Newton (unidat)

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Iste articlo ye sobre una unidat derivata de fuerza d'o Sistema Internacional d'Unidaz. Ta atros usos se veiga Newton.
O newton fue nombrato en honor a lo cientifico anglés Isaac Newton, conoixito por os suyos treballos sobre a gravitación, a optica, o calculo[1] y a mecanica newtoniana.[2]

O newton[3] ye una unidat derivata de fuerza d'o Sistema Internacional d'Unidaz (SI). O suyo simbolo ye N y recibió lo suyo nombre en honor d'Isaac Newton, en reconoiximiento a los suyos treballos en mecanica clasica. Fue emplegato por primera vegata arredol de l'anyo 1904, pero no estió dica 1948 cuan o newton fue adoptato oficialment por a Conferencia Cheneral de Pesos y Mesuras (CGPM) como nombre ta la unidat de fuerza mks.[4]

Definición

O newton ye a unidat de fuerza d'o SI, ye una unidat derivata ya que se define en función d'atras unidaz. Un newton ye igual a la cantidat de fuerza necesaria en o vueito[5] ta dar a una masa d'un quilogramo una acceleración d'un metro por segundo cada segundo.[6]

Isto se puet exprisar matematicament como:

Ya que o peso ye una mesura d'a fuerza entre dos obchectos debita a la gravedat, o newton ye tamién una mesura d'o peso, valida en un punto dato.[7] Una masa d'un kilogramo tien un peso d'alto u baixo 9,81 newtons. A leyenda diz que Isaac Newton s'inspiró en a caita d'una mazana ta desembolicar a suya teoría d'a gravitación y por una coincidencia curiosa o peso d'una mazana chicota ye alto u baixo un newton: un obchecto d'una masa de 101,94 gramos pesa 1 newton en a superficie d'a Tierra.[8]

En o luengache común, no cientifico, gosa confundir-se a masa, que se mesura en kilogramos, con o peso, que s'ha de mesurar en newtons. Sabendo que una masa d'un kilogramo pesa alto u baixo 10 N en a superficie d'a Tierra (9,81 N ye a valor que s'emplega por un regular si se considera que l'acceleración d'a gravedat, g, ye de 9,81 m/s2), se puet admitir que 1 kilogramo-fuerza ye alto u baixo equivalent a 10 N.

Multiplos

Multiplo Nombre Simbolo Multiplo Nombre Simbolo
100 newton N      
101 decanewton daN 10−1 decinewton dN
102 hectonewton hN 10−2 centinewton cN
103 quilonewton kN 10−3 milinewton mN
106 meganewton MN 10−6 micronewton µN
109 giganewton GN 10−9 nanonewton nN
1012 teranewton TN 10−12 piconewton pN
1015 petanewton PN 10−15 femtonewton fN
1018 exanewton EN 10−18 attonewton aN
1021 cettanewton ZN 10−21 ceptonewton zN
1024 yottanewton YN 10−24 yoctonewton yN

Eixemplos

  • 1 N ye a fuerza d'a grabedat d'a Tierra sobre un obchecto con una masa d'alto u baixo 102 g (como una chicota mazana).
  • Ye habitual veyer fuerzas exprisatas en kilonewtons u kN, en que 1 kN = 1.000 N.
  • A potencia d'a mosegada d'os animals se puet exprisar en newtons:
    • Se calcula que a variella de l'alosaurios podeba fer una fuerza d'entre 805 y 2.148 N. Manimenos, o cranio yera prou fuerte como ta resistir bels 55.500 N de fuerza vertical contra os dients, de traza que ye muit probable que iste dinosauro aprofeitase a fuerza d'o cranio ta matar y minchar as suyas presas.
    • Os aligators pueden fer una fuerza de mosegada d'alto u baixo 13.000 N.
    • Os lions pueden mosegar con una fuerza de bels 4.167 N, y os leopardos con una fuerza de bels 2.268 N.
  • Os codetes acceleradors solidos d'os trasbordadors espacials proporcionan una fuerza de 12.500.000 N cadagún mientres o lanzamiento, cosa que representa o 83% d'a empenta total necesario ta o lanzamiento.
  • O motor d'a sonda espacial Mariner 4, a primera en sobrevolar o planeta Marte con exito,[9][10] feba una fuerza d'empenta de 222 N.
  • A primera etapa d'o codete Saturn V feba una fuerza d'empenta de mas de 34 millons de newtons. A segunda etapa, d'atra man, teneba una fuerza d'empenta de 5,1 millons de newtons, y a tercera etapa 1,0001 millons de newtons.

Uso habitual d'os kilonewtons en a construcción

A sobén os kilonewtons se fan servir ta reflectar a valura de subchección de seguridat de ganchos, y atras ainas d'a industria d'a construcción.[11] Tamién s'emplega en as especificacions d'o equipamiento d'alpinismo. Se pueden anunciar en KN (kilonewtons) tanto a carga de treballo segura en referencia a la tensión mecanica y a tensión tallant.

1 kN equibale a una carga de 101,97162 kilogramos, pero multiplicar a valor en kilonewtons por 100 tamién ye un buen metodo de calculo.[4]

Notas y referencias

  1. ↑ (en) Bardi, Jason Socrates. The Calculus Wars: Newton, Leibniz, and the Greatest Mathematical Clash of All Time. (2006). 277 pp.
  2. ↑ Westfall, R. S. "Force in Newton's Physics: The Cience of Dynamics in the Seventeenth Century". Londres, Macdonald. 1971
  3. ↑ Seguntes as normas d'o Sistema Internacional d'Unidaz o nombre s'ha d'escribir con letras minuclas.
  4. ↑ 4,0 4,1 (en) Convert kilonewtons to kilograms-force - Conversion of Measurement Units. ConvertUnits.com
  5. ↑ Dorland's Medical Dictionary for Health Consumers (2007). Publicato por Saunders, una imprenta d'Elsevier. Se puet veyer a suya definición de "newton" astí.
  6. ↑ Se veiga, por eixemplo, Alonso, M.; Finn, E. J.: "Física". Addison-Wesley. Bogotá. 1995 ISBN 0-201-62565-2
  7. ↑ O peso varía seguntes a localización porque a gravedat no ye uniforme.
  8. ↑ "Lo que revela la caida de una manzana" Aula de El Mundo
  9. ↑ "Mariner IV - First Flyby of Mars: Some personal experiences". Momsen, Bill. 2006
  10. ↑ "Mariner IV - First Flyby of Mars: Some personal experiences". Momsen, Bill. 2006
  11. ↑ (en) Steel fasteners. Shakshi Enterprises

Se veiga tamién

Vinclos externos