Alfabet białoruski – alfabet oparty na cyrylicy, służący do zapisu języka białoruskiego. Składa się z następujących 32 liter[1] :
А а
|
Б б
|
В в
|
Г г
|
Д д
|
Е е
|
Ё ё
|
Ж ж
|
З з
|
І і
|
Й й
|
К к
|
Л л
|
М м
|
Н н
|
О о
|
П п
|
Р р
|
С с
|
Т т
|
У у
|
Ў ў
|
Ф ф
|
Х х
|
Ц ц
|
Ч ч
|
Ш ш
|
Ь ь
|
Э э
|
Ю ю
|
Я я
|
|
|
|
|
Apostrof, używany analogicznie do twardego znaku w rosyjskim, nie jest częścią alfabetu.
W taraszkiewicy zezwala się na fakultatywny użytek litery Ґ, która ma oznaczać spółgłoskę /g/ (najczęściej w zapożyczeniach)[2].
Litera Ў, oznaczająca dźwięk /w/, na ogół pisze się zamiast У po samogłoskach, choć z tej zasady są wyjątki[3][4].
Historia
W czasach Rusi Kijowskiej na terenie dzisiejszej Białorusi do zapisu różnego rodzaju tekstów używano ogólnosłowiańskiej cyrylicy[5].
W Wielkim Księstwie Litewskim język ruski, także nazywany starobiałoruskim, był urzędowy aż do 1699 r. i zapisywał się cyrylicą, choć od XVII zaczęła się rozpowszechniać łacinka, wywodząca się z alfabetu polskiego[6]. W XIX wieku była tak bardzo rozpowszechniona, że Wincenty Dunin-Marcinkiewicz, zwracając się do komitetu cenzury, pisał, że "W Pańskich prowincjach wśród 100 chłopów znajdzie się 10, którzy dobrze czytają po polsku, podczas gdy wśród tysiąca z trudem znajdzie się jeden, znający język rosyjski."[7]
Na przełomie XIX i XX wieków cyrylica jednak zyskała na popularności. W ten sposób z lat 1890 – 1917 zachowało się ponad 2 razy więcej białoruskojęzycznych książek wydrukowanych w cyrylicy, niż łacince[8].
Współczesny, jednolity kształt alfabetu białoruskiego utwierdził się dopiero w wyniku rewolucji październikowej i rządów komunistycznych[5].
Przypisy
- ↑ AdamA. Fałowski AdamA., Język białoruski [online] [dostęp 2024-07-18] (pol.).
- ↑ Саўка З., Вячорка В., Санько З. Ф., Бушлякоў Ю.: Беларускі клясычны правапіс. Збор правілаў: сучасная нармалізацыя. Вільня—Менск, 2005, с. 33
- ↑ Нескладовае ў і у складовае [online], pravilna.by [dostęp 2024-09-29] (biał.).
- ↑ NiNa.Az, Белорусская фонология [online], www.wikidata.ru-ru.nina.az, 8 lipca 2024 [dostęp 2024-09-29] (ros.).
- ↑ a b Ганцавіцкі краязнаўча-інфармацыйны партал - Ганцевичи [online], www.gants-region.info [dostęp 2024-09-29] .
- ↑ Белорусский латинский алфавит | это... Что такое Белорусский латинский алфавит? [online], Словари и энциклопедии на Академике [dostęp 2024-09-29] (ros.).
- ↑ История белорусских букв [online], letters.philology.by [dostęp 2024-09-29], Cytat: В наших провинциях из ста крестьян, наверно, можно найти 10, которые хорошо читают по-польски, когда, напротив, из тысячи насилу сыщется один знающий русский язык. (ros.).
- ↑ Если в XIX в. преобладала латиница, то на рубеже XIX—XX вв. — кириллица, [w:] История белорусских букв, letters.philology.by [dostęp 2024-09-29] (ros.).
Zobacz też
Alfabety oparte na cyrylicy