টাই-আইটন ভাষা (আইটন: (တႝ)ဢႝတွꩫ်) অসমৰ ধনশিৰি উপত্যকা আৰু ব্ৰহ্মপুত্ৰৰ দক্ষিণ পাৰত কোৱা এটা টাই ভাষা ৷ বৰ্তমান ইয়াক ভাবুকিৰ সন্মুখীন হোৱা ভাষা হিচাপে শ্ৰেণীভুক্ত কৰা হৈছে, বিশ্বজুৰি ২০০০ তকৈও কম লোকে এই ভাষা কয়। ইয়াৰ আন নামসমূহৰ হৈছে আইটনিয়া আৰু চ্যাম দুৱানিয়া৷
[1]
শ্ৰেণীবিভাজন
আইটন ভাষা টাই ভাষা পৰিয়ালৰ দক্ষিণ-পশ্চিম শাখাৰ এটা অংশ। ইয়াৰ সৈতে ছান ভাষাৰ ঘনিষ্ঠ সম্পৰ্ক আছে, আৰু কেতিয়াবা ইয়াক ছান উপভাষা বুলিও গণ্য কৰা হয় । অসমত এই শাখাৰ আন তিনিটা সক্ৰিয়ভাষা খামটি , ফাকে , আৰু খাময়াং আছে ৷
ইতিহাস
অসমৰ টাই ভাষাসমূহৰ ব্যাকৰণগত, লিপি, শব্দভাণ্ডাৰৰ বহুখিনি সাদৃশ্য আছে।[2] ভাষাসমূহৰ মাজত আটাইতকৈ বিশিষ্ট পাৰ্থক্য হ'ল ইয়াৰ সুৰ ব্যৱস্থা।[3]
আইটন জনগোষ্ঠীৰ মৌখিক আৰু লিখিত তথ্য অনুসৰি তেওঁলোকৰ উৎপত্তি চীন সীমান্তৰ ওচৰৰ মান ৰাজ্য খাও-খাও মাও-লুং নামৰ ঠাইৰ পৰা হৈছিল।[4] সাধাৰণতে বিশ্বাস কৰা হয় যে তেওঁলোকে প্ৰায় দুই-তিনিশ বছৰ আগতে ভাৰতলৈ অত্যাচাৰৰ পৰা আশ্ৰয় বিচাৰি আহিছিল।[5] অসমত বহু দিন থাকিলেও পুৰণি প্ৰজন্মৰ বহু সদস্যই ৰাজ্যখনৰ চৰকাৰী ভাষা অসমীয়া ভাষাত সাৱলীল নহয়।[6]
লিপি
টাই আইটনৰ নিজা লিপি আছে যাক 'লিক-টাই' বুলি কোৱা হয়, যিটো তেওঁলোকে খামতি আৰু টাই ফাকে সৈতে মিলে ৷[7] ই ম্যানমাৰৰ উত্তৰ ছান লিপিৰ সৈতে নিবিড়ভাৱে মিল খায়।[8]
ব্যঞ্জনবৰ্ণ
- က - ka - k - [k]
- ၵ - kha - kh - [kʰ]
- င - nga - ng - [ŋ]
- ꩡ - ca - c - [t͡ʃ]
- ꩬ - sa - s - [s]
- ၺ - nya - ny - [ɲ][9]
- တ - ta - t - [t]
- ထ - tha - th - [tʰ]
- ꩫ - na - n - [n]
- ပ - pa - p - [p]
- ၸ - pha/fa - ph/f - [pʰ/ɸ]
- မ - ma - m - [m]
- ယ - ya/ja - y/j - [j/ɟ]
- ျ - in medial form
- ꩺ - ra - r - [r]
- ြ - in medial form
- လ - la - l - [l]
- ဝ - wa - w - [w]
- ꩭ - ha - h - [h]
- ဢ - a - a - [ʔ]
- ဒ - da - d - [d]
- ဗ - ba/wa - b/w - [b/w]
স্বৰবৰ্ণ
- ႜ - a - [a]
- ႃ - aa - [aː]
- ိ - i - [i]
- ီ - ī - [iː]
- ု - u - [u]
- ူ - ū - [uː]
- ေ - e/ae - [eː/ɛ]
- ႝ - ai - [ai]
- ေႃ - o/aw - [oː/ɔː]
- ံ - ṁ - [ŋ̊]
- ိ်ုွ - ue - [ɯ]
- ်ၞ - aeu - [ɛu]
- ်ွ - aau - [aːu]
- ွဝ် - au - [au]
- ွ - aw - [ɒ]
- ွႝ - oi - [oi]
- ွံ - om - [ɔm]
- ိ်ွ - iu - [ɛu/iu]
- ုံ - um - [um]
- ်ံ - em - [em]
- ် - চূড়ান্ত ব্যঞ্জনবৰ্ণ, নিস্তব্ধ স্বৰবৰ্ণ[10]
অন্যান্য চিহ্ন
- ꩷ - বিস্ময়সূচক চিহ্ন
- ꩸ - ১
- ꩹ - ২
তথ্যসূত্ৰ
- ↑ "Did you know Tai Aiton is threatened?". Endangered Languages. https://endangeredlanguages.com/lang/1426। আহৰণ কৰা হৈছে: January 16, 2025.
- ↑ Diller, A. (1992). Tai languages in Assam: daughters or ghosts? In C.J. Compton and J.F. Hartmann (Ed.), Papers on Tai languages, Linguistics, and Literatures, 5-43. Center for Southeast Asian Studies, Northern Illinois University.
- ↑ Morey, Stephen (2005). "Tonal change in the Tai languages of Northeast India". NTU Singapore. ISSN 0731-3500. https://dr.ntu.edu.sg/handle/10356/177963। আহৰণ কৰা হৈছে: January 16, 2025.
- ↑ Burgohain, Joya. "The Aitons: Some aspects of their life and culture." (2013).
- ↑ Burgohain, Joya. "The Aitons: Some aspects of their life and culture." (2013).
- ↑ Morey, S. (2008). North East Indian Linguistics. New Delhi: Cambridge University Press India.
- ↑ Diller, Anthony (1992). "Tai languages in Assam: Daughters or Ghosts": 16
- ↑ Inglis, Douglas (January 1, 2017). "(2017) Myanmar-based Khamti Shan Orthography". Journal of the Southeast Asian Linguistics Society. https://www.academia.edu/34791306। আহৰণ কৰা হৈছে: January 16, 2025.
- ↑ "Error: no
|title= specified when using {{Cite web}}". http://www.unicode.org/notes/tn11/UTN11_4.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: January 16, 2025.
- ↑ "Aiton language, alphabet and pronunciation". Omniglot. https://www.omniglot.com/writing/aiton.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: January 16, 2025.
