W latach 1918–1922 oficerów do jednostek saperskich kształcono w Kościuszkowskim Obozie Szkolnym Saperów zlokalizowanym na Powązkach w Warszawie. W 1922, po przejściu Wojska Polskiego na stopę pokojową, przyjęto zasadę tworzenia szkół oficerskich dla poszczególnych rodzajów broni. W lipcu 1922 sformowano Główną Szkołę Artylerii i Inżynierii na bazie Obozu Szkolnego Saperów w Warszawie na Powązkach, z zadaniem kształcenia na poziomie wyższym oficerów młodszych. Studia miały trwać trzy lata. W grudniu 1922 zakończoną wstępną organizację szkoły, jednak ze względu na brak warunków kwaterunkowych w Warszawie, Wydział Artylerii przeniesiono do Torunia. Ze względu na trudności kierowania wydziałami w Warszawie i Toruniu GSAiI rozwiązano. Ze względu na zapotrzebowanie wojska na oficerów saperów i artylerzystów z dniem 1 czerwca 1923 utworzono dwie odrębne szkoły: Oficerską Szkołę Inżynierii w Warszawie i Oficerską Szkołę Artylerii w Toruniu[1]. 13 listopada 1923 minister spraw wojskowych zatwierdził podział przedmiotów nauki na przedmioty o programie wyższym i programie średnim[2]. Oficerska Szkoła Inżynierii (OSI) istniała od czerwca 1923 do sierpnia 1939.
Szkoła mieściła się w byłych koszarach rosyjskiej artylerii konnej, położonych w czworoboku ograniczonym ulicami: Nowowiejską, Suchą, Koszykową i Topolową. W skład kompleksu koszarowego wchodziły dwa budynki mieszkalne, jednopiętrowe, trzy stajnie, działownia i łaźnia adaptowane w latach 1923-25 dla potrzeb szkoły oficerskiej.
W szkole obowiązywał trzyletni program nauczania. Przyjmowani do niej byli kandydaci w wieku 18-27 lat, posiadający świadectwo dojrzałości lub szkołę równorzędną i podchorążych rezerwy. Szkoła kształciła ok. 300 podchorążych. W ciągu pierwszego roku podchorążowie kształcili się według jednego programu, po czym następowała specjalizacja na trzech kierunkach: saperzy i wojska kolejowe, łączność i wojska samochodowe. Wyszkolenie techniczne postawione było na poziomie politechniki. Wykładowcami byli pracownicy Politechniki Warszawskiej. Szkolenie praktyczne odbywało się, w zależności od specjalności, na obozach w Modlinie, Jabłonnie i Zegrzu. Każda ze specjalności odbywała praktyki w jednostkach specjalistycznych. Podchorążowie odbywali dwutygodniowe kursy narciarskie w Zakopanem.
9 sierpnia 1928 Minister Spraw Wojskowych przemianował Oficerską Szkołę Inżynierii na Szkołę Podchorążych Inżynierii[3].
1 sierpnia 1929 weszła w życie nowa organizacja Szkoły Podchorążych Inżynierii. W skład szkoły wchodziły następujące komórki organizacyjne oraz pododdziały:
komenda szkoły (skład osobowy Nr 1),
kwatermistrzostwo (skład osobowy Nr 2),
kompania administracyjna (skład osobowy Nr 3),
batalion podchorążych (skład osobowy Nr 4),
Komendant szkoły podlegał bezpośrednio II Wiceministrowi Spraw Wojskowych. W stosunku do personelu szkoły posiadał uprawnienia dyscyplinarne dowódcy piechoty dywizyjnej. Stanowisko komendanta szkoły zostało zaszeregowane do stopnia generała brygady, a stanowisko dyrektora nauk - pułkownika dyplomowanego[4].
13 grudnia 1929 Prezydent RP Ignacy Mościcki zatwierdził wzór lewej strony płachty chorągwi Szkoły Podchorążych Inżynierii[5].
W 1930 zostały utworzone dwa równorzędne stanowiska dyrektora nauk: dla łączności i dla saperów. W 1931 na terenie Fortu VIII w Kazuniu został zorganizowany obóz szkolny saperów, natomiast na terenie Fortu Kilińskiego w Zegrzu - letni obóz szkolny łączności.
W 1935 została utworzona Szkoła Podchorążych Łączności w Zegrzu, która przejęła kształcenie kandydatów na oficerów łączności. Z dniem 15 października 1935 Szkoła Podchorążych Inżynierii została przemianowana na Szkołę Podchorążych Saperów i podporządkowana dowódcy saperów[6].
W latach 1923–1939 Szkoła, na trzyletnim profilu kształcenia, wykształciła 871 podporuczników, w tym 599 saperów i saperów kolejowych oraz 272 łączności.
W Szkole prowadzono kursy doszkolenia oficerów saperów oraz roczne kursy fortyfikacyjne dla oficerów sztabowych, mające charakter wyższych studiów wojskowo-technicznych:
IV Kurs Doszkolenia Oficerów Saperów w okresie od 4 września 1924 roku do 27 marca 1925 roku dla 50 oficerów młodszych,
V Kurs Doszkolenia Oficerów Saperów w okresie od 13 maja do 3 grudnia 1925 roku dla 68 oficerów młodszych,
Kurs Doszkolenia Młodszych Oficerów Saperów w okresie od 13 grudnia 1926 roku do 12 kwietnia 1927 roku dla 18 oficerów,
Kurs Podoficerów Magazynierów Minerów w okresie od 1 marca do 3 czerwca 1927 roku,
Kurs Wałmistrzów (ośmiotygodniowy) w roku szkolnym 1927/1928,
I Kurs Doskonalenia Oficerów Sztabowych Saperów 1 marca - 1 września 1928 roku[7]
I Kurs Fortyfikacyjny w okresie od 15 listopada 1925 roku do 15 października 1926 roku dla 25 oficerów sztabowych[8],
II Kurs Fortyfikacyjny w okresie od 1 stycznia do 22 grudnia 1927 roku dla 16 oficerów sztabowych.
W latach 1925–31 przeszkolono 70 oficerów fortyfikacji i 24 oficerów do prac sztabowych. Systematycznie dokształcano podoficerów zawodowych w specjalnościach: minerstwo, radiotechnika, łączność, fortyfikacja, i sprzęt saperski.
W OSI działała Sekcja Fortyfikacyjna Towarzystwa Wiedzy Obronnej i redakcja czasopisma „Saper i Inżynier Wojskowy”. Miał też siedzibę Zarząd Główny Związku Inżynierii Wojskowej, zrzeszający oficerów i podchorążych rezerwy.
W ostatnich dniach sierpnia 1939 Szkołę Podchorążych Saperów rozformowano. Kadrę skierowano do mobilizujących się jednostek i pododdziałów. Sztandar i dokumentacja Szkoły, część broni, zostały ukryte na terenie uczelni. W 1946 wyjęte z ukrycia sztandar i dokumentacja zostały przekazane władzom wojskowym (sztandar OSI znajduje się w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie.
Na podstawie decyzji Nr 278/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 10 sierpnia 2009 Centrum Szkolenia Wojsk Inżynieryjnych i Chemicznych we Wrocławiu przejęło i z honorem kultywuje dziedzictwo tradycji Oficerskiej Szkoły Inżynierii 1923-1939 (sic!)[9].
25 lipca 1924 Prezydent RP mianował 23 absolwentów na stopień podporucznika ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1923 w korpusie oficerów inżynierii i saperów. Niżej wymienionym oficerom prawo do uposażenia podporucznika przysługiwało z dniem 1 lipca 1924[14].
ppor. sap. Wiktor Otton Fryderyk Zyndram-Kościałkowski
ppor. sap. Kazimierz Schreiber
ppor. sap. Adam Podolski
ppor. sap. Mieczysław Krajewski
II promocja 1925
1 października 1925 Prezydent RP mianował 31 absolwentów na stopień podporucznika ze starszeństwem z 1 lipca 1925 w korpusie oficerów inżynierii i saperów, a minister spraw wojskowych wcielił do formacji liniowych saperów[15].
Niżej wymienieni absolwenci zostali 29 września 1926 roku mianowani podporucznikami ze starszeństwem z 15 sierpnia 1926 roku w korpusie oficerów inżynierii i saperów (26), oficerów saperów kolejowych (2) i oficerów łączności (7) oraz wcieleni do kadry oficerów saperów, kadry oficerów saperów kolejowych i kadry oficerów łączności. Lokaty zostały określone po ukończeniu trzeciego roku szkolnego[16]. 25 sierpnia 1927 roku absolwenci III promocji zostali wcieleni do macierzystych oddziałów[17]. 29 listopada 1927 roku Prezydent RP nadał lokaty 24 podporucznikom inżynierii i saperów, 2 podporucznikom saperom kolejowym i 4 podporucznikom łączności[18].
ppor. sap. Maciej Kalenkiewicz (lok. 1), we IX 1939 oficer sztabu Suwalskiej Brygady Kawalerii
ppor. sap. Henryk Oszczakiewicz (lok. 6), we IX 1939 dowódca grupy wojsk kolejowych nr 54
ppor. sap. Mieczysław Wolski (lok. 7), słuchacz Kursu Intendentów 1933-1935, we IX 1939 szef służby intendentury 12 DP, w 1944 roku szef Oddziału IV Sztabu Kieleckiego Korpusu AK
ppor. łącz. Stanisław Żmitrowicz (lok. 4), we IX 1939 komendant Głównej Zbiornicy Dozorowania
ppor. łącz. Franciszek Leszczyński
ppor. łącz. Tadeusz Justyn Szulc
ppor. łącz. Marcin Kowal
15 sierpnia 1928 roku dwudziestu trzech oficerów saperów (z wyjątkiem Tadeusza Henryka Janiczka), dwóch oficerów saperów kolejowych i czterech oficerów łączności (zajmujących lokaty 1-4), zostało mianowanych porucznikami ze starszeństwem z 15 sierpnia 1928 roku[19]. 27 października 1928 roku podporucznicy łączności Kowal, Leszczyński i Szulc oraz podporucznik saperów Konopka (lok. 24) zostali mianowani porucznikami ze starszeństwem z 15 sierpnia 1928 roku w swoich korpusach osobowych[20]. Z dniem 4 grudnia 1928 roku porucznicy Grzegorz Bożydar Gadzaliński i Bolesław Antoni Jeżowski zostali przeniesieni z korpusu oficerów saperów kolejowych do korpusu oficerów inżynierii i saperów z pozostawieniem na zajmowanych stanowiskach z lokatą, odpowiednio 11,5 i 23,01[21]. 15 sierpnia 1929 roku podporucznicy saperów Tadeusz Henryk Janiczek i Jan Kanty Franciszek Szpakowski zostali mianowani porucznikami ze starszeństwem z 15 sierpnia 1928 roku z lokatą, odpowiednio 14,5 i 24[22]. Następnie porucznicy Marian Stanisław Hodbod i Jan Kanty Franciszek Szpakowski zostali przeniesieni w stan spoczynku. W 1934 roku obaj oficerowie pozostawali w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Warszawa Miasto III, posiadali przydział do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr I, i byli wówczas „przewidziany do użycia w czasie wojny”[23].
IV promocja 1925-1928
ppor. łącz. Zenon Starkiewicz (lok. 1), we IX 1939 dowódca łączności Warszawskiej Brygady Pancerno-Motorowej
ppor. sap. Wacław Dłużniewski (lok. 1), we wrześniu dowódca fortecznej kompanii saperów OWar. „Katowice”
ppor. łącz. Andrzej Tadeusz Potocki (lok. 1), we IX 1939 dowódca kompanii telefonicznej 25 DP
VI promocja 1927-1930
15 sierpnia 1929 uczniowie zostali mianowani na stopień podporucznika ze starszeństwem z 15 sierpnia 1929 w korpusie oficerów inżynierii i saperów z równoczesnym wcieleniem do kadry oficerów saperów[24]. We wrześniu 1930 absolwenci zostali wcieleni do formacji liniowych saperów[25].
15 sierpnia 1931 roku Prezydent RP Ignacy Mościcki mianował 75 absolwentów Szkoły podporucznikami ze starszeństwem z 15 sierpnia 1930 roku w korpusie oficerów inżynierii i saperów (48) i korpusie oficerów łączności (27)[26].
ppor. sap. Witold Karpowicz (lok. 1), we IX 1939 dowódca Grupy Wojsk Kolejowych Nr 11
5 sierpnia 1933 roku Prezydent RP Ignacy Mościcki mianował 90 absolwentów Szkoły podporucznikami ze starszeństwem z 15 sierpnia 1932 roku w korpusie oficerów inżynierii i saperów (43) i korpusie oficerów łączności (47)[27].
4 sierpnia 1934 roku Prezydent RP Ignacy Mościcki mianował 114 absolwentów Szkoły podporucznikami ze starszeństwem z 15 sierpnia 1933 roku w korpusie oficerów inżynierii i saperów (57) i korpusie oficerów łączności (57)[28]. W niedzielę 12 sierpnia absolwentów promował generał brygady Tadeusz Kutrzeba, który prymusom wręczył pamiątkowe szable[29][30]. Minister Spraw Wojskowych wcielił podporuczników do formacji broni i polecił dowódcom tych formacji wyznaczyć „nowowcielonych” na stanowiska dowódców piechoty z dniem 1 września 1934 roku[31].
ppor. sap. Czesław Józef Pawłowski (lok. 1 – prymus) do 5 bsap
ppor. łącz. Marian Stanisław Szmidt (lok. 1 – prymus) do prtlg (we IX 1939 roku dowódca kompanii radio nr 15)
XI promocja 1932-1935
45 absolwentów zostało mianowanych na stopień podporucznika ze starszeństwem z 15 października 1934, w korpusie oficerów inżynierii i saperów[32]
49 absolwentów zostało mianowanych na stopień podporucznika ze starszeństwem z 15 października 1935, w korpusie oficerów inżynierii i saperów[33]. Uroczysta promocja odbyła się 15 października 1936. W imieniu Prezydenta RP aktu promocji dokonał gen. dyw. Tadeusz Kutrzeba. Prymusowi szkoły wręczył gen. Kutrzeba szablę ofiarowaną przez Prezydenta RP z napisem: „Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej podporucznikowi Lewandowskiemu Zbigniewowi, pierwszemu w Szkole Podchorążych Saperów – 15.X.1936 r.” Podchorąży, który uzyskał drugą lokatę otrzymał od dowódcy Saperów komplet „Pism, Mów i Rozkazów” Marszałka, a trzeci z najlepszych – pistolet od komendanta szkoły[34].
ppor. sap. Zbigniew Bronisław Michałowski (lok. 50)
XIII promocja 1934–1937
1 kwietnia 1937 Prezydent RP mianował 43 absolwentów na stopień podporucznika w korpusie oficerów saperów ze starszeństwem od dnia 1 października 1936[36][b]. Uroczysta promocja odbyła się 14 kwietnia 1937. W imieniu Prezydenta RP aktu promocji dokonał inspektor saperów gen. bryg. Mieczysław Dąbkowski. Prymus szkoły otrzymał z rąk generała Dąbkowskiego szablę ofiarowaną przez Prezydenta RP. Dowódca Saperów płk Tadeusz Kossakowski wręczył podporucznikowi Oranowskiemu Dzieła Zbiorowe Józefa Piłsidskiego. Z kolei podporucznik Pelz otrzymał od komendanta Wyższej Szkoły Inżynierii płk. Stanisława Arczyńskiego pistolet służbowy[37].
ppor. sap. Michał Sobolewski
ppor. sap. Zygmunt Oranowski
ppor. sap. Witold Emanuel Pelz
ppor. sap. Jerzy Bromirski
ppor. sap. Stanisław Marek Certowicz
ppor. sap. Władysław Józef Murczyński
ppor. sap. Wacław Witold Rześny
ppor. sap. Wiesław Antoni Wybraniec
ppor. sap. Józef Zbigniew Krywko
ppor. sap. Bronisław Kucharski
XIV promocja 1934–1937
46 absolwentów, w tym jeden pośmiertnie, zostało mianowanych na stopień podporucznika ze starszeństwem z 1 października 1937, w korpusie oficerów saperów, grupa liniowa[38]. Uroczysta promocja odbyła się 15 grudnia 1937. W imieniu Prezydenta RP aktu promocji dokonał inspektor armii gen. dyw. inż. Leon Berbecki[39].
ś.p. Jan Zdzisław Domurad (ur. 7 XI 1914)
ppor. sap. Jerzy Bogumił Olszewski
ppor. sap. Stefan Filipowicz
ppor. sap. Wiktor Szymkiewicz
ppor. sap. Zygmunt Dembiński
ppor. sap. Stanisław Marian Piotr Żołądź
XV promocja 1935–1938
42 absolwentów zostało mianowanych na stopień podporucznika ze starszeństwem z 1 października 1938, w korpusie oficerów saperów, grupa liniowa[40]. Uroczysta promocja odbyła się 15 grudnia 1938. W imieniu Prezydenta RP aktu promocji dokonał inspektor saperów gen. bryg. Mieczysław Dąbkowski. Prymus szkoły otrzymał z rąk generała Dąbkowskiego szablę ofiarowaną przez Prezydenta RP. Po promocji odbyła się uroczystość wręczenia dyplomów oficerom I promocji Wyższej Szkoły Inżynierii[41].
↑Zdarzające się sporadycznie „puste” lokaty były pozostawiane dla podchorążych lub oficerów, którzy z racji posiadanych lokat (szkolnych bądź służbowych) powinni być promowani bądź awansowani w tym, a nie innym miejscu listy awansowej, ale z pewnych względów (niezaliczone egzaminy, sprawy sądowe) w momencie ogłaszania listy awansowej nie mogli się na niej znaleźć[35].
↑Ppor. sap. Wiesław Antoni Wybraniec otrzymał patent oficerski nr 48/37 podpisany przez Prezydenta RP 1 kwietnia 1937
Przypisy
↑Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 23 z 19 czerwca 1923 roku, poz. 309.
↑Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 43 z 13 listopada 1923 roku, poz. 560.
↑Dziennik Rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 22 z 9 sierpnia 1928 r., poz. 249.
↑Dziennik Rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 26 z 3 sierpnia 1929 r., poz. 254.
↑Dziennik Rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 3 z 20 stycznia 1930 r., poz. 24.
↑Dziennik Rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 1 z 26 czerwca 1935 r., poz. 23.
↑Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 9 z 26 kwietnia 1928 roku, s. 185. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 14 z 5 listopada 1928 roku, s. 391.
↑Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 119 z 12 listopada 1925 roku, s. 644-645. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 46 z 25 października 1926 roku, s. 378.
↑Dziennik Urzędowy Ministra Obrony Narodowej z 2009 r. Nr 15, poz. 182.
↑Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 91 z 9 września 1925 roku, s. 499.
Dziennik Rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskowych z 1928, 1929, 1930 i 1935.
Cutter Zdzisław, Szkolnictwo saperskie w Wojsku Polskim 1918-1939, Wojskowy Przegląd Historyczny Nr 3 (157), Warszawa 1996, ISSN 0043-7182.
Jan Piotr Erbiński, Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Inżynieryjnych im. gen. Jakuba Jasińskiego 1944-1984, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1986.
Stanisław Rutkowski, Zarys dziejów polskiego szkolnictwa wojskowego, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1970.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2004. ISBN 978-83-7188-691-1.