Juan Soriano właśc. Juan Francisco Rodríguez Montoya (ur. 18 sierpnia1920 w Guadalajarze (Meksyk), zm. 10 lutego2006 w Tlalpan (dzielnica miasta Meksyk)) – meksykański artysta rzeźbiarz, malarz i twórca teatralny. Jego monumentalne rzeźby stoją w wielu lokalizacjach Meksyku, w Stanach Zjednoczonych, a także w Azji i Europie, w tym w Warszawie.
Życiorys
Juan Francisco Rodríguez Montoya był synem Rafaela Rodrígueza Soriano i Amalii Montoya Navarro. Miał cztery starsze siostry[1]. W 1933 roku jedna z jego sióstr przedstawiła go malarzowi Alfonso Michelowi Martínezowi(inne języki), który nauczył go współczesnych stylów malarstwa ekspresjonistycznego i neobarokowego. Później uczył się u Francisco Rodrígueza „Caracalli” w Evolución Studio w Guadalajarze, gdzie uczyli się również Raúl Anguiano(inne języki) i Jesús Guerrero Galván(inne języki)[2][3]. Pracował w tym czasie również u Jesúsa Reyesa Ferreiry(inne języki), dzięki czemu spotykał znanych meksykańskich twórców oraz poznawał sztukę europejską[2][4][5].
W latach 50. Soriano podróżował po świecie, dwukrotnie odwiedził Rzym, w tym w 1952 roku, Kretę w 1954 roku (namalował tam obraz Apolo y las musas). W 1963 roku w czasie podróży na Jukatan uległ wypadkowi samochodowemu, który zobrazował na El accidente[6] (Wypadek)[7]. W 1969 roku, po dramatycznych wydarzeniach w Meksyku (masakra w Tlatelolco), wrócił do Rzymu, gdzie mieszkał do 1975 roku, studiował tam sztukę klasyczną[3][6][7].
W 1974 roku w czasie wizyty w Paryżu Soriano poznał polskiego muzyka i tancerza Marka Kellera (1946–2023), którego przedstawił mu pisarz Sergio Pitol. Związał się z nim do końca życia. Marek Keller został nie tylko jego partnerem życiowym, ale również menedżerem, marchandem, promotorem, a później również jego opiekunem[8]. Soriano jedynie tworzył, a całą resztą zarządzał Marek Keller. W 2004 roku założyli wspólnie w Meksyku fundację Fundación Juan Soriano y Marek Keller A.C.[9]
Juan Soriano zmarł 10 lutego 2006 roku w wieku 85 lat w Instituto Nacional de Nutrición Salvador Zubirán w mieście Meksyk[2].
Od tego czasu Keller pracował nad promowaniem spuścizny artysty w różnych częściach świata.
Twórczość
Prace Soriano obejmują malarstwo, rzeźbę, ceramikę, prace graficzne, ilustracje, gobeliny oraz scenografię i projektowanie kostiumów do dzieł takich jak Eugène Ionesco, Pedro Calderón de la Barca, Francisco de Quevedo, Juan Ibáñez(inne języki) i inni. Prace te są klasyfikowane jako część drugiej fali meksykańskiego ruchu muralistycznego. Były wysoko cenione przez różnych pisarzy, w tym Octavio Paza, Carlosa Pellicera i Elenę Poniatowską, a krytyk sztuki Luis Cardoza y Aragón mówił, że był poetą, wnikliwym malarzem wizualnych przypowieści[2][3].
Rzeźba
Podczas swojej kariery Soriano stworzył szereg monumentalnych rzeźb, które można zobaczyć w Meksyku, Stanach Zjednoczonych i Europie. Tworzył w ceramice oraz w brązie. Do najbardziej znanych jego rzeźb należą: El Toro (Byk) w parku Tomás Garrido Canabal w Villahermosa (1987), La Paloma (Gołąb) w Muzeum MARCO w Monterrey (1989), La Ola (Fala) dla World Trade Center w Guadalajarze (1989), El Caracol (Ślimak) dla Muzeum Amparo w Puebla (1989), La Luna (Księżyc) dla Narodowego Audytorium w mieście Meksyk (1993), La Sirena (Syrena) dla Plaza Loreto tamże (1994)[3], Dafne dla budynku Arcos-Bosques w mieście Meksyk (1995), Mano (Ręka) dla siedziby Herdez Group tamże (1995), dwie rzeźby na Expo 2000 w Hanowerze w Niemczech, sześć monumentalnych rzeźb dla różnych części Meksyku w 2003 roku. Ponad dwadzieścia jego prac stoi w Ogrodzie Rzeźb w Owczarni pod Warszawą[3][6][10].
Jego styl malarski zmienił się niemal gwałtownie w połowie lat 50. XX wieku, co zaznaczyło się takimi dziełami jak La Carrera de bicicletas, Apolo y las muas i Peces luminosos, a także portretem Marii Zambrano, na którym można zauważyć wpływy malarza Roberto Matty(inne języki)[5]. W latach 60. XX wieku Soriano przez krótki czas eksperymentował z malarstwem abstrakcyjnym. Był znanym portrecistą o stylu, który Teresa del Conde(inne języki) określiła jako zawsze czytelny, a jednocześnie dziwnie problematyczny. Duża część jego wczesnych prac to portrety tworzone z wyboru lub na zamówienie, podobne do tych wykonywanych przez Julio Castellanosa(inne języki) i Federico Cantú(inne języki)[5]. Jedną z cenniejszych serii portretów były portrety modelki i powieściopisarki Lupe Marín z lat 60. XX wieku[3]. Soriano stwierdził, że malarstwo jest raczej formą intuicji wykraczającą poza świadome życie[3].
Jego prace graficzne są mniej znane, ale zaczął je tworzyć w 1944 roku i kontynuował do 2001 roku. W 1975 roku otrzymał zlecenie na wykonanie prac graficznych w paryskim warsztacie Bramsen et Colt, co spowodowało, że dzielił swój czas między Paryż i Meksyk. Jedną z godnych uwagi serii są interpretacje prac Juana Rulfo[3].
Ceramika
W latach 1951–1953 przebywał w Rzymie, gdzie pracował nad ceramiką z Chilijczykami Piero i Andreą Cacellą, a w latach 60. zaczął tworzyć również dzieła z brązu[6][7].
Poezja i ilustracje
Jego zamiłowanie do poezji i współpraca z wieloma pisarzami zaowocowały współpracą ilustratorską przy wielu projektach. W 1953 roku zilustrował książkę Homenaje a Sor Juana pod redakcją Juana José Arreoli(inne języki) w zbiorze „Los Presentes”. W 1967 roku zilustrował El Bestiario Guillaume'a Apollinaire'a . W roku 1979 zilustrował okładkę książki Octavio PazaXavier Villarrutia en persona y en obra. W 1980 roku stworzył zbiór trzydziestu dwóch rycin z tekstem Sergio Pitona(inne języki) zatytułowany El único argumento. W 1989 roku zaczął ilustrować książkę Antológico Animalía autorstwa Alfonso Reyesa. W 2003 roku zilustrował La Fuerza del DestinoJuliety Campos(inne języki) i El Aguila o Sol Octavio Paza[6].
Teatr
Soriano poświęcił większość swojej kariery od lat 30. do 60. XX wieku teatrowi, zaczynając jako dziecko od pracy z lalkami[5][12]. Duża część tej pracy miała miejsce z grupą, którą stworzył z Jaime García Terrés, Leonorą Carrington i innymi, zwaną Poesís en Voz Alta, którą Carlos Monsiváis(inne języki) uznał za wyzwalający ruch teatru w Meksyku[5]. Większość tej pracy dotyczyła projektowania scenografii i kostiumów, np. dla Teatro del Sindicato de Electricistas, Teatro Orientación (z Celestino Gorostizą), Teatro El Caballito i Teatro Sullivan[5]. W latach 40. napisał i doprowadził do premiery baletu z Diego de Mesą zatytułowanego El pájaro y las doncellas, opartego na obrazie Carlosa Méridy, z muzyką by Carlosa Jiméneza Mabaraka[6]. Projektował również scenografie i kostiumy teatralne do: PokojówkiJeana Geneta i ElektrySofoklesa[12].
Tkactwo
W 2003 roku pracował nad projektem gobelinu o tematyce śmierci dla pracowni Gobelinos w Guadalajarze[6].
Literatura
Juan Soriano pisał eseje o sztuce, m.in. esej Malarstwo abstrakcyjne[13], czy esej o Pablu Picassie[1].
Muzea Juana Soriano
Museo Morelense de Arte Contemporáneo (MMAC) Juan Soriano
Muzeum to zostało otwarte 8 czerwca 2018 roku w Cuernavaca. MMAC to projekt JSa Arquitectura pod kierownictwem architekta Javiera Sáncheza Corrala[14]. Jest to największa przestrzeń wystawowa w stanie Morelos. Jest podzielona na dwie galerie umożliwiające wystawy czasowe: Central Gallery i Cube, oraz na przestrzeń multidyscyplinarną nazwaną Open Forum. W Muzeum jest biblioteka, ogród rzeźb i warsztaty na potrzeby programów edukacyjnych[15].
Muzeum zajmuje powierzchnię 4455 metrów kwadratowych. Jego budowa kosztowała 14,8 miliona USD. W jego zbiorach znajduje się 1200 dzieł Soriano, w tym rzeźby, obrazy, rysunki i fotografie[16][17].
Ogród Rzeźb Juana Soriano (Jardín Escultórico Juan Soriano)
Inne instytucje zostały nazwane na cześć artysty, jak Galería Juan Soriano w Centro Nacional de las Artes, a w 2012 roku ustanowiono Nagrodę Rzeźbiarską Juana Soriano.
Ważniejsze wystawy
Dzieła Juana Soriano były eksponowane na 166 wystawach na całym świecie[18]. Były to m.in.:
pierwsza wystawa Juana Soriano odbyła się w 1935 roku (miał wtedy 15 lat) w Muzeum w Guadalajarze[5]
wystawa na zakończenie kursu Escuela Noctura de Arte para Obreros w Palacio de Bellas Artes
pierwsza indywidualna wystawa po studiach w 1936 roku w Galería de Arte Mexicano w mieście Meksyk[3]
wystawa w Galería de Arte na Uniwersytecie Narodowym Autónoma de México[6]
w 1956 roku wystawa w Galerii Schneider w Rzymie, co było pierwszą z wielu indywidualnych wystaw w Europie, a także w miejscach w Meksyku, takich jak Galeria Antonio Souza, Galeria Rutherford w San Francisco[6][13]
w 1959 roku wystawa całokształtu twórczości w Museo de Arte Moderno i Palacio de Bellas Artes
w 1963 roku Casa del Lago Juan José Arreola w mieście Meksyk zorganizowała wystawę retrospektywną w uznaniu jego twórczości teatralnej
w 1966 wystawa w Palacio de Bellas Artes (Pałac Sztuk Pięknych) w mieście Meksyk[7]
wystawa serii portretów, które stworzył tylko z Lupe Marín jako modelką w Galerii Misrachi
wystawa w Museo de Arte Moderno trzydziestu prac na dużą skalę i trzydziestu małych stworzonych w latach 70. w wyniku otrzymania stypendium od Fundación Cultural Televisa[5][6]
w 1985 roku wystawa w warszawskiej Zachęcie pt. Juan Soriano. Malarstwo, rzeźba, grafika. Luty 1985
w 1985 roku, z okazji 50. roku jego twórczości artystycznej, Instituto Cultural Cabañas i Palacio de Bellas Artes zorganizowały wystawy retrospektywne[5][19]
w 1990 roku Narodowe Muzeum Sztuki Meksykańskiej zorganizowano wystawę jego dzieł w uznaniu dla jego twórczości
w 1993 roku wystawa rzeźb w Colegio de Jalisco i Instituto Cultural de México w San Antonio
w latach 1995–1996 wystawa retrospektywna prac graficznych w Stanach Zjednoczonych
w 1997 roku wystawę retrospektywną zorganizowało Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofia (Narodowe Muzeum Sztuki Reina Sofia) w Madrycie
w 1999 roku Universidad Autónoma Metropolitana zorganizował wystawę retrospektywną
w 2000 roku kolekcja jego monumentalnych rzeźb została wystawiona na wystawie w Zócalo w na Plaza de la Constitución w mieście Meksyk z okazji jego 80. urodzin[20]
w 2001 roku wystawa w Centro Cultural Español de Cooperación Iberoamericana w Miami
w 2002 roku wystawa w Real Casa de Correos w Madrycie
w 2002 roku w Meadows Museum i Southern Methodist University
w 2003 roku wystawa w Instituto Italo-Latino Americano w Rzymie
w 2005 roku liczne wystawy w Instituto Mora w mieście Meksyk[6].
Po 2005 roku jego twórczość była upamiętniana podczas wydarzeń takich jak pośmiertna wystawa retrospektywna na Universidad Autónoma Metropolitana w 2012 roku oraz promocja jego twórczości sponsorowana przez CONACULTA(inne języki) w 2013 roku[4].
Opracowania dotyczące Juana Soriano
W 1998 roku Elena Poniatowska opublikowała „Juan Soriano, niño de mil años” (Juan Soriano, tysiącletni chłopiec)[20]
W 2001 roku Arturo Ripstein nakręcił biografię Soriano zatytułowaną „Fecit-Dixit”
W 2018 roku Tomasz Domański nakręcił film dokumentalny pt. Ogród Juana Soriano. Świadectwo spełnionego życia, przede wszystkim o Ogrodzie Rzeźb w Owczarni[1].
↑ abcdefTesoros del Registro Civil Salón de la Plástica Mexicana, Meksyk (miasto): Urząd miasta Meksyk i CONACULTA, 2012, s. 208–209(hiszp.).
↑ abcdefghijklGuillermo Tovar deG.T.TeresaGuillermo Tovar deG.T., Repertory of Artists in Mexico: Plastic and Decorative Arts, t. III, Meksyk (miasto): Grupo Financiero Bancomer, 1996, s. 300, ISBN 968-6258-56-6(ang.).