Wg stanu na 2023 rok na liście znajdowało się 31 obiektów: 20 dziedzictwa kulturowego oraz 11 o charakterze przyrodniczym[2].
Na rosyjskiej liście informacyjnej UNESCO – liście obiektów, które Rosja zamierza rozpatrzyć do zgłoszenia do wpisu na listę światowego dziedzictwa – znajduje się 31 obiektów (stan na 2023 rok)[2].
Męski klasztor prawosławny założony w 1345 roku przez mnicha Sergiusza z Radoneża. Pod koniec XVI wieku zespół budynków został otoczony murem obronnym. Dobudowano również 12 baszt. Rozbudowa klasztoru pozwoliła na wytrzymanie szesnastomiesięcznego oblężenia rozpoczętego we wrześniu 1608 roku i prowadzonego przez wojska polsko-litewskie. Na terenie obiektu pochowany został car rosyjski Borys Godunow[5].
Prawosławny klasztor męski założony w 1555 roku przez archimandrytę Germana. Był to jeden z najważniejszych oraz najbardziej wpływowych monasterów w regionie. W 1923 roku rząd bolszewicki zamknął klasztor, a na jego terenie utworzył łagier, który następnie został przemieniony w kolonię karną dla przestępców małoletnich, a następnie w szpital psychiatryczny. W 1997 roku nastąpiło ponowne otwarcie monasteru[6].
Bułgar Wielki pełnił funkcję stolicy Bułgarii Wołżańsko-Kamskiej od VIII do XV wieku. W X wieku na terenie miasta powstał targ niewolników, którzy byli sprzedawani do państw arabskich. Jest to częsty cel pielgrzymek Tatarów wyznania muzułmańskiego[7].
Cerkiew zlokalizowana w stolicy Rosji – Moskwie. Została wybudowana na rozkaz Iwana III Srogiego, jednak dokładna data jej budowy nie jest znana. Została wyświęcona w 1532 roku. Była świątynią przeznaczoną tylko dla rodziny panującej i miała połączenie z pałacem carskim. Pełniła również funkcje obronne – z dzwonnicy cerkwi sygnalizowano o wszelkich niebezpieczeństwach dla Moskwy nadchodzących od południa[8].
Wpis na listę światowego dziedzictwa UNESCO obejmuje 10 cerkwi oraz klasztorów zlokalizowanych wokół miasta Psków. Są one przykładami pskowskiej szkoły w architekturze i sztuce. Budynki sakralne są datowane na okres XII–XVII wieku[9].
Zespół miejski Derbent stanowił część północnej granicy państwa Sasanidów, które rozciągało się na terenach dzisiejszego Iraku, Iranu, Turcji oraz północno-wschodniej Arabii Saudyjskiej. Fortyfikacje składają się z dwóch pierścieni murów, tworząc barierę biegnącą od brzegu Morza Kaspijskiego do Kaukazu[10].
Ten wydłużony półwysep wydmowy, o długości 98 km i szerokości 0,4-4 km, nosi ślady bytności człowieka sięgające czasów prehistorycznych. Przez cały ten okres był zagrożony przez naturalne siły wiatru i fal. Jego przetrwanie do dnia dzisiejszego było możliwe tylko w wyniku nieustannych wysiłków człowieka w celu zwalczania erozji mierzei, poprzez projekty stabilizacji i ponownego zalesiania. Wpis transgraniczny z Litwą[12].
Prawosławny klasztor położony 20 km na północny wschód od miasta Kiriłłow. Był wznoszony etapami, jego budowa rozpoczęła się w XIV wieku, a zakończyła w XVII wieku. Monastyr był jednym z celów pielgrzymek moskiewskiej elity państwowej, m.in. Wasyla III oraz Iwana IV Groźnego. Wnętrze klasztoru jest bogato zdobione freskami autorstwa ruskiego ikonografa – Dionizego[13].
Monaster Nowodziewiczy został wybudowany w 1524 roku, w celu uczczenia zdobycia Smoleńska przez wojska rosyjskie. W 1612 roku w pobliżu klasztoru rozegrała się bitwa pomiędzy wojskami polsko-litewskimi oraz rosyjskimi. W 1922 roku rząd bolszewicki zamknął monaster i zamienił go w Muzeum Emancypacji Kobiet, a 2 lata później w muzeum historii i sztuki. W 1994 roku zlikwidowano muzeum i z powrotem otwarto klasztor[14].
Historyczna cytadela wzniesiona przez Iwana IV Groźnego w miejscu dawnego pałacu chanów kazańskich. Najstarszą budowlą w granicach kremla jest Sobór Zwiastowania wzniesiony w latach 1554–1562. W odróżnieniu od innych soborów, kazańska świątynia ma 6 filarów oraz 5 apsyd. Jest to jeden z najpopularniejszych celów pielgrzymek wyznawców prawosławia[15].
Miasto zostało założone w 1703 roku przez Piotra I Wielkiego. W mieście jest ok. 400 mostów, z których 14 największych jest co noc podnoszonych w celu umożliwienia statkom przedostania się na jezioro Ładoga. Z tego powodu Petersburg bywa nazywany "Wenecją Północy". W czasach Związku Radzieckiego zmieniono nazwę miasta na Leningrad. W okresie radzieckim Petersburg znany był głównie jako miejsce wybuchu rewolucji październikowej[16].
Jarosław został założony w XI wieku przez księcia Jarosława I Mądrego. W latach 1027–1463 miasto było stolicą niezależnego Księstwa Jarosławskiego. W XVI wieku wybudowano pierwszy port na Wołdze, co spowodowało rozkwit miasta dzięki handlowi. W lipcu 1918 roku w mieście miało miejsce antybolszewickie powstanie, które po 2 tygodniach zostało stłumione[18].
Pogost położony jest na wyspie Kiży, na jeziorze Onega. Jest ona praktycznie niezamieszkała, w 2013 roku żył na niej tylko 1 człowiek. Na wyspie znajdują się dwie XVIII-wieczne drewniane cerkwie oraz XIX-wieczna drewniana dzwonnica[19].
Począwszy od XIII wieku Kreml jest związany ze wszystkimi najważniejszymi wydarzeniami historycznymi i politycznymi w Rosji. W 1955 roku został udostępniony dla zwiedzających. U stóp murów Kremla znajduje się Plac Czerwony − pierwszy rosyjski obiekt wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Odbywają się na nim parady wojskowe, spośród których dwie najbardziej znane odbyły się w 1941 roku oraz w 1945 roku[20].
Wpis na listę światowego dziedzictwa UNESCO obejmuje 33 stanowiska petroglifów położonych nad jeziorem Onega. Rysunki zostały odkryte w 1848 roku przez Constantina von Grewingka. Łącznie wszystkich petroglifów jest co najmniej 4500. Są datowane na okres późnego neolitu (ok.6–7 tysięcy lat temu)[21].
Osiem średniowiecznych zabytków wybudowanych z wapienia, zlokalizowanych we Włodzimierzu oraz w Suzdalu. Budowle powstały na przełomie XII i XIII wieku. Ich wspólną cechą charakterystyczną są ściany z białego kamienia[23].
Obszar Zachodniego Kaukazu zajmuje powierzchnię 275 tys. ha i jest jednym z nielicznych regionów górskich Europy, który nie uległ istotnym zmianom w wyniku działalności człowieka. Znajduje się on ok. 50 km od wybrzeży Morza Czarnego. Zachodni Kaukaz jest obszarem, na którym występują duże połacie lasów pierwotnych oraz duża ilość gatunków endemicznych wśród roślin i zwierząt[24].
Lasy Komi zajmują powierzchnię 32 800 km², co sprawia, że jest to największa puszcza w Europie. Dominującymi gatunkami drzew są świerk syberyjski, jodła syberyjska oraz modrzew syberyjski. Dziewicze lasy Komi są pierwszym przyrodniczym obiektem wpisanym na listę światowego dziedzictwa UNESCO[25].
Obniżenie tektoniczne na pograniczu Rosyjsko-Mongolskim o powierzchni ok. 70 tys. km². W najniższym punkcie kotliny znajduje się jezioro Uws-nur, które jest największym jeziorem w Mongolii. Teren ten jest zamieszkiwany przez narażoną na wyginięcie panterę śnieżną. Wpis transgraniczny z Mongolią[27].
Wpis na listę światowego dziedzictwa UNESCO obejmuje środkową część Płaskowyżu Putorana. Znajduje się on na terenie Rezerwatu Putorańskiego utworzonego w 1988 roku, w celu ochrony pasma górskiego Putorana oraz otaczającej go tajgi[28].
Wyspa położona na Oceanie Arktycznym, jest oddzielona od części kontynentalnej Cieśniną De Longa. Jej powierzchnia wynosi ok. 7,6 tys. km², a jej najwyższym punktem jest Góra Sowiecka, której wysokość wynosi 1096 m n.p.m. Na wyspie Wrangla znaleziono liczne szczątki mamutów karłowatych, które wyginęły ok. 3800 lat temu[29].
Park Narodowy został utworzony 6 sierpnia 2018 roku, a jego powierzchnia wynosi ok. 12 179 km². Na jego terenie znajdują się formacje skalne w kształcie słupów, których średnia wysokość wynosi około 100 metrów. Najwyższe z nich mają 220 metrów. Na terenie parku odkryto skamieniałości zwierząt pochodzące z okresu kambru[30].
Region położony na wschód od Jeziora Bajkał. Na terenie Daurii znajduje się Daurski Rezerwat Biosfery, a po mongolskiej stronie Rezerwat Biosfery Daurii Mongolskiej, które razem zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Stepy dauriańskie są schronieniem dla milionów podatnych na zagrożenie wyginięciem ptaków wędrownych. Wpis transgraniczny z Mongolią[31].
Bajkał ma powierzchnię 31 500 km², co czyni go siódmym największym jeziorem na świecie. Jest również najgłębszym (1642 metry) oraz najstarszym jeziorem na świecie. Jego wiek jest szacowany na ok. 25 milionów lat. Zasoby wodne jeziora wynoszą 23 tys. km³, co stanowi 20% światowych zasobów powierzchniowej wody słodkiej. Na powierzchni Bajkału znajduje się 27 wysp, z czego największą jest wyspa Olchon[32].
Wpis na listę światowego dziedzictwa UNESCO obejmuje teren o łącznej powierzchni 1 611 457 ha. Składają się na niego dwa rezerwaty przyrody: Ałtajski Rezerwat Biosfery oraz Katuński Rezerwat Biosfery położone w łańcuchu górskim Ałtaj. Obszar ten jest siedliskiem dla narażonej na wyginięcie pantery śnieżnej[33].
Rezerwat obejmuje 18 osad położonych w kanionach rzek Assa oraz Armchi. Są one znane z kamiennych wież pochodzących z XVI–XVII wieku. Ich wysokość wynosi ok. 30 metrów. Pełnił one funkcje obronne oraz mieszkalne[36].
Miasto Irkuck położone jest nad rzekami Irkut oraz Angara, ok. 60 km od Jeziora Bajkał. Zostało założone w 1661 roku, a prawa miejskie otrzymało w 1686 roku. W 1866 roku na terenie miasta rozstrzelano przywódców powstania zabajkalskiego[37].
Pierwotnie kreml w Rostowie składał się z 3 części, jednak w XVII wieku zostały ze sobą połączone. Twierdza jest otoczona wysokim murem, który ma 11 wież obronnych. Jest to jeden z najlepiej zachowanych przykładów dawnej architektury rosyjskiej[38].
Miasto Jenisejsk zostało założone w 1619 roku, a w 1676 roku otrzymało prawa miejskie. Pełniło funkcję bazy wojskowej, z której wojska rosyjskie wyruszały na podbój Syberii. Było również jednym z głównych punktów zsyłek Polaków na Syberię. W latach 1622–1625 funkcję namiestnika miasta pełnił polski szlachcic – Paweł Chmielewski[39].
Petroglify pochodzące z czasów prehistorycznych znajdują się nad brzegiem rzeki Amur. Rysunki są wyryte w bazaltowej skale. Zostały one odkryte w XIX wieku przez rosyjskiego mnicha Palladiusza[40].
Rezerwat Magadański, położony na Dalekim Wschodzie jest obszarem ochrony ścisłej oraz jednym z zapowiedników Federacji Rosyjskiej. Oznacza to, że na jego terytorium zabroniony jest wstęp osób postronnych. Jego łączna powierzchnia wynosi 8838 km², a obszar strefy chronionej 937 km². W 2004 roku rezerwat został sklasyfikowany przez organizację BirdLife International, jako ostoja ptaków IBA[42].
Park narodowy utworzony w 2019 roku[b] o powierzchni 480 km². Park leży na wysokości 200–840 m n.p.m. Na jego terenie znajdują się formacje skalne w kształcie słupów, zbudowanych ze skał datowanych na erę paleozoiku[43].
Rezerwat Wasiugański został utworzony w 2017 roku[c] i ma na celu ochronę bagien położonych na Równinie Wasiugańskiej. Jego powierzchnia wynosi 6148 km². Rezerwat Wasiugański jest objęty ścisłą ochroną oraz jest jednym z zapowiedników Federacji Rosyjskiej[44].
Kreml w Astrachaniu został wybudowany w 1558 roku, po podbiciu Chanatu Astrachańskiego przez Iwana IV Grożnego. Początkowo jako budulca użyto drewna, które później zamieniono na kamień. Kreml pełnił funkcję twierdzy południowo-wschodniej Rosji oraz jednej ze stacji na szlaku jedwabnym[45].
Tanais zostało założone w III wieku p.n.e. i było kolonią Królestwa Bosporańskiego. Z powodu swojej lokalizacji (delta rzeki Don) miasto w krótkim czasie stało się jednym z największych ośrodków handlowych nad Morzem Azowskim. Pod koniec IV wieku n.e. Tanais zostało zniszczone przez Hunów[47].
Obszar położony w południowej części gór Ural. Jest on zamieszkiwany przez Baszkirów, którzy żyją w przemieszaniu z Tatarami, a jako swój język ojczysty traktują język tatarski (rzadziej używają języka baszkirskiego). Na terenie Uralu Południowego znajdują się 4 parki narodowe[48].
Park narodowy został utworzony w 1991 roku, a w 2004 roku uzyskał status Rezerwatu biosferyUNESCO. Jego powierzchnia wynosi 1396 km². Park ma na celu ochronę krajobrazu kulturowego na tym obszarze, ukształtowanego w wyniku działań rolniczych między XII a XVI wiekiem[49].
Kurhan Mamaja jest miejscem pamięci żołnierzy radzieckich poległych w bitwie stalingradzkiej podczas II wojny światowej. Znajduje się ono na „wzgórzu 102”, które było najważniejszym punktem strategicznym, gdyż pozwalało kontrolować z niego cały odcinek Wołgi na terenie miasta. W miejscu tym poległo ponad 34 tys. radzieckich żołnierzy, którzy po zakończeniu bitwy zostali tam pochowani[52].
Pasmo górskie Ogłachty ciągnie się wzdłuż brzegu rzeki Jenisej. Obszar ten jest zamieszkały od co najmniej 5000 lat, świadczą o tym odkryte petroglify. Część pasma wchodzi w skład Rezerwatu Chakaskiego, mającego status rezerwatu biosferyUNESCO oraz wpisanego na listę informacyjną wraz z Ogłachtami[53].
Miasto zostało założone w XII wieku nad rzeką Klaźma, w celu ochrony południowej granicy Rusi Włodzimiersko-Suzdalskiej. Złoty wiek Gorochowca przypada na XVII oraz XVIII wiek, kiedy to był ważnym ośrodkiem handlowym. Z tego okresu pochodzi większość znajdujących się w mieście cerkwi oraz klasztorów[54].
Malowidła naskalne w jaskini Szulgan-Tasz (zwanej również jaskinią Kapowa) datowane są na okres paleolitu górnego. Wykonano je w czerwonej ochrze i przedstawiają mamuty, nosorożce włochate, byki oraz konie. Jaskinia została odkryta w 1959 roku przez A. Riumina i mierzy 2,6 km[56].
Sobór Przemienienia Pańskiego ze średniowiecznym murem obronnym w Peresławiu Zaleskim (1152–1157) Cathedral of the Transfiguration of the Savior with the Medieval Rampart City Wall of Pereslavl-Zalessky (1152-1157)
Miasto zostało założone w 1152 roku przez księcia Jurija Dołgorukiego. Jego nazwa pochodzi od Perejasławia – grodu położonego na Rusi Kijowskiej. W 1220 roku w mieście urodził się Aleksander Newski – wielki książę włodzimierski. Na terenie Peresławia Zaleskiego znajduje się 5 klasztorów[57].
Wpis na listę informacyjną UNESCO obejmuje 3 stanowiska archeologiczne związane z kulturą, zamieszkujących ten teren, Inuitów. Jest to kompleks cmentarny Ekven, datowany na pierwsze tysiąclecie nasze ery, wioska Naukan zamieszkiwana od XV do XIX wieku oraz znalezione nad dnie Morza Beringa narzędzia oraz broń myśliwska[58].
Pierwsze wzmianki o wsi Wiatskoje pochodzą z 1502 roku, a jej okres szybkiego rozwoju przypada na wiek XVIII. Na terenie wsi znajduje się 10 muzeów, które w 2014 roku przyciągnęły ok. 80 tys. turystów. W 2015 roku Wiatskoje wygrało konkurs na najpiękniejszą wioskę w kraju[59].
Rezerwat przyrody położony na prawym brzegu rzeki Don. Na jego terenie zlokalizowany jest skansen, położony na wapiennym płaskowyżu ok. 10 km od miasta Liski. Teren ten jest zamieszkały od czasów paleolitu górnego. W 1988 roku Diwnogorje otrzymało status muzeum, a w 1991 roku status rezerwatu przyrody[60].
Dolina rzeki Ujuk jest miejscem, w którym znajdują się tysiące monumentalnych kurhanów. Pochodzą one z pierwszego tysiąclecia p.n.e. Badania archeologiczne tego obiektu rozpoczęły się w 1915 roku, a na ich terenie znaleziono duże ilości złotej biżuterii[62].
Jaskinia krasowa położona ok. pięć kilometrów na północ od miejscowości Czarny Anuj, na Syberii. Została zbadana w latach 70. XX wieku przez archeologów, którzy ustalili, że była ona zamieszkana od ok. 125 tys. lat temu. Przed ok. 40 tys. lat przebywali w niej ludzie niezidentyfikowanego gatunku tzw. denisowianie[63].
Trzy szychany (izolowane góry wapienne) położone w Baszkirii. Wiek skał je budujących datowany jest na część okresu permskiego ery paleozoicznej i wynosi 299–290 milionów lat. Od kilku lat szychany są rozpatrywane jako potencjalna lokalizacja dla przemysłu wydobywczego[64].
Historyczne centrum miasta Torżok i posiadłości wiejskie zaprojektowane przez Nikołaja Lwowa Historic Town Centre of Torzhok and Country Estate Properties Designed by Nikolay Lvov
Huta miedzi położona jest w wiosce Woskriesienskoje w Baszkortostanie. Kompleks został wybudowany w 1745 roku i był pierwszym oraz jednym z największych zakładów metalurgicznych, na południowym Uralu. Powierzchnia całego terenu fabrycznego pod koniec XVIII wieku wynosiła prawie 12 500 km²[66].
Uwagi
↑Konwencja została ratyfikowana przez Związek Radziecki. Po jego rozpadzie w 1991 roku UNESCO zmieniło zapis z ZSRR na Federacja Rosyjska.
↑Początkowo wpis na listę informacyjną dotyczył zapowiednika „Stołby”.
↑Początkowo wpis na listę informacyjną dotyczył bagien Wasiugańskich. W 2017 roku wpis rozszerzono o utworzony rezerwat przyrody
↑Dosłowne tłumaczenie wpisu na liście informacyjnej brzmi Testament jeziora Kenozero.
↑ abUNESCO World HeritageU.W.H.CentreUNESCO World HeritageU.W.H., The Criteria for Selection [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2022-12-31](ang.).
↑UNESCO World HeritageU.W.H.CentreUNESCO World HeritageU.W.H., Church of the Ascension, Kolomenskoye [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-14](ang.).
↑UNESCO World HeritageU.W.H.CentreUNESCO World HeritageU.W.H., Curonian Spit [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-14](ang.).
↑UNESCO World HeritageU.W.H.CentreUNESCO World HeritageU.W.H., Ensemble of the Ferapontov Monastery [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-14](ang.).
↑UNESCO World HeritageU.W.H.CentreUNESCO World HeritageU.W.H., Ensemble of the Novodevichy Convent [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-14](ang.).
↑UNESCO World HeritageU.W.H.CentreUNESCO World HeritageU.W.H., Kizhi Pogost [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-14](ang.).
↑UNESCO World HeritageU.W.H.CentreUNESCO World HeritageU.W.H., Kremlin and Red Square, Moscow [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-14](ang.).
↑UNESCO World HeritageU.W.H.CentreUNESCO World HeritageU.W.H., Struve Geodetic Arc [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-03-11](ang.).
↑UNESCO World HeritageU.W.H.CentreUNESCO World HeritageU.W.H., White Monuments of Vladimir and Suzdal [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-03-11](ang.).
↑UNESCO World HeritageU.W.H.CentreUNESCO World HeritageU.W.H., Western Caucasus [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-03-11](ang.).
↑UNESCO World HeritageU.W.H.CentreUNESCO World HeritageU.W.H., Virgin Komi Forests [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-03-11](ang.).
↑UNESCO World HeritageU.W.H.CentreUNESCO World HeritageU.W.H., Volcanoes of Kamchatka [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-03-11](ang.).
↑UNESCO World HeritageU.W.H.CentreUNESCO World HeritageU.W.H., Uvs Nuur Basin [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-03-11](ang.).
↑UNESCO World HeritageU.W.H.CentreUNESCO World HeritageU.W.H., Putorana Plateau [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-03-11](ang.).
↑UNESCO World HeritageU.W.H.CentreUNESCO World HeritageU.W.H., Natural System of Wrangel Island Reserve [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-03-11](ang.).
↑UNESCO World HeritageU.W.H.CentreUNESCO World HeritageU.W.H., Lena Pillars Nature Park [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-03-11](ang.).
↑UNESCO World HeritageU.W.H.CentreUNESCO World HeritageU.W.H., Landscapes of Dauria [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-03-11](ang.).
↑UNESCO World HeritageU.W.H.CentreUNESCO World HeritageU.W.H., Lake Baikal [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-03-11](ang.).
↑UNESCO World HeritageU.W.H.CentreUNESCO World HeritageU.W.H., Golden Mountains of Altai [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-03-11](ang.).
↑UNESCO World HeritageU.W.H.CentreUNESCO World HeritageU.W.H., Central Sikhote-Alin [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-03-11](ang.).
↑UNESCO World HeritageU.W.H.CentreUNESCO World HeritageU.W.H., Centre historique d'Irkoutsk [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-14](ang.).
↑UNESCO World HeritageU.W.H.CentreUNESCO World HeritageU.W.H., Rostov Kremlin [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-14](ang.).
↑UNESCO World HeritageU.W.H.CentreUNESCO World HeritageU.W.H., Historic Center of the Yenisseisk [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-14](ang.).
↑UNESCO World HeritageU.W.H.CentreUNESCO World HeritageU.W.H., Petroglyphs of Sikachi-Alyan [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-14](ang.).
↑UNESCO World HeritageU.W.H.CentreUNESCO World HeritageU.W.H., Magadansky State Nature Reserve [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-14](ang.).
↑UNESCO World HeritageU.W.H.CentreUNESCO World HeritageU.W.H., Krasnoyarsk Stolby [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-14](ang.).
↑UNESCO World HeritageU.W.H.CentreUNESCO World HeritageU.W.H., The Great Vasyugan Mire [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-14](ang.).
↑UNESCO World HeritageU.W.H.CentreUNESCO World HeritageU.W.H., Ensemble of the Astrakhan Kremlin [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-14](ang.).
↑UNESCO World HeritageU.W.H.CentreUNESCO World HeritageU.W.H., The Ilmensky mountains [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-14](ang.).
↑UNESCO World HeritageU.W.H.CentreUNESCO World HeritageU.W.H., The archeological site of Tanais [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-14](ang.).
↑UNESCO World HeritageU.W.H.CentreUNESCO World HeritageU.W.H., Bashkir Ural [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-14](ang.).
↑UNESCO World HeritageU.W.H.CentreUNESCO World HeritageU.W.H., Testament of Kenozero Lake [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-14](ang.).
↑UNESCO World HeritageU.W.H.CentreUNESCO World HeritageU.W.H., Virgin Komi Forests (re-nomination) [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-14](ang.).
↑UNESCO World HeritageU.W.H.CentreUNESCO World HeritageU.W.H., Western Caucasus (re-nomination) [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-14](ang.).
↑UNESCO World HeritageU.W.H.CentreUNESCO World HeritageU.W.H., Treasures of the Pazyryk Culture [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-14](ang.).
↑UNESCO World HeritageU.W.H.CentreUNESCO World HeritageU.W.H., Rock Painting of Shulgan-Tash Cave [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-14](ang.).
↑UNESCO World HeritageU.W.H.CentreUNESCO World HeritageU.W.H., National Park Kytalyk [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-14](ang.).
↑UNESCO World HeritageU.W.H.CentreUNESCO World HeritageU.W.H., Valley of the Kings of Tuva [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-14](ang.).
↑UNESCO World HeritageU.W.H.CentreUNESCO World HeritageU.W.H., Denisova Сave [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-14](ang.).