Pteropsida

Pteropsida
varen
Taxonomische indeling
Rijk:Plantae (Planten)
Stam:Embryophyta (Landplanten)
klasse
Pteropsida
Portaal  Portaalicoon   Biologie

Pteropsida (varens, Polypodiopsida, Moniloformopses, Monilophyta) is de klasse van planten die de varens en paardenstaarten omvat. Deze botanische naam wordt in de 23e druk van de Heukels gebruikt. In de literatuur wordt voor deze groep ook andere namen gebruikt, zoals "Pteridophyta", "Pterophyta", "Polypodiophyta", "Filicinophyta" (alle in de rang van stam), of "Vaatcryptogamen".

Kenmerken

Pteropsida hebben een levenscyclus met een morfologische generatiewisseling en cytologische kernfasewisseling: de diploïde sporofyt (de 'varenplant') wisselt af met een zelfstandig levende haploïde gametofyt (de voorkiem).

Het zijn planten zonder bloemen en zaden, ze verspreiden zich via sporen. Voor het overleven van de voorkiem en voor de bevruchting is een vochtige omgeving noodzakelijk. De Pteropsida komen daarom zelden voor in droge biotopen, maar leven vooral in bossen en moerassige standplaatsen.

De Pteropsida delen deze kenmerken met de Lycopsida, de wolfsklauwen en biesvarens.

Stamboom

PPG I (2016) Overzicht van de hoofdgroepen
van recente varens

    • Het PPG I-systeem voor classificatie van de recente varens is in 2016 door de Pteridophyte Phylogeny Group (PPG) gepubliceerd. In deze stamboom zijn dus de uitgestorven groepen niet opgenomen.

    De varens en de lignophyta, die zustergroepen zijn van elkaar, zijn groepen met macrofyllen. De laatste groep wordt gekenmerkt door stengels met vaatbundels, waarin zich verhoute tracheïden en houtvaten bevinden, die echter niet zo voorkomen bij varens.

    Bij varens takt een deel van de stele (hoofdvaatbundel van de stengel) af op de plaats van een macrofyl, waardoor er een opening ontstaat in de stele. Dit heet een "bladspoor" en is kenmerkend voor de varens.

    Plaats van de varens in de fylogenetische stamboom van de Embryophyta (landplanten):[1]

    Fylogenetische stamboom van de Embryophyta tot aan de Spermatophyta
     (→  behoort tot de ... ) wordt ook gerekend tot een polyfyletische groep

    Classificatie van Nederlandse soorten

    De klasse Pteropsida omvat twee ordes, de Ophioglossales en de Filicales. Van deze laatste orde zijn 13 families in Nederland aanwezig.

    De systematische indeling van deze ordes en families wordt in de Heukels (2005) als volgt weergegeven:

     Pteropsida 
     Ophioglossales 

     Addertongfamilie (Ophioglossaceae)


     Filicales 

     Paardenstaartenfamilie (Equisetaceae)



     Koningsvarenfamilie (Osmundaceae)



     Watervarens 

     Vlotvarenfamilie (Salviniaceae)



     Pilvarenfamilie (Marsileaceae)





     Adelaarsvarenfamilie (Dennstaedtiaceae)




     Lintvarenfamilie (Pteridaceae)





     Eikvarenfamilie (Polypodiaceae)



     Niervarenfamilie (Dryopteridaceae)





    Dubbellooffamilie (Blechnaceae)



    Bolletjesvarenfamilie (Onocleaceae)




     Streepvarenfamilie (Aspleniaceae)



     Moerasvarenfamilie (Thelypteridaceae)



     Wijfjesvarenfamilie (Athyriaceae)








    Bovenstaande indeling wordt gebruikt in de 23e editie van de Heukels. Deze is gebaseerd op nieuwe inzichten gebaseerd op gegevens van DNA-sequenties. Een opvallend verschil met de 22e druk is vooral de veranderde plaatsing van de paardenstaartenfamilie (Equisetaceae) die voorheen in een aparte klasse zaten.