Hij begon contrabas te spelen op 20-jarige leeftijd en studeerde in 1976 af aan de Yale University's School of Music met een masterdiploma. Hij studeerde ook aan de Rutgers University.[2] Hij geeft les aan het Sarah Lawrence College[3], The New School en SIM (School for Improvised Music).[2]
Helias heeft opgetreden met een breed scala aan muzikanten, in de eerste plaats met trombonist Ray Anderson, met wie hij de ironische avant-funkband Slickaphonics uit de jaren 1980 leidde en een trio met Gerry Hemingway op drums, opgericht eind jaren 1970, later BassDrumBone genaamd. Ze bleven samen spelen. Helias trad ook op met leden van de Ornette Coleman-band, Don Cherry, Dewey Redman en Ed Blackwell en met muzikanten die zijn aangesloten bij de AACM, zoals Anthony Braxton en Muhal Richard Abrams.
Sinds 1984 bracht Mark Helias zes opnamen uit onder zijn eigen naam en verder zes albums, die het archetypische improvisatietrio Open Loose leiden sinds 1996. De groep bestaat uit Helias op bas, eerst Ellery Eskelin, dan Tony Malaby op tenorsaxofoon en Tom Rainey op drums.
Erkenning/onderscheidingen
2010: American Composers Orchestra Reading Commission
2007: Chamber Music America Grant for New Works
2006: Distinguished Alumnus Award Livingston College
1991: Meet the Composer/Readers Digest Commission
1990, 1993, 1995, 1996, 2000: Arts International Travel Grant
1988, 1994: New York Foundation for the Arts Grant in Music Composition
1984, 1985, 1989, 1990, 1991, 1995: NEA Grant in Jazz Performance
1981: CAPS Grant in Music Composition
Discografie
Als leader
2020: Roof Rights (Radio Legs)
2020: Available Light (Radio Legs)
1998: Fictionary (GM Recordings)
1995: Loopin' the Cool (Enja Records)
1992: Attack the Future (Enja)
1989: Desert Blue (Enja)
1987: The Current Set (Enja)
1984: Split Image (Enja)
Met Open Loose
2020: The Third Proposition (Radio Legs)
2015: The Signal Maker (Intakt Records)
2011: Explicit – Live at the Sunset (Marge Records)
2008: Strange Unison (Radio Legs)
2006: Atomic Clock (Radio Legs)
2004: Verbs of Will (Radio Legs)
2001: New School (Enja) Tony Malaby replaces Eskelin