ভাৰতীয় টকাৰ চিহ্নৰ সৈতে চেক প্ৰিণ্ট কৰা আৰম্ভ কৰিছিল, য'ত পৰম্পৰাগত টকাৰ চিহ্ন ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল। ভাৰতীয় ডাক বিভাগেও এই নতুন ভাৰতীয় টকাৰ চিহ্নৰ সৈতে ডাক টিকট ছপা কৰা আৰম্ভ কৰিছিল, যেতিয়া ই ৩ অক্টোবৰ ২০১০ তাৰিখে কমনৱেলথ গেমছৰ স্মাৰক ডাকটিকট জাৰী কৰিছিল।[12]২০১১ চনৰ ২৮ ফেব্ৰুৱাৰীত তেওঁৰ বাজেট ভাষণত বিত্ত মন্ত্ৰী প্ৰণৱ মুখাৰ্জীয়ে ঘোষণা কৰে যে ভৱিষ্যতৰ মুদ্ৰা বিষয়ত এই চিহ্নটো অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হ'ব।[13] নতুন টকাৰ চিহ্নৰ সৈতে ₹১, ₹২, ₹৫ আৰু ₹১০ মূল্যৰ মুদ্ৰা প্ৰচলন কৰা হৈছে।[14][15] ২০১২ চনৰ জানুৱাৰী মাহলৈকে নতুন ভাৰতীয় টকাৰ চিহ্নটো ₹ ১০,₹ ১০০, ₹ ৫০০ আৰু ₹ ১০০০[16][17][18][19]আৰু ১২ এপ্ৰিল ২০১২ তাৰিখলৈকে ইয়াক ₹ ২০ আৰু ₹ ৫০ সম্প্ৰসাৰিত কৰা হৈছিল।[20] ইউনিকোড ১০ আগষ্ট ২০১০ তাৰিখে, ইউনিক'ড কাৰিকৰী সমিতিয়ে প্ৰস্তাৱিত কোড স্থিতি গ্ৰহণ কৰে U+20B9 ₹[21] ইউবাণ্টু ২০১০ চনত ডিফল্টভাৱে ভাৰতীয় টকাৰ চিহ্ন সমৰ্থন কৰা প্ৰথম অপাৰেটিং চিষ্টেম হৈ পৰিছিল। ইয়াৰ ১০.১০ সংস্কৰণৰ পৰা ই চিহ্নটো বাকচৰ বাহিৰত সমৰ্থন কৰিছে,যিহেতু ইয়াক এজন অৱদানকাৰীয়ে ইউবাণ্টু ফণ্ট পৰিয়ালত যোগ দিছিল। তেতিয়াৰ পৰা ই বিভিন্ন জিএনইউ/লিনাক্স বিতৰণত অন্তৰ্ভুক্ত হৈ আহিছে। ইউবাণ্টু, বেছিভাগ লিনাক্স বিতৰণ আৰু ক্ৰ'ম অ'এছ চলি থকা চিষ্টেমত, চিহ্নটো ব্যৱহাৰ বাবে টাইপ কৰিব পাৰে Ctrl+⇧ Shift+u 2+0+B+9+Space (বা সাধাৰণভাৱে AltGr+4 যদি 'ইংৰাজী (ভাৰত)' ভাষা ছেটিং ব্যৱহাৰ কৰা হয়)। ১৮ মে ২০১১ তাৰিখে, মাইক্ৰছফ্টে এই নতুন ভাৰতীয় টকাৰ চিহ্নৰ বাবে সমৰ্থন অন্তৰ্ভুক্ত কৰিবলৈ উইণ্ডোচ ভিষ্টা, উইণ্ডোচ চাৰ্ভাৰ ২০০৮, উইণ্ডোচ ৭ আৰু উইণ্ডোচ চাৰ্ভাৰ ২০০৮ আৰ-২ অপাৰেটিং চিষ্টেমলৈ KB2496898 আপডেট মুকলি কৰে।[22] উইণ্ডোচ আপডেটৰ সৈতে, ভাৰতীয় টকাৰ চিহ্ন প্ৰাপ্ত কৰিবলৈ এতিয়া অল্ট কোড পাঠ প্ৰবিষ্টি ব্যৱহাৰ কৰা সম্ভৱ: Alt+8377. উইণ্ডোচ ৮ বা তাৰ পিছত চলি থকা চিষ্টেমবোৰত, চিহ্নটো মূল সংমিশ্ৰণৰ সৈতে ইংৰাজী (ভাৰত) কীবোৰ্ড লেআউট ব্যৱহাৰ কৰি টাইপ কৰিব পাৰি AltGr+4. এপলে(Apple Inc.) ২০১৩ চনত আইঅএছ ৭ ৰ সৈতে ভাৰতীয় টকাৰ চিহ্নৰ বাবে সমৰ্থন যোগ কৰিছে। .[23]মেক অ'এছ এক্স লায়ন (১০.৭)ত নতুন ভাৰতীয় টকাৰ চিহ্নও অন্তৰ্ভুক্ত আছে আৰু চৰিত্ৰ দৰ্শকত পোৱা যাব। মেক অ'এছ এক্স মাউণ্টেইন লায়ন (১০.৮) অনুসৰি, দেৱনাগৰী কীবৰ্ড ব্যৱহাৰ কৰা ব্যৱহাৰকাৰীসকলে ⌥ Option-4 (এক মিশ্ৰণ যি আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ কীবৰ্ড লেআউটত চেণ্ট চিহ্ন প্ৰদান কৰে) টাইপ কৰি নতুন ভাৰতীয় টকাৰ চিহ্ন প্ৰবিষ্ট কৰিব পাৰে। চেইলফিছ অ'এছে (Sailfish OS)ও ইয়াৰ ডিফল্ট কীবৰ্ডত ₹ চিহ্নটো প্ৰদান কৰে। পইচাৰ বাবে প্ৰতীকপইচাৰ চিহ্নটো টকাৰ চিহ্নৰ দৰে একে ধাৰণা ব্যৱহাৰ কৰি ডিজাইন কৰা হৈছিল।[8] যিহেতু পইচাৰ মুদ্ৰা বোৰ আৰু প্ৰস্তুত কৰা নহয় আৰু, ২০১৯ চনলৈকে বেছিভাগ পইচা মুদ্ৰা বিমুদ্ৰাকৰণ কৰা হৈছে, আৰু সেইবোৰ প্ৰচলিত নহয়। আৰ.বি.আই.-য়ে ইয়াৰ প্ৰস্তাৱৰ আগতে যিকোনো পইচা মুদ্ৰা প্ৰস্তুত কৰা বন্ধ কৰিছিল, এই চিহ্নটো কেতিয়াও কোনো মুদ্ৰাত দেখা পোৱা নাছিল। তথ্য সূত্ৰ
|
