Cỏ mực

Eclipta prostrata
Tình trạng bảo tồn
Ít quan tâm  (IUCN 3.1)[1]
Phân loại khoa học
Giới (regnum)	Plantae
(không phân hạng)	Angiospermae
(không phân hạng)	Eudicots
(không phân hạng)	Asterids
Bộ (ordo)	Asterales
Họ (familia)	Asteraceae
Phân họ (subfamilia)	Asteroideae
Tông (tribus)	Heliantheae
Phân tông (subtribus)	Ecliptinae
Chi (genus)	Eclipta
Loài (species)	E. prostrata
Danh pháp hai phần
Eclipta prostrata (L.) L., 1771[2][3]
Danh pháp đồng nghĩa
Danh sách Abasoloa taboada La Llave, 1824 Acmella lanceolata Link ex Spreng., 1826 Aganippea dentata DC., 1838 Amellus carolinianus Walter, 1788 Anthemis abyssinica J.Gay ex A.Rich., 1848 Anthemis cotula Blanco, 1837 nom. illeg. Anthemis cotula var. hierosolymitana Eig, 1938 Anthemis cotula subsp. lithuanica (DC.) Tzvelev, 2000 Anthemis cotula-foetida Crantz, 1766 Anthemis cotuloides Raf. ex DC., 1838 Anthemis galilaea var. hierosolymitana (Eig) Yavin, 1970 Anthemis sulphurea Wall. ex Nyman, 1879 Anthemis variabilis Sessé & Moc., 1894 Anthemis viridis Blanco, 1845 Artemisia viridis Blanco, 1845 nom. illeg. Bellis racemosa Steud., 1821 nom. inval. Bellis ramosa Jacq., 1760 Buphthalmum diffusum Vahl ex DC., 1836 Ceratocephalus wedeliodes (Hook. & Arn.) Kuntze, 1891 Chamaemelum foetidum Baumg., 1817 Chamaemelum foetidum Garsault, 1764 ? Clipteria dichotoma Raf., 1836 Cotula alba (L.) L., 1767 Cotula debilis Balb. ex Spreng., 1821 Cotula oederi Murray, 1770 Cotula prostrata (L.) L., 1767 Eclipta adpressa Moench, 1802 nom. superfl. Eclipta alba (L.) Hassk., 1848 Eclipta alba f. erecta Hassk., 1848 Eclipta alba var. erecta Miq., 1856 Eclipta alba var. longifolia (Schrad.) Bettfr., 1899 Eclipta alba f. longifolia (Schrad.) Hassk., 1848 Eclipta alba var. parviflora (Wall. ex DC.) Miq., 1856 Eclipta alba var. prostrata (L.) Miq., 1856 Eclipta alba f. prostrata (L.) Hassk., 1848 Ecliptica alba var. prostrata (L.) Kuntze, 1891 Eclipta alba var. zippeliana (Blume) Miq., 1856 Eclipta alba f. zippeliana (Blume) Hassk., 1848 Eclipta angustata Umemoto & H.Koyama, 2007 Eclipta angustifolia C.Presl, 1845 Eclipta arabica Steud., 1840 nom. nud. Eclipta brachypoda Michx., 1803 nom. superfl. Eclipta ciliata Raf., 1817 non Wall., 1831 Eclipta dentata B.Heyne ex Wall., 1831 Eclipta dichotoma Raf., 1837 Eclipta dubia Raf., 1837 Eclipta erecta L., 1771 nom. superfl. Eclipta erecta var. brachypoda Torr. & A.Gray, 1842 Eclipta erecta var. diffusa DC., 1836 Eclipta erecta var. latifolia Willd. ex Walp., 1843 Eclipta erecta var. prostrata (L.) Baker, 1877 Eclipta flexuosa Raf., 1837 Eclipta heterophylla Bartl., 1857 Eclipta hirsuta Bartl., 1839 Eclipta linearis Otto ex Sweet, 1830 Eclipta longifolia Schrad., 1831 Eclipta longifolia var. linearis Fisch. & C.A.Mey., 1843 Eclipta marginata Boiss., 1875 Eclipta marginata Steud., 1840 nom. nud. Eclipta nutans Raf., 1837 Eclipta oederi (Murray) Weigel, 1782 Eclipta palustris DC., 1836 nom. illeg. non Vell., 1831 non G.Forst. ex Spreng., 1826 Eclipta parviflora Wall. ex DC., 1836 Eclipta patula Schrad., 1831 Eclipta patula (DC.) Endl., 1842 Eclipta philippinensis Gand., 1918 Eclipta procumbens Michx., 1803 Eclipta procumbens var. brachypoda (Torr. & A.Gray) A.Gray, 1848 Eclipta procumbens var. patula DC., 1836 Eclipta prostrata f. aureoreticulata Y.T.Chang, 1985 Eclipta prostrata var. dixitii An.Kumar & K.K.Khanna, 1999 Eclipta prostrata var. zippeliana (Blume) J.Kost., C.A.Backer & R.C.Bakhuizen van den Brink, 1965 Eclipta pumila Raf., 1837 Eclipta punctata L., 1771 Eclipta pusilla M.E.Jones, 1933 non DC., 1836 Eclipta simplex Raf., 1837 Eclipta spicata Spreng., Eclipta strumosa Salisb., 1796 nom. superfl. Eclipta sulcata Raf., 1837 Eclipta thermalis Bunge, 1833 Eclipta tinctoria Raf., 1837 Eclipta undulata Willd., 1803 Eclipta zippeliana Blume, 1826 Eleutheranthera prostrata (L.) Sch.Bip., 1866 Ecliptica alba (L.) Kuntze, 1891 Ecliptica alba var. erecta Kuntze, 1891 Ecliptica alba var. parviflora (Wall. ex DC.) Kuntze, 1891 Ecliptica alba var. zippeliana (Blume) Kuntze, 1891 nom. superfl. Eupatoriophalacron album (L.) Hitchc., 1893 Galinsoga oblongifolia (Hook.) DC., 1836 Grangea lanceolata Poir., 1812 Maruta cotula var. lithuanica DC., 1838 Micrelium asteroides Forssk., 1775 nom. inval. Micrelium tolak Forssk., 1775 nom. inval. Paleista brachypoda (Michx.) Raf., 1836 nom. superfl. Paleista procumbens Raf., 1836 Polygyne inconspicua Phil., 1864 Ridan alba Kuntze, 1891 Sabazia anomala Greenm., 1905 Sabazia leiachaenia S.F.Blake, 1924 Spilanthes pseudoacmella (L.) L., 1774 Spilanthes wedelioides Hook. & Arn., 1841 Verbesina alba L., 1753 Verbesina conyzoides Trew, 1763 Verbesina debilis Spreng., 1821 Verbesina prostrata L., 1753[4] Verbesina pseudoacmella L., 1753 Verbesina pusilla Poir., 1808 Verbesina spicata Lour., 1790 Wedelia psammophila Poepp., 1843 Wilborgia oblongifolia Hook., 1831

Cỏ mực,[5] cỏ nhọ nồi hay hàn liên thảo (danh pháp khoa học: Eclipta prostrata) là một loài thực vật thuộc họ Cúc (Asteraceae).

Phân bố

Loài này mọc phổ biến ở những nơi ẩm ướt, từ khu vực ôn đới ấm đến nhiệt đới trên toàn thế giới.[6][7][8] Theo Barkley et al. (2006) thì nó được cho là có nguồn gốc tại châu Mỹ nhưng đã du nhập rộng khắp vào miền nam châu Âu, châu Phi, miền nam châu Á và Australasia.[9]

Mô tả

Nó có hình trụ, rễ màu xám. Cỏ mực mọc thẳng đứng có thể cao tới 80 cm, thân có lông cứng. Lá mọc đối có lông 2 mặt, dài 2 – 8 cm, rộng 5 - 15mm. Cụm hoa hình đầu màu trắng ở kẽ lá hoặc đầu cành, lá bắc thon dài 5 - 6mm, cũng có lông. Các đầu hoa đơn độc có đường kính 6–8 mm, với các bông hoa màu trắng. Quả bế 3 cạnh, hoặc dẹt, có cánh, dài 3mm, rộng 1,5mm, đầu cụt, mọc hoang khắp nơi ở nước ta. Gọi là cây cỏ mực vì khi vò nát có nước chảy ra như mực đen.

Sử dụng

Theo y học cổ truyền, cỏ mực có vị ngọt, chua, vào 2 kinh Can và Thận; có tác dụng bổ thận âm, lương huyết (mát huyết), chỉ huyết (cầm máu), thanh can nhiệt, làm đen râu tóc,...Trong dân gian thường dùng cỏ mực giã vắt lấy nước để uống cầm máu trong rong kinh, trĩ ra máu, chảy máu cam...

Loài này có công dụng truyền thống ở Ayurveda. Ở Ấn Độ, nó được gọi là bhangra hoặc bhringaraj. Sài đất được biết đến với những cái tên giống nhau, vì vậy hoa trắng E. alba được gọi là bhangra trắng và hoa vàng W. calendulacea được gọi là bhangra vàng.[10]

Ở Đông Nam Á, toàn cây khô được dùng trong y học cổ truyền,[11] mặc dù không có nghiên cứu lâm sàng chất lượng cao nào chỉ ra rằng những cách sử dụng trên có tác dụng.

Nó có thể được dùng để chữa chảy máu bên trong và bên ngoài, rong kinh, băng huyết, chảy máu cam, trĩ, đại tiểu tiện ra máu, nôn và ho ra máu, chảy máu dưới da; còn chữa ban sởi, ho, hen, viêm họng, bỏng, nấm da, tưa lưỡi. Ngày 12-20 g cây khô sắc hoặc 30-50 g cây tươi ép nước uống.

CHỮA SUY THẬN (DÙNG TƯƠI HẤP ĐỂ ĂN)

Dùng ngoài để cầm máu và trị những bệnh ghẻ lác. Cây cỏ mực cũng còn được sử dụng để xăm mình. Ngoài những tác dụng trên, cây cỏ mực còn được dùng để trị bệnh viêm xoang rất hiệu quả.

Những thông tin y khoa của Wikipedia tiếng Việt chỉ mang tính chất tham khảo và không thể thay thế ý kiến chuyên môn.
Trước khi sử dụng những thông tin này, độc giả cần liên hệ và nhận sự tư vấn của các bác sĩ chuyên môn.

Hóa thực vật

Eclipta prostrata chứa nhiều hợp chất hóa thực vật, chẳng hạn như coumestan, peptide, polyacetylene, dẫn xuất thiophene, steroid, sterol, triterpene và flavonoid.[12]

Hình ảnh

• 
  Cỏ nhọ nồi ở Andhra Pradesh, Ấn Độ.
• 
  Cỏ nhọ nồi ở Andhra Pradesh, Ấn Độ.
• 
  Cỏ nhọ nồi.
• 
  Cỏ nhọ nồi ở Bogor, Tây Java, Indonesia.
• 
• 
• 
• 
• 
  Hoa của Eclipta prostrata.
• 
  Hạt của Eclipta prostrata, cận cảnh.
• 
• 
  Hình chụp tại Kerala, Ấn Độ.

Tham khảo

1. Lansdown R. V., Beentje H. J. (2017). “Eclipta prostrata”. 2017: e.T164051A121894451. doi:10.2305/IUCN.UK.2017-3.RLTS.T164051A121894451.en.
2. Linnaeus C., 1771. Eclipta prostrata. Mantissa plantarum altera (Generum editionis VI. & specierum editionis II) p. 286.
3. “Eclipta prostrata (L.) L.”. The Plant List version 1.1. Truy cập ngày 26 tháng 1 năm 2014.
4. Linnaeus C., 1753. Verbesina prostrata. Species Plantarum 2: 902.
5. Phạm Hoàng Hộ, 1999. Cây cỏ Việt Nam. Mục từ 8792. Eclipta prostrata (L.) L. Cỏ mực, trang 272, quyển III. Nhà xuất bản Trẻ.
6. Flora of North America, Eclipta Linnaeus, Mant. Pl. 157, 286. 1771.
7. Flora of China, 鳢肠 (li chang, lễ trường) Eclipta prostrata (Linnaeus) Linnaeus, Mant. Pl. 2: 286. 1771.
8. Altervista Flora Italiana, Falsa margherita, false daisy, tattoo plant, Eclipta prostrata (L.) L.
9. Barkley T., Brouillet L. & Strother J. L., 2006. Asteraceae. Trong: Flora of North America Editorial Committee (biên tập), Flora of North America North of Mexico; p. 64, 67, 128; vol. 21, ISBN 9780195305654. Nhà in Đại học Oxford, Oxford, UK.
10. Puri, H. S. 2003. Rasayana: Ayurvedic Herbs for Longevity and Rejuvenation. Taylor & Francis, London. Trang 80–85.
11. Nantana Sittichai; Chayan Picheansoothon biên tập (2014). Herbal Medicines Used in Primary Health Care in ASEAN. Department for Development of Thai Traditional and Alternative Medicine. tr. 148–149. ISBN 9786161122119.
12. Chung, I. M; Rajakumar, G; Lee, J. H; Kim, S. H; Thiruvengadam, M (2017). “Ethnopharmacological uses, phytochemistry, biological activities, and biotechnological applications of Eclipta prostrata”. Applied Microbiology and Biotechnology. 101 (13): 5247–5257. doi:10.1007/s00253-017-8363-9. PMID 28623383.

Liên kết ngoài

• Tư liệu liên quan tới Eclipta alba tại Wikimedia Commons
• Dữ liệu liên quan tới Eclipta prostrata tại Wikispecies