কণ্ডম

কণ্ডম
এটা কণ্ডম।
পটভূমি
জন্ম নিয়ন্ত্ৰণৰ প্ৰকাৰ	প্ৰতিৰোধক
প্ৰথম ব্যৱহাৰ	ৰবৰ ১৮৫৫ লেটেক্স: ১৯২০ পলিআৰথিন: ১৯৯৪ পলিআইছোপ্ৰিন: ২০০৮
গৰ্ভধাৰণ হাৰ (প্ৰথম বছৰ লেটেক্স)
সঠিক ব্যৱহাৰ	২%
প্ৰচলিত ব্যৱহাৰ	১০-১৮%
ব্যৱহাৰবিধি
User reminders	তেলভিত্তিক ল্যুব্ৰিকেণ্ট ব্যৱহাৰ কৰিলে লেটেক্স কণ্ডম নষ্ট হৈ যায়।
সুবিধা আৰু অসুবিধা
এছ টি আই সুৰক্ষা	হয়
উপকাৰ	কোনোধৰণৰ প্ৰতিষেধকৰ প্ৰয়োজন নহয় বা চিকিৎসাৰ প্ৰয়োজন নহয়।

কণ্ডম (ইংৰাজী: Condom) হৈছে নুফুলোৱা বেলুনৰ দৰে এক বিশেষ নমনীয় সামগ্ৰী। ইয়াৰ ব্যৱহাৰৰ দ্বাৰা গৰ্ভধাৰণ ৰোধ বা যৌনৰোগ আদিৰ সংক্ৰমণ ৰোধ কৰা হয়।[1] কণ্ডম সাধাৰণতে পুৰুষ মহিলা উভয়ৰ বাবে উপলব্ধ[2] পুৰুষৰ কণ্ডম, পুৰুষৰ উত্থিত পুৰুষাংগত পৰিধান কৰা হয়। ৰতিঃস্খলনৰ পিছত কণ্ডমে যৌনসংগীৰ শৰীৰত বীৰ্য প্ৰৱেশত বাধা দিয়ে। বীৰ্যহীনতাৰ চিকিৎসাত  ব্যৱহাৰৰ বাবে কণ্ডমৰ দ্বাৰা বীৰ্য সংগ্ৰহ কৰা হয়। আধুনিক যুগত কণ্ডম মূলত লেটেক্সৰ দ্বাৰা প্ৰস্তুত কৰা হয়। ইয়াৰোপৰি কণ্ডম তৈয়াৰ কৰাৰ বাবে পলিআৰথিন, পলিইছোথ্ৰিন বা লেম্ব ইনচেছটাইন ব্যৱহৃত হয়। জন্ম নিয়ন্ত্ৰণৰ পদ্ধতি হিচাপে কণ্ডম অত্যন্ত সুলভ, সহজে ব্যৱহাৰ্য, কম পাৰ্শ্বপ্ৰতিক্ৰিয়াযুক্ত আৰু যৌনব্যাধি প্ৰতিৰোধৰ বাবে সৰ্বাধিক কাৰ্যক্ষম। সঠিক জ্ঞান তথা ব্যৱহাৰ কৌশল জানিলে যৌনসংগমৰ প্ৰতিটো ক্ৰিয়াত কণ্ডম ব্যৱহৃত দম্পতীৰ গৰ্ভধাৰণৰ বাৰ্ষিক হাৰ ২ শতাংশ।

কণ্ডম প্ৰায় ৪০০ বছৰ ধৰি ব্যৱহৃত হৈ আহিছে। ঊনবিংশ শতিকাত কণ্ডমৰ ব্যৱহাৰেই হৈছে জন্মনিৰোধৰ সৰ্বাধিক জন্মপ্ৰিয় পদ্ধতি বা উপায়। আধুনিক সমাজত কণ্ডমৰ ব্যৱহাৰে ব্যাপক মান্যতা লাভ কৰিছে যদিও যৌনশিক্ষা পাঠ্যক্ৰমত কণ্ডম ব্যৱহাৰৰ প্ৰসংগক লৈ যথেষ্ট বিতৰ্কৰ সৃষ্টি হৈছে।

চিকিৎসাৰ ব্যৱহাৰ

মূলত জন্ম নিয়ন্ত্ৰৰ বাবে কণ্ডম ব্যৱহাৰ কৰা হয়। তদুপৰি যৌন সংক্ৰমণৰ পৰা ৰক্ষা পাবলৈ ইয়াক ব্যৱহাৰ কৰা হয়। পুৰুষ আৰু মহিলা উভয়ৰে সংক্ৰমণৰ হাৰ হ্ৰাস কৰাত ইয়াৰ ফলপ্ৰসূতা প্ৰমাণিত হৈছে। নিখুঁত নহ'লেও কণ্ডমে এইডছ, যৌনাংগ হাৰপিছ, ছাৰ্ভাইকেল কেন্সাৰ, যৌনাংগৰ উফি, চিফিলিছ, ক্ল'মাইডিয়া, গনোৰিয়া আৰু অন্যান্য ৰোগৰ কাৰক জীৱাণুৰ সংক্ৰমণ হ্ৰাস কৰাত ফলপ্ৰসূ।[3]

পাৰ্শ্বক্ৰিয়া

লেটেক্সৰ প্ৰতি এলাৰ্জী থকা লোকে লেটেক্স কণ্ডম ব্যৱহাৰ কৰিলে এলাৰ্জিৰ লক্ষণ দেখা দিব পাৰে, যেনে ছালৰ বিষ।[4] গুৰুতৰ লেটেক্স এলাৰ্জী থকা লোকৰ ক্ষেত্ৰত লেটেক্স কণ্ডম ব্যৱহাৰ কৰাটো সম্ভাৱনাময়ভাৱে জীৱনলৈ ভাবুকি কঢ়িয়াই আনিব পাৰে।[5] বাৰে বাৰে লেটেক্স কণ্ডম ব্যৱহাৰ কৰিলেও কিছুমান মানুহৰ লেটেক্স এলাৰ্জীৰ সৃষ্টি হ'ব পাৰে।[6] শুক্ৰাণুনাশক দ্ৰব্যৰ বাবেও বিৰক্তি হ'ব পাৰে।[7]

ব্যৱহাৰ

কণ্ডম কেনেকৈ পিন্ধিব লাগে দেখুওৱা চিত্ৰ

বাহিৰৰ কণ্ডম সাধাৰণতে ফয়েল বা প্লাষ্টিকৰ ৰেপাৰৰ ভিতৰত, গুটিয়াই লোৱা ৰূপত পেকেট কৰা হয় আৰু লিংগৰ ডগাত লগাই তাৰ পিছত থিয় লিংগৰ ওপৰত খুলিব পৰাকৈ ডিজাইন কৰা হয়। কণ্ডম লিংগৰ ডগাত ৰাখিলে কণ্ডমৰ বন্ধ মূৰ বা স্তন চিটিকি লোৱাটো গুৰুত্বপূৰ্ণ। ইয়াৰ ফলত কণ্ডমৰ ভিতৰত বায়ু আবদ্ধ হৈ নাথাকে যাৰ ফলত যৌন সম্পৰ্কৰ সময়ত কণ্ডম ফাটি যাব পাৰে। ইয়াৰ উপৰিও ইয়াৰ ফলত বীৰ্য্য জমা হ’বলৈ ঠাই থাকে যাৰ ফলত ইয়াক যন্ত্ৰটোৰ গুৰিৰ পৰা জোৰকৈ বাহিৰলৈ ওলাই অহাৰ আশংকা হ্ৰাস পায়। বেছিভাগ কণ্ডমতে ইয়াৰ বাবে স্তনৰ মূৰ থাকে। বীৰ্যপাতৰ পিছত সোনকালে মতাটোৱে নিজৰ সংগীৰ শৰীৰৰ পৰা আঁতৰি আহিব লাগে। ইয়াৰ পিছত কণ্ডমটো আনজন সংগীৰ পৰা আঁতৰত লিংগৰ পৰা সাৱধানে আঁতৰাই পেলাব লাগে। কণ্ডমটো টিছুত মেৰিয়াই বা গাঁঠিত বান্ধি লোৱাটো বাঞ্ছনীয়, তাৰ পিছত আৱৰ্জনা পাত্ৰত পেলোৱাটো বাঞ্ছনীয়। যৌন সম্পৰ্কৰ সময়ত গৰ্ভাৱস্থাৰ সম্ভাৱনা হ্ৰাস কৰিবলৈ আৰু যৌন সংক্ৰমণ (STI) সংক্ৰমিত হোৱাৰ সম্ভাৱনা হ্ৰাস কৰিবলৈ কণ্ডম ব্যৱহাৰ কৰা হয়। ফেলেটিঅ’ৰ সময়তো কণ্ডম ব্যৱহাৰ কৰা হয় যাতে এছটিআই ৰোগত আক্ৰান্ত হোৱাৰ সম্ভাৱনা কম হয়।

কিছুমান দম্পতীয়ে কণ্ডম পিন্ধিলে যৌন সম্পৰ্কত বাধাৰ সৃষ্টি হোৱা বুলি বিবেচনা কৰে যদিও আন কিছুমানে নিজৰ ফৰপ্লেৰ অংশ হিচাপে কণ্ডম প্ৰয়োগ কৰাটো অন্তৰ্ভুক্ত কৰে। কিছুমান পুৰুষ-মহিলাই কণ্ডমৰ শাৰীৰিক বাধাই অনুভূতি নিস্তেজ বুলি বিবেচনা কৰে। নিস্তেজ সংবেদনৰ সুবিধাসমূহ হ’ব পাৰে দীৰ্ঘদিনীয়া ইৰেকচন আৰু পলমকৈ বীৰ্যপাত; অসুবিধাসমূহৰ ভিতৰত কিছু যৌন উত্তেজনা হেৰুৱাব পাৰে।[3] কণ্ডম ব্যৱহাৰৰ সমৰ্থকসকলেও ইয়াৰ সুবিধাসমূহ উল্লেখ কৰে যে ই সস্তা, ব্যৱহাৰ কৰাত সহজ আৰু ইয়াৰ পাৰ্শ্বক্ৰিয়া কম।[3][8]

প্ৰকাৰ

বেছিভাগ কণ্ডমতে জলাশয়ৰ টিপ বা স্তনৰ মূৰ থাকে, যাৰ ফলত পুৰুষৰ স্খলন সহজ হৈ পৰে। কণ্ডম বিভিন্ন আকাৰ আৰু আকৃতিৰ।[9][10][11]

ইয়াৰ উপৰিও ব্যৱহাৰকাৰীৰ সংগীক উদ্দীপিত কৰাৰ উদ্দেশ্যেৰে বিভিন্ন পৃষ্ঠত আহে।[10] কণ্ডমত সাধাৰণতে প্ৰৱেশৰ সুবিধাৰ বাবে লুব্ৰিকেণ্ট আৱৰণ যোগান ধৰা হয়, আনহাতে সোৱাদযুক্ত কণ্ডম মূলতঃ মৌখিক যৌন সম্পৰ্কৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা হয়।[10] ওপৰত উল্লেখ কৰা অনুসৰি বেছিভাগ কণ্ডম লেটেক্সৰ, কিন্তু পলিয়ুৰেথেন আৰু মেৰ পোৱালিৰ চামৰাৰ কণ্ডমও আছে।

ইতিহাস

১৯ শতিকাৰ আগৰ

প্ৰাচীন সভ্যতাত কণ্ডমৰ ব্যৱহাৰ হৈছিল নে নাই সেই বিষয়ে পুৰাতত্ত্ববিদ আৰু ইতিহাসবিদসকলৰ মাজত মতভেদ দেখা যায়।[12]:11

১৮০০ চনৰ পৰা ১৯২০ চনলৈকে

এটা পুৰণি কালৰ কণ্ডমৰ পেকেজ

১৯৩০ চনৰ পৰা বৰ্তমানলৈকে

১৯৮০ চনৰ জাৰ্মানীৰ পৰা অহা "এণ্টি-বেবী" কণ্ডমৰ বেঙুনীয়া ৰঙৰ পেকেট।

দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধৰ সময়ছোৱাত কণ্ডম কেৱল আমেৰিকাৰ পুৰুষ সামৰিক সদস্যক বিতৰণ কৰাই নহয়, ছবি, পোষ্টাৰ আৰু বক্তৃতাৰ জৰিয়তেও ইয়াক যথেষ্ট প্ৰচাৰ কৰা হৈছিল।[12]:236–8,259

ষ্টোনৱাল ৫০ – ৱৰ্ল্ডপ্ৰাইড এন ৱাই চি ২০১৯ উদ্‌যাপনৰ সময়ত এন ৱাই চি স্বাস্থ্য বিভাগে উলিওৱা এটা কণ্ডম।

সমাজ আৰু সংস্কৃতি

বৈজ্ঞানিক সহমত আৰু যৌন স্বাস্থ্য বিশেষজ্ঞসকলে কণ্ডমৰ বহু সুবিধাৰ ওপৰত সহমতত উপনীত হোৱাৰ পিছতো কণ্ডমৰ ওপৰত কিছু নৈতিক আৰু বৈজ্ঞানিক সমালোচনা বিদ্যমান।

সাধাৰণতে নতুন দম্পতীৰ বাবে কণ্ডম ব্যৱহাৰ কৰাটো বাঞ্ছনীয় যিয়ে এতিয়াও এছটিআইৰ ক্ষেত্ৰত নিজৰ সংগীৰ ওপৰত সম্পূৰ্ণ আস্থা গঢ়ি তুলিব পৰা নাই। আনহাতে প্ৰতিষ্ঠিত দম্পতীৰ এছটিআইৰ বিষয়ে কম চিন্তা থাকে, আৰু জন্ম নিয়ন্ত্ৰণৰ অন্যান্য পদ্ধতি যেনে বড়ি ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰে, যিয়ে অন্তৰংগ যৌন সংস্পৰ্শত বাধা হিচাপে কাম নকৰে। মন কৰিব যে কণ্ডম ব্যৱহাৰৰ সন্দৰ্ভত মেৰু বিতৰ্কটো যুক্তিটো নিৰ্দেশিত লক্ষ্য গোটটোৱে ক্ষীণ কৰি পেলায়। উল্লেখযোগ্য যে বয়সৰ শ্ৰেণী আৰু সুস্থিৰ সংগীৰ প্ৰশ্নটো কাৰক, লগতে বিষমযৌন আৰু সমকামীৰ মাজৰ পাৰ্থক্য, যিসকলৰ লিংগ বিভিন্ন ধৰণৰ আৰু বিভিন্ন ধৰণৰ বিপদজনক পৰিণতি আৰু কাৰক থাকে।

কণ্ডম ব্যৱহাৰৰ প্ৰধান আপত্তিসমূহৰ ভিতৰত কামোদ্দীপক সংবেদন বন্ধ কৰা, বা বাধামুক্ত যৌনতাই প্ৰদান কৰা ঘনিষ্ঠতা। লিংগৰ ছালত কণ্ডমটো টানকৈ ধৰি ৰখাৰ বাবে ই ঘঁহি আৰু ঘৰ্ষণৰ জৰিয়তে উদ্দীপনা প্ৰদান হ্ৰাস কৰে। কণ্ডমৰ সমৰ্থকসকলে দাবী কৰে যে ইয়াৰ দ্বাৰা যৌন সম্পৰ্ক বেছি দিনলৈ টিকি থাকে, সংবেদন হ্ৰাস পায় আৰু পুৰুষৰ বীৰ্যপাতত বিলম্ব হয়। কণ্ডমমুক্ত বিষমযৌন যৌন সম্পৰ্ক প্ৰচাৰ কৰাসকলে দাবী কৰে যে কণ্ডমে সংগীৰ মাজত বাধাৰ সৃষ্টি কৰে, যাৰ ফলত সাধাৰণতে সংগীৰ মাজত অতি কামুক, অন্তৰংগ আৰু আধ্যাত্মিক সংযোগ হ্ৰাস পায়।

কংগ্ৰেগেচনেলিষ্ট পৰম্পৰাৰ সংস্কাৰিত ধৰ্মগোষ্ঠী ইউনাইটেড চাৰ্চ অৱ ক্ৰাইষ্টে (ইউচিচি) গীৰ্জা আৰু বিশ্বাস ভিত্তিক শিক্ষামূলক পৰিৱেশত কণ্ডম বিতৰণৰ প্ৰসাৰ ঘটায়।

২০১৭ চনত ভাৰতে কণ্ডমৰ টিভি বিজ্ঞাপন নিশা ১০ বজাৰ পৰা পুৱা ৬ বজাৰ ভিতৰত নিষিদ্ধ কৰিছিল। পৰিয়াল পৰিকল্পনাৰ সমৰ্থকসকলে ইয়াৰ বিৰোধিতা কৰি কয় যে ই “যৌন আৰু প্ৰজনন স্বাস্থ্যৰ ওপৰত দশক দশক ধৰি চলি অহা অগ্ৰগতি বাতিল কৰিবলৈ” দায়বদ্ধ।[13]

ৰাস্তাত পেলাই দিয়া এটা ব্যৱহৃত কণ্ডম

গৱেষণা

ৰোগ সংক্ৰমণ ৰোধ কৰাত অধিক সফল হোৱাৰ উদ্দেশ্যেৰে লেটেক্সেৰে তৈয়াৰী স্প্ৰে -অন কণ্ডম প্ৰয়োগ কৰাটো সহজ। ২০০৯ চনৰ হিচাপত স্প্ৰে-অন কণ্ডম বজাৰলৈ অহা নাছিল কাৰণ শুকুৱাই লোৱাৰ সময় দুমিনিটৰ পৰা তিনি মিনিটৰ তললৈ হ্ৰাস কৰিব পৰা নাছিল।[14][15][16]

কানাডাৰ ক্যুবেকৰ ইউনিভাৰ্চিটি লাভালত নিৰ্মাণ কৰা ইনভিজিবল কণ্ডম হৈছে যোনি বা মলদ্বাৰত সোমোৱাৰ পিছত উষ্ণতা বৃদ্ধি হ’লে জেল কঠিন হৈ পৰে। লেবত ই এইচ আই ভি আৰু হাৰপিছ ছিমপ্লেক্স ভাইৰাছক ফলপ্ৰসূভাৱে বাধা দিয়া দেখা গৈছে। বাধাটো ভাঙি কেইবা ঘণ্টাৰ পিছত তৰল হৈ পৰে। ২০০৫ চনৰ হিচাপত, অদৃশ্য কণ্ডমটো ক্লিনিকেল ট্ৰায়েল পৰ্যায়ত আছে, আৰু এতিয়াও ব্যৱহাৰৰ বাবে অনুমোদন দিয়া হোৱা নাই।[17]

২০০৫ চনত ইৰেক্ট’জেনিক যৌগৰে চিকিৎসা কৰা কণ্ডমও বিকশিত কৰা হৈছিল। ড্ৰাগছ ট্ৰিটমেণ্ট কৰা কণ্ডমটোৰ উদ্দেশ্য হৈছে পিন্ধাজনৰ ইৰেকচন বজাই ৰখাত সহায় কৰা, যিয়ে পিছল হোৱাটোও কমোৱাত সহায় কৰিব লাগে। যদিহে অনুমোদন পোৱা যায় তেন্তে কণ্ডমটো ডুৰেক্স ব্ৰেণ্ডৰ অধীনত বজাৰত বিক্ৰী কৰা হ’ব। ২০০৭ চনলৈকে ইয়াৰ ক্লিনিকেল ট্ৰায়েল চলি আছিল। ২০০৯ চনত লাইফষ্টাইল কণ্ডম নিৰ্মাতা এন্সেল হেল্থকেয়াৰে "এক্সাইট জেল"ৰে তেল দিয়া X2 কণ্ডম প্ৰৱৰ্তন কৰে য'ত এমিনো এচিড এল-আৰ্জিনিন থাকে আৰু ইয়াৰ উদ্দেশ্য হৈছে ইৰেক্টিল প্ৰতিক্ৰিয়াৰ শক্তি বৃদ্ধি।[18]

২০১৩ চনৰ মাৰ্চ মাহত দানবীৰ বিল গেটছে তেওঁৰ ফাউণ্ডেশ্যনৰ জৰিয়তে কণ্ডম ডিজাইনৰ বাবে এক লাখ মাৰ্কিন ডলাৰৰ অনুদান আগবঢ়াইছিল যিয়ে অধিক পুৰুষক সুৰক্ষিত যৌন সম্পৰ্কৰ বাবে কণ্ডমৰ ব্যৱহাৰ গ্ৰহণ কৰিবলৈ উৎসাহিত কৰিবলৈ "উল্লেখযোগ্যভাৱে আনন্দক সংৰক্ষণ বা বৃদ্ধি কৰে"। অনুদানৰ তথ্যত কোৱা হৈছে: "পুৰুষৰ দৃষ্টিকোণৰ পৰা প্ৰধান অসুবিধাটো হ'ল কণ্ডম নথকাৰ তুলনাত কণ্ডমে আনন্দ হ্ৰাস কৰে, যাৰ ফলত এনে এক ট্ৰেড-অফৰ সৃষ্টি হয় যিটো বহু পুৰুষে গ্ৰহণযোগ্য নহয় বুলি বিবেচনা কৰে, বিশেষকৈ এইটো লক্ষ্য কৰিলে যে ব্যৱহাৰৰ বিষয়ে সিদ্ধান্ত যৌন সম্পৰ্কৰ ঠিক আগতে ল'ব লাগিব।" এই কলংক অবিহনে এনেকুৱা এটা সামগ্ৰী বিকশিত কৰা সম্ভৱনে, বা ভাল হ'বনে, যিটোৱে আনন্দ বৃদ্ধি কৰিবলৈ অনুভৱ কৰা হয়?"[19] একে বছৰৰ নৱেম্বৰ মাহত অনুদানৰ ধন লাভ কৰিবলৈ ১১টা গৱেষণা দল নিৰ্বাচিত কৰা হয়।[20]

বাহ্যিক সংযোগ

• WHO fact sheet on condoms
• "Sheathing Cupid's Arrow: the Oldest Artificial Contraceptive May Be Ripe for a Makeover", The Economist, ফেব্ৰুৱাৰী ২০১৪.

তথ্যসূত্ৰ

1. Hatcher, Robert Anthony; M.D, Anita L. Nelson (2007) (en ভাষাত). Contraceptive Technology. Ardent Media. পৃষ্ঠা. 297–311. ISBN 9781597080019. Archived from the original on 2017-09-18. https://web.archive.org/web/20170918185600/https://books.google.com/books?id=txh0LpjjhkoC&pg=PA297. 
2. WHO Model Formulary 2008. World Health Organization. 2009. পৃষ্ঠা. 372. ISBN 9789241547659. 
3. "Condom". Planned Parenthood. 2008. Archived from the original on 20 August 2011. https://web.archive.org/web/20110820174700/http://www.plannedparenthood.org/health-topics/birth-control/condom-10187.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 19 November 2007. 
4. "Phase III FIRST (MM-020/IFM 07-01) trial of REVLIMID (lenalidomide) plus dexamethasone in newly diagnosed multiple myeloma patients who are not candidates for stem cell transplant published in New England Journal of Medicine" (Press release). AAAS. 4 September 2014. Archived from the original on 26 October 2014. https://web.archive.org/web/20141026122745/http://www.eurekalert.org/pub_releases/2014-09/dc-snf090414.php। আহৰণ কৰা হৈছে: 10 October 2014. 
5. Berek, Jonathan S., ed (2007). "Condoms". Berek & Novak's Gynecology. Lippincott Williams & Wilkins. পৃষ্ঠা. 256. ISBN 978-0-7817-6805-4. https://books.google.com/books?id=P3erI0J8tEQC&pg=PA256। আহৰণ কৰা হৈছে: 25 February 2022. 
6. White, Melissa (1 October 2014). "Size Does Matter, When It Comes to Condoms". Huffington Post. https://www.huffingtonpost.com/melissa-white/size-does-matter-when-it-comes-to-condoms_b_5907974.html. 
7. Woodhams, Elisabeth; Gilliam, Melissa (2014). "Barrier Methods". Contraception for Adolescent and Young Adult Women. পৃষ্ঠা. 63–76. doi:10.1007/978-1-4614-6579-9_5. ISBN 978-1-4614-6578-2. 
8. "Male Condom". Feminist Women's Health Center. 18 October 2007. Archived from the original on 21 November 2007. https://web.archive.org/web/20071121011004/http://www.fwhc.org/birth-control/condom.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 19 November 2007. 
9. Nelson, Anita L.; Woodward, Jo Ann (2007). Sexually Transmitted Diseases: A Practical Guide for Primary Care. Springer Science & Business Media. পৃষ্ঠা. 312. ISBN 978-1-59745-040-9. https://books.google.com/books?id=7U9ZE_8y0kwC&pg=PA312। আহৰণ কৰা হৈছে: 11 September 2020. 
10. Male latex condom. Specification, prequalification and guidelines for procurement, 2010. World Health Organization. 2010. পৃষ্ঠা. 127. ISBN 978-92-4-159990-0. https://www.who.int/reproductivehealth/publications/family_planning/9789241599900/en/। আহৰণ কৰা হৈছে: 4 October 2020. 
11. Corson, S. L.; Derman, R. J. (1995). Fertility Control. CRC Press. পৃষ্ঠা. 263. ISBN 978-0-9697978-0-7. https://books.google.com/books?id=30EzZPp1ypYC&pg=PA263। আহৰণ কৰা হৈছে: 11 September 2020. 
12. Collier, Aine (2007). The Humble Little Condom: A History. প্ৰকাশক Amherst, NY: Prometheus Books. ISBN 978-1-59102-556-6. 
13. "India bans condom adverts during primetime TV" Archived 24 January 2018 at the Wayback Machine. The Guardian, 2017
14. Lefevre, Callie (13 August 2008). "Spray-On Condoms: Still a Hard Sell". Time. Archived from the original on 23 May 2009. https://web.archive.org/web/20090523103504/http://www.time.com/time/business/article/0,8599,1832445,00.html. 
15. "Spray-On-Condom" (streaming video [Real format]). Schweizer Fernsehen News. 29 November 2006. Archived from the original on 6 December 2006. https://web.archive.org/web/20061206171909/http://www.sf.tv/var/videoplayer.php?videourl=http%3A%2F%2Freal.xobix.ch%2Framgen%2Fsfdrs%2F10vor10%2F2006%2F10vor10_29112006.rm%3Fstart%3D0%3A23%3A35.732%26amp%3Bend%3D0%3A27%3A02.140। আহৰণ কৰা হৈছে: 3 December 2006. 
16. "Spray-On-Condom". Institut für Kondom-Beratung. 2006. Archived from the original on 11 December 2006. https://web.archive.org/web/20061211204724/http://www.spraykondom.de/spraycondom/index.php। আহৰণ কৰা হৈছে: 3 December 2006. 
17. "Safety, Tolerance and Acceptability Trial of the Invisible Condom in Healthy Women". ClinicalTrials.gov. U.S. National Institutes of Health. August 2005. http://www.clinicaltrials.gov/ct/gui/show/NCT00136643?order=6। আহৰণ কৰা হৈছে: 14 August 2006. 
18. "Condoms: Lifestyles Condoms". Lifestyles.com. Archived from the original on 9 January 2011. https://web.archive.org/web/20110109010100/http://www.lifestyles.com/condoms.php। আহৰণ কৰা হৈছে: 15 August 2012. 
19. Jessica Chasmar (24 March 2013). "Bill Gates offers $100,000 grant for improved condoms". The Washington Times. http://www.washingtontimes.com/news/2013/mar/24/bill-gates-offers-100000-grant-improved-condoms/. 
20. Weber, Peter (21 November 2013). "Meet the 11 condoms of the future selected by Bill Gates". The Week. https://theweek.com/articles/455793/meet-11-condoms-future-selected-by-bill-gates.