Położenie stacji kolejowej oraz jej znaczne rozmiary uwarunkowały specyficzne rozwiązania komunikacyjne w mieście. Część osobowa stacji znajduje się w centralnej części miasta, pomiędzy osiedlami: Przydworcowym i Dolna Kamienna, a część towarowa w północno-wschodniej części, przy granicy ze Skarżyskiem Kościelnym[2]. Dworzec kolejowy znajduje się przy Al. Niepodległości 90A[3].
Historia
Historia stacji kolejowej w Skarżysku-Kamiennej sięga końca XIX wieku – w 1885 roku nastąpiło uruchomienie linii Iwangorodzko-Dąbrowskiej. W ówczesnej miejscowości Kamienna, która dała początek obecnemu miastu, linia ta rozgałęziała się w kierunku wschodnim – do Ostrowca i Bodzechowa, oraz zachodnim – do Koluszek. W miejscu rozwidlenia zbudowano stację II klasy, której nadano nazwę pobliskiej wsi Bzin, chociaż obiekt zlokalizowany był na terenie Kamiennej. Obiekt posiadał parowozownie, warsztaty naprawy taboru kolejowego, 3 remizy, kuźnię, pompownię oraz warsztat obróbki metalu. Nazwa Skarżysko dla stacji przyjęła się w 1897 r. po upaństwowieniu kolei.
Stacja Skarżysko-Kamienna ma charakter stacji węzłowej. Przebiegają przez nią dwie linie kolejowe o znaczeniu państwowym: linia kolejowa nr 8 Warszawa Zachodnia – Kraków Główny i linia kolejowa nr 25 Łódź Kaliska – Dębica. Z wyjątkiem odcinka linii nr 25 od Skarżyska do Tomaszowa Mazowieckiego, obie linie są zelektryfikowane i dwutorowe. Kilometraże linii przebiegających przez stację Skarżysko-Kamienna przedstawia poniższa tabela[7]:
Podczas I wojny światowej w 1916 r. budynek dworca został spalony przez Rosjan – odbudowano go jednak w podobnym kształcie i do dnia dzisiejszego spełnia on swoją funkcję. Wewnątrz znajduje się czynna całodobowo hala poczekalni, gdzie znajduje się kiosk i sklepiki, a także dwie kasy biletowe spółki PKP Intercity, prowadzące również sprzedaż biletów spółki Polregio oraz Kolei Mazowieckich. W budynku dworca swoją siedzibę ma ponadto Świętokrzyski Oddział Przewozów Regionalnych[8] oraz Zespół Drużyn Konduktorskich Zakładu Południowego spółki PKP Intercity.
Perony
Stacja posiada 3 perony – 1, 2 oraz 3[9]. Dawniej funkcjonował peron 1a, zatrzymywały się przy nim pociągi do Łodzi i Tomaszowa Mazowieckiego[10]. Od 2021 ruch pasażerski na tej linii powrócił, a w 2023 peron 1a doczekał się remontu.
Wszystkie perony wykonane są z utwardzonej nawierzchni bitumicznej[9]. Do peronu pierwszego dojście możliwe jest z ulicy oraz z budynku dworca[9]. Do pozostałych peronów dostęp jest przez kładkę dla pieszych oraz przejścia w poziomie szyn. Od 2022 dojście możliwe jest dzięki tunelowi podziemnemu który zastąpił dawną kładkę[9].
Szczegółowy wykaz wszystkich peronów na stacji znajduje się w poniższej tabeli[9].
W przeszłości, począwszy od drugiej połowy lat 80. XX w., stacja wyposażona była ponadto w paletowe tablice informacyjne typu „Pragotron”[11]. Obecnie na stacji brak tego typu urządzeń.
Urządzenia sterowania ruchem kolejowym
Część rozrządowa
Ruch w części rozrządowej stacji obsługiwany jest z nastawni SKA, SKB, SKC i SKE. W przeszłości wykorzystywana była także nastawnia SKD, obecnie przeznaczona do rozbiórki[12]. Rozrządem wagonów na górce rozrządowej steruje nastawnia rorządowa SKBr[13].
Przed modernizacją stacja rozrządowa wyposażona była w dwie górki rozrządowe, pracujące na kierunku północ-południe, oddzielone głównymi torami zasadniczymi. Obie górki, tzw. „warszawska” i „dęblińska” wyposażone były w mechaniczne urządzenia sterowania ruchem kolejowym. Stacja rozrządowa przeszła modernizację w latach 1986–1988. Zmodernizowana stacja jest stacją jednokierunkową dwugrupową, o kierunku pracy północ-południe. Obecnie wyposażona jest w jedną górkę rozrządową wraz z całością infrastruktury towarzyszącej[13]:
2 tory komunikacyjne w grupie kierunkowo-odjazdowej,
1 tor komunikacyjny w grupie przyjazdowej,
1 tor na górce rozrządowej.
W okręgach SKA, SKB i SKC stacji rozrządowej zabudowane zostały przekaźnikowe urządzenia typu E z napędami zwrotnicowymi EEA4 w łącznej ilości 149 sztuk[13]. Na górce rozrządowej (okręg SKBr) zastosowano urządzenia automatycznego rozrządu[13]:
systemy automatycznego sterowania hamulcami ZWH i HAD sterujące:
4 hamulcami odstępowymi typu ETH-11026,
32 hamulcami docelowymi typu ETH-10013;
system pomiaru wolnej długości torów kierunkowych SKT-1,
system indywidualnego nastawiania zwrotnic SNZ-2 (33 zwrotnice).
Od listopada 1998 roku systemy ZWH i HAD w okręgu SKBr są wyłączone z eksploatacji z powodu uszkodzenia pakietów cyfrowych MC02 i MA11 oraz braku możliwości ich naprawy (części zamienne nie są już produkowane). Z powodu uszkodzenia głowic EFM 2101 czujników ELS-7 wyłączono z eksploatacji także system licznikowy do stwierdzania zajętości rozjazdów EOL[13]. Sprawne są: system pomiaru wolnej długości torów kierunkowych SKT-1 oraz system sterowania hamulcami SHT-1. System nastawiania zwrotnic SNZ-2 wymaga regeneracji[13]. W wyniku prac wykonanych w latach 2004–2007 sprawność techniczna hamulców odstępowych oraz głównego rurociągu ich zasilającego została przywrócona[13].
Część osobowa
Modernizacja stacji w latach 80. XX w. ominęła część osobową. Ruchem w tej części stacji zarządzają nastawnia dysponująca SY[14] i wykonawcza SY2. Te dwa okręgi nastawnicze do dziś wyposażone są w mechaniczne urządzenia SRK z sygnalizacją świetlną[13].
W północno-wschodniej części miasta znajduje się oddana do użytku we wrześniu 1988 r. stacja rozrządowa; Skarżysko-Kamienna jest siedzibą zakładu przewozów towarowych[16] oraz zakładu taboru[17] spółki PKP Cargo. Poniższa tabela przedstawia statystyki załadunku towarów na stacji Skarżysko-Kamienna w wybranych latach.
Przejście pomiędzy osiedlami Przydworcowym i Dolna Kamienna zapewnia podziemne przejście częściowo oddane do użytku w 2022 r.[19] Połączenie drogowe między poszczególnymi osiedlami, rozdzielonymi stacją, jest nieco bardziej utrudnione[20]. Nad zachodnią głowicą stacji znajduje się wiadukt drogowy, a za północną głowicą przejazd kolejowy. W 2021 roku została zaczęta rozbiórka kładki nad torami[21]
Krzysztof Zemeła: Skarżysko-Kamienna – nadanie praw miejskich. Skarżysko-Kamienna: Muzeum im. Orła Białego, 2003. ISBN 83-918854-1-0. OCLC749302248. Brak numerów stron w książce
Miasto Skarżysko-Kamienna w statystyce, Urząd Miejski w Skarżysku-Kamiennej, 1987-1995
Miasto Skarżysko-Kamienna: Informator statystyczny, Urząd Miasta w Skarżysku-Kamiennej, 1999-2005