জন লক

জন লক

জন লকৰ প্ৰতিকৃতি, গডফ্ৰে নেলাৰে, ১৬৯৭
জন্ম ২৯ আগষ্ট, ১৬৩২
ৰিংটন, ছামাৰচেট, ইংলেণ্ড
মৃত্যু ২৮ অক্টোবৰ, ১৭০৪ (৭২ বছৰ)
হাই লেভাৰ, এচেক্স, ইংলেণ্ড
যুগ আলোকজ্জ্বলতাৰ যুগ
অঞ্চল পাশ্চাত্য দৰ্শন
ধাৰা
  • অভিজ্ঞতাবাদ
  • ভেটিবাদ[1]
  • ধাৰণাবাদ[2]
  • পৰোক্ষ বাস্তৱবাদ[3]
  • সত্যৰ পত্ৰ-পত্ৰিকা তত্ত্ব[4]
  • অৰ্থৰ আদৰ্শগত তত্ত্ব[5]
  • কৰ্পাস্কুলাৰিয়ানবাদ[6]
  • সামাজিক চুক্তি
  • প্ৰাকৃতিক নিয়ম
  • ধ্ৰুপদী উদাৰতাবাদ
আগ্ৰহ আধ্যাত্মিকতা, জ্ঞানতত্ত্ব, ৰাজনৈতিক দৰ্শন, মন দৰ্শন, শিক্ষা দৰ্শন, অৰ্থনীতি
উল্লেখযোগ্য কৰ্ম
তালিকা
প্ৰতিষ্ঠান অক্সফৰ্ড বিশ্ববিদ্যালয়
ৰয়েল ছ’চাইটি
স্বাক্ষৰ
স্বাক্ষৰ

জন লক (ইংৰাজী: John Locke, ২৯ আগষ্ট ১৬৩২ – ২৮ অক্টোবৰ ১৭০৪)[10] এজন ইংৰাজ দাৰ্শনিক আৰু চিকিৎসক আছিল, যাক জ্ঞানী চিন্তাবিদসকলৰ ভিতৰত এজন আটাইতকৈ প্ৰভাৱশালী আৰু সাধাৰণতে "উদাৰবাদৰ জনক" বুলি জনা যায়। ফ্ৰান্সিছ বেকনৰ পৰম্পৰা অনুসৰণ কৰি ব্ৰিটিছ অভিজ্ঞতাবাদীসকলৰ ভিতৰত প্ৰথম হিচাপে বিবেচিত লকে সামাজিক চুক্তি তত্ত্বৰ বাবেও সমানে গুৰুত্বপূৰ্ণ।[11] তেওঁৰ কামে বিশেষণবিজ্ঞান আৰু ৰাজনৈতিক দৰ্শনৰ বিকাশত যথেষ্ট প্ৰভাৱ পেলাইছিল। তেওঁৰ লিখনিবোৰে ভলটেয়াৰ আৰু জিন-জাক ৰুচো, আৰু বহুতো স্কটিছ জ্ঞানচিন্তাবিদ, লগতে আমেৰিকান বিপ্লৱীসকলক প্ৰভাৱিত কৰিছিল। ধ্ৰুপদী গণতান্ত্ৰিকতা বাদ আৰু উদাৰ তত্ত্বৰ প্ৰতি তেওঁৰ অৱদান আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ স্বাধীনতা ঘোষণাপত্ৰত প্ৰতিফলিত হৈছে। আন্তৰ্জাতিক ভাৱে লকৰ ৰাজনৈতিক-আইনী নীতিসমূহে সীমিত প্ৰতিনিধি চৰকাৰৰ তত্ত্ব আৰু অনুশীলন আৰু আইনৰ শাসনৰ অধীনত মৌলিক অধিকাৰ আৰু স্বাধীনতাৰ সুৰক্ষাৰ ওপৰত গভীৰ প্ৰভাৱ পেলাই আছে।[12]

লকেৰ মনৰ তত্ত্বক প্ৰায়ে পৰিচয় আৰু আত্মৰ আধুনিক ধাৰণাবোৰৰ উৎপত্তি বুলি উল্লেখ কৰা হয়, যি পৰৱৰ্তী দাৰ্শনিক যেনে জিন-জাক ৰুচো, ডেভিদ হিউম আৰু ইমানুৱেল কাণ্টৰ কামত গুৰুত্বপূৰ্ণভাৱে স্থান পায়। তেওঁ পোষ্ট কৰিছিল যে, জন্মৰ সময়ত, মনটো এটা খালী শ্লেট বা TABULA RASA আছিল। পূৰ্ব-বিদ্যমান ধাৰণাৰ ওপৰত আধাৰিত কাৰ্টেচিয়ান দৰ্শনৰ বিপৰীতে, তেওঁ বজাই ৰাখিছিল যে আমি সহজাত ধাৰণা অবিহনে জন্মগ্ৰহণ কৰোঁ, আৰু সেই জ্ঞান কেৱল জ্ঞান ধাৰণাৰ পৰা আহৰণ কৰা অভিজ্ঞতাৰ দ্বাৰা নিৰ্ধাৰণ কৰা হয়, যিটো এতিয়া অভিজ্ঞতাবাদ বুলি জনা যায়।

ব্যক্তিগত সম্পত্তিক প্ৰাকৃতিক আইনৰ নীতি হিচাপে বৰ্ণনা কৰাৰ বাবে লকক প্ৰায়ে কৃতিত্ব দিয়া হয়, যুক্তি দিয়া হয় যে যেতিয়া এজন ব্যক্তিয়ে তেওঁলোকৰ শ্ৰমপ্ৰকৃতিৰ সৈতে মিহলি কৰে, শ্ৰমিকে ব্যক্তিগত মালিকীস্বত্ব প্ৰদান কৰা বস্তুটোত প্ৰৱেশ কৰে।

কৰ্মজীৱন

প্ৰথম অৱস্থাত লকে চাকৰি বিচাৰি হাবাথুৰি খাব লগা হৈছিল। ১৬৬৭ চনত, তেওঁৰ ব্যক্তিগত চিকিৎসক হিচাপে সেৱা আগবঢ়োৱাৰ বাবে লণ্ডনৰ এক্সেটা[13]ৰ হাউচত থকা এছলীৰ ঘৰলৈ গুচি গৈছিল। লণ্ডনত, লকে থমাছ চিডেনহামৰ পৃষ্ঠপোষকতাত পুনৰ চিকিৎসা বিজ্ঞানৰ অধ্যয়ন আৰম্ভ কৰে। চিডেনহামে লকৰ প্ৰাকৃতিক দাৰ্শনিক চিন্তাধাৰাৰ ওপৰত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰভাৱ পেলাইছিল। [14] যেতিয়া এছলীৰ যকৃতৰ সংক্ৰমণ জীৱনৰ বাবে বিপদজনক হৈ পৰিছিল তেতিয়া লকৰ চিকিৎসা জ্ঞান পৰীক্ষা কৰা হৈছিল। লকে কেইবাজনো চিকিৎসকৰ পৰামৰ্শ গ্ৰহণ কৰিছিল আৰু সম্ভৱতঃ এছলীক অস্ত্ৰোপচাৰ কৰিবলৈ (তেতিয়া অস্ত্ৰোপচাৰ জীৱনৰ বাবে বিপদজনক) চিষ্টটো আঁতৰাবলৈ প্ৰেৰিত কৰাত সহায়ক আছিল। এছলী জীয়াই থাকিল আৰু সমৃদ্ধ হ'ল, লকক তেওঁৰ জীৱন ৰক্ষা কৰাৰ কৃতিত্ব দিয়ে।[15]

এই সময়ছোৱাত, লকে বাণিজ্য আৰু বৃক্ষৰোপণ পৰিষদৰ সচিব আৰু কেৰোলিনাৰ লৰ্ডছ স্বত্বাধিকাৰীসকলৰ সচিব হিচাপে কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰিছিল, যি আন্তৰ্জাতিক বাণিজ্য আৰু অৰ্থনীতিৰ ওপৰত তেওঁৰ ধাৰণাবোৰ গঢ়ি তোলাত সহায় কৰিছিল।[16]

ৱিগ আন্দোলনৰ প্ৰতিষ্ঠাপক হিচাপে এছলীয়ে লকৰ ৰাজনৈতিক ধাৰণাসমূহৰ ওপৰত যথেষ্ট প্ৰভাৱ পেলাইছিল।[17] ১৬৭২ চনত এছলী লৰ্ড চাঞ্চেলৰ হোৱাৰ সময়ত লকে ৰাজনীতিৰ সৈতে জড়িত হৈ পৰে (১৬৭৩ চনত এছলীক প্ৰথম আৰ্ল অফ শ্বাফ্টেচবাৰী সৃষ্টি কৰা হয়)।[18] ১৬৭৫ চনত শ্বাফ্টেছবাৰীৰ অনুগ্ৰহৰ পৰা পতনহোৱাৰ পিছত, লকে কেলেব বেংকৰ শিক্ষক আৰু চিকিৎসা সেৱক হিচাপে ফ্ৰান্সভ্ৰমণত কিছু সময় অতিবাহিত কৰিছিল। ১৬৭৯ চনত শ্বাফ্টেছবাৰীৰ ৰাজনৈতিক ভাগ্যে কিছু সময়ৰ বাবে ইতিবাচক ৰূপ লোৱাত তেওঁ ইংলেণ্ডলৈ উভতি আহে। এই সময়ছোৱাত, সম্ভৱতঃ শ্বাফ্টেচবাৰীৰ প্ৰৰোচনাত, লকে চৰকাৰৰ দুটা চুক্তিৰ বেছিভাগ ৰচনা কৰিছিল। যদিও এবাৰ ভবা হৈছিল যে লকে ১৬৮৮ চনৰ গৌৰৱময় বিপ্লৱৰ প্ৰতিৰক্ষাৰ বাবে চুক্তিসমূহ লিখিছিল, শেহতীয়া বৃত্তিয়ে দেখুৱাইছে যে এই তাৰিখৰ আগতে কামটো ৰচনা কৰা হৈছিল। এই কামক এতিয়া পৰম ৰাজতন্ত্ৰৰ বিৰুদ্ধে (বিশেষকৈ ৰবাৰ্ট ফিল্মাৰ আৰু থমাছ হব্ছৰ দ্বাৰা সমৰ্থিত) আৰু ৰাজনৈতিক বৈধতাৰ আধাৰ হিচাপে ব্যক্তিগত সন্মতিৰ বাবে অধিক সাধাৰণ যুক্তি হিচাপে গণ্য কৰা হয়। যদিও লকে প্ৰভাৱশালী ৱিগছৰ সৈতে জড়িত আছিল, প্ৰাকৃতিক অধিকাৰ আৰু চৰকাৰ সম্পৰ্কে তেওঁৰ ধাৰণাবোৰ আজি ইংৰাজী ইতিহাসৰ সেই সময়ৰ বাবে যথেষ্ট বৈপ্লৱিক বুলি গণ্য কৰা হয়।  

সাহিত্যিক অৱদান

মৃত্যু

দীৰ্ঘদিন ধৰি স্বাস্থ্যৰ অৱনতি ঘটাৰ পিছত[19] ১৭০৪ চনৰ ২৮ অক্টোবৰত লকৰ মৃত্যু হয় আৰু তেওঁক এচেক্সৰ হাৰল'ৰ ওচৰৰ হাই লেভাৰৰ অল চেণ্টছ চাৰ্চৰ গীৰ্জাৰ চোতালত সমাধিস্থ কৰা হয়, য'ত তেওঁ ১৬৯১ চনৰ পৰা ছাৰ ফ্ৰান্সিছ মাছামৰ ঘৰত বাস কৰিছিল।[20] লকে কেতিয়াও বিয়া কৰা নাছিল আৰু সন্তানো জন্ম দিয়া নাছিল। লকৰ জীৱনকালত ঘটা পৰিঘটনাসমূহৰ ভিতৰত ইংৰাজী পুনৰুদ্ধাৰ, লণ্ডনৰ গ্ৰেট প্লেগ, লণ্ডনৰ গ্ৰেট ফায়াৰ, গৌৰৱময় বিপ্লৱ আৰু তেওঁৰ মৃত্যুৰ ঠিক আগতে হোৱা ব্লেনহাইমৰ যুদ্ধকে ধৰি ফ্ৰান্সৰ বিৰুদ্ধে যুদ্ধ আদি অন্যতম। ১৭০৭ চনৰ এক্ট অৱ ইউনিয়ন চাবলৈ তেওঁ যথেষ্ট দিন জীয়াই নাথাকিল যদিও ইংলেণ্ড আৰু স্কটলেণ্ডৰ সিংহাসন তেওঁৰ গোটেই জীৱন ব্যক্তিগত সংগত ৰখা হৈছিল। লকৰ সময়ত সাংবিধানিক ৰাজতন্ত্ৰ আৰু সংসদীয় গণতন্ত্ৰৰ প্ৰাথমিক অৱস্থা আছিল। অক্সফৰ্ডত খোদিত স্মৃতিফলক অক্সফৰ্ডৰ ক্ৰাইষ্ট চাৰ্চ কেথেড্ৰেলত লকৰ এখন খোদিত মজিয়াৰ স্মৃতি ফলক আছে।

গ্ৰন্থপঞ্জী

  • ১৬৮৯- সহনশীলতা সম্পৰ্কে এখন পত্ৰ (A Letter Concerning Toleration).
  • ১৬৯০ - সহনশীলতা সম্পৰ্কে দ্বিতীয়খন পত্ৰ (A Second Letter Concerning Toleration)
  • ১৬৯২ - সহনশীলতা সম্পৰ্কে তৃতীয়খন পত্ৰ (A Third Letter for Toleration)
  • ১৬৮৯/৯০ - Two Treatises of Government (published throughout the 18th century by London bookseller Andrew Millar by commission for Thomas Hollis)
  • ১৬৮৯/৯০ - মানুহৰ বুজাবুজি সম্পৰ্কীয় এটা ৰচনা An Essay Concerning Human Understanding
  • ১৬৯১ - Some Considerations on the consequences of the Lowering of Interest and the Raising of the Value of Money
  • ১৬৯৩ - শিক্ষা সম্পৰ্কীয় কিছু চিন্তাধাৰা (Some Thoughts Concerning Education)
  • ১৬৯৫ - The Reasonableness of Christianity, as Delivered in the Scriptures
  • ১৬৯৫ - A Vindication of the Reasonableness of Christianity

স্বীকৃতি আৰু সন্মান

তথ্য সংগ্ৰহ

  1. ↑ Fumerton, Richard (2000). "Foundationalist Theories of Epistemic Justification". Stanford Encyclopedia of Philosophy. Archived from the original on 24 April 2018. Retrieved 19 August 2018.  Unknown parameter |url-status= ignored (help)
  2. ↑ {{cite book|author=[[David Bostock (philosopher)|title=Philosophy of Mathematics: An Introduction|publisher=Wiley-Blackwell|year=2009|page=43|quote=All of Descartes, Locke, Berkeley, and Hume supposed that mathematics is a theory of our ideas, but none of them offered any argument for this conceptualist claim, and apparently took it to be uncontroversial.}}
  3. ↑ John W. Yolton (2000). Realism and Appearances: An Essay in Ontology. Cambridge University Press. পৃষ্ঠা. 136. 
  4. ↑ "The Correspondence Theory of Truth". Stanford Encyclopedia of Philosophy. 2020. Archived from the original on 25 February 2014. Retrieved 19 August 2018.  Unknown parameter |url-status= ignored (help)
  5. ↑ Advanced Topics in Artificial Intelligence. Springer. 1998. পৃষ্ঠা. 9. 
  6. ↑ Vere Claiborne Chappell, ed (1994). The Cambridge Companion to Locke. Cambridge University Press. পৃষ্ঠা. 56. 
  7. ↑ Fallacies: classical and contemporary readings. প্ৰকাশক University Park, Pennsylvania: Pennsylvania State University Press. 1995. ISBN 978-0-271-01416-6. OCLC 30624864. 
  8. ↑ Locke, John (1690). "Book IV, Chapter XVII: Of Reason". An Essay Concerning Human Understanding. http://www3.nd.edu/~afreddos/courses/439/locke0417.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 12 March 2015. 
  9. ↑ Locke, John (1690). Two Treatises of Government (10th ed.): Chapter II, Section 6. Project Gutenberg. http://www.gutenberg.org/files/7370/7370-h/7370-h.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 5 May 2018. 
  10. ↑ David Bostock (2009). Philosophy of Mathematics: An Introduction. Wiley-Blackwell. p. 43. All of Descartes, Locke, Berkeley, and Hume supposed that mathematics is a theory of our ideas, but none of them offered any argument for this conceptualist claim, and apparently took it to be uncontroversial.
  11. ↑ Grave tablet from 1705: ... That he was born on the 29th of August in the year of our Lord 1632, and that he died on the 28th of October in the year of our Lord 1704, this tablet, which itself will quickly perish, is a record. See also: R. Woolhouse, Locke. A Biography, NY 2007, p. 1.
  12. ↑ "Foreword and study guide to" John Locke's Two Treatises on Government: A Translation into Modern English, ISR Publications, 2013, p. ii. ISBN 978-0906321690
  13. ↑ Cecil House - Wikipedia
  14. ↑ An Essay Concerning Human Understanding - Wikipedia
  15. ↑ Uzgalis, William (2022), "John Locke", in Zalta, Edward N.; Nodelman, Uri (eds.), The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Fall 2022 ed.), Metaphysics Research Lab, Stanford University, retrieved 7 March 2024
  16. ↑ Uzgalis, William (2022), "John Locke", in Zalta, Edward N.; Nodelman, Uri (eds.), The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Fall 2022 ed.), Metaphysics Research Lab, Stanford University, retrieved 7 March 2024
  17. ↑ Henning, Basil Duke (1983), The House of Commons, 1660–1690, vol. 1, Boydell & Brewer, ISBN 978-0-436-19274-6, retrieved 28 August 2012
  18. ↑ Laslett 1988, III. Two Treatises of Government and the Revolution of 1688.
  19. ↑ John Locke - Enlightenment, Philosophy, Government | Britannica". www.britannica.com. 25 August 2024. Retrieved 4 September 2024.
  20. ↑ Rogers, Graham A. J. "John Locke". Britannica Online. Archived from the original on 19 July 2017. Retrieved 3 September 2019.