Een museumhaven is een haven met ligplaatsen voor varend erfgoed.[1] Een museumhaven kan zelf een openluchtmuseum zijn, of deel uitmaken van een scheepvaartmuseum. In zo'n geval zijn alle of de meeste vaartuigen, zoals museumschepen, voor het publiek toegankelijk.
In Nederland zijn de meeste museumhavens 'historische haven', dat wil zeggen dat ze ligplaats bieden aan vaartuigen die privébezit zijn[2] en waarop - naast dat ermee gevaren wordt - ook gewoond wordt. In dat geval draagt de haven bij aan een historisch stadsgezicht[2] en zijn de vaartuigen gewoonlijk alleen van de buitenkant te bezichtigen. In onder meer Naarden en Vlaardingen geldt een verbod op bewoning van de in de historische haven afgemeerde schepen.[3][4]
Er zijn veel eigenaren die er een eer in stellen hun bezit, vaak varende monumenten, open te stellen voor publiek bij havendagen of bij open monumentendagen. De grotere museumhavens beschikken soms over een werkplaats of zelfs een werf, waar men met zoveel mogelijk authentieke materialen reparaties uitvoert.[2][5]
Hoorn, ligplaatsen voor circa tien historische vissers- en vrachtschepen[5]
Kerkdriel, in Recreatiegebied De Zandmeren is een haven met (hoofdzakelijk) historische schepen
Leeuwarden, zowel de Museumhaven als in de reguliere havens verspreid over de stad liggen permanent bewoonde historische schepen[4]
Leiden, Museumhaven Kort Galgewater, ligplaatsen voor authentiek ogende, voormalige bedrijfsvaartuigen[2] van vóór 1940 met een lengte van 18 tot 26 meter, maximale breedte 5 meter
Leidschendam heeft een buitenexpositie over de historie van Leidschendam. Onderdeel hiervan zijn enkele tijdelijke ligplaatsen voor historische schepen aan de Plaspoelkade.
.JPG)
