|
Madrid (stad)
Madrid is de hoofdstad en grootste stad van Spanje. De stad is tevens een gemeente en ligt in het midden van het land, op de Spaanse Hoogvlakte. Het is de op vier na grootste stad van Europa en een zogenaamde alpha-wereldstad.[1] Madrid is de hoofdplaats van de gelijknamige autonome regio. Madrid is qua inwonertal na Berlijn de grootste stad van de Europese Unie. Door de centrale ligging van de stad, de geschiedenis, politieke en financiële functies wordt Madrid beschouwd als de belangrijkste stad van het Iberisch Schiereiland. De stad heeft een inwonertal van 3.165.541 (1 januari 2016) en in de metropool van Madrid wonen meer dan zes miljoen mensen. De inwoners van de stad heten Madrilenen, in het Spaans Madrileños. Hoewel de stad een druk verkeersnet heeft en het op twee na grootste metronetwerk van Europa, hebben de meeste wijken van de stad hun oorspronkelijke sfeer deels weten te behouden. Veel bezochte bezienswaardigheden in Madrid zijn het Palacio Real, oftewel het Koninklijk Paleis, het Retiropark, het archeologisch museum en drie internationaal bekende kunstmusea: het Museo del Prado, het Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofía en het Museo Thyssen-Bornemisza. GeschiedenisHet gebied waarin Madrid ligt werd al bewoond in de prehistorie. Er zijn verschillende overblijfselen gevonden van in het bijzonder de Carpetanen, de Romeinen en de Visigoten.[2][3] In de 9e eeuw was het Iberisch Schiereiland grotendeels in bezit van de Moren. De toenmalige emir van het Arabische rijk Al-Andalus, Mohammed I van Córdoba, liet in die periode een eerste kasteel (alcázar) bouwen op de plek waar nu het Palacio Real van Madrid staat. Ook werd daar een kleine citadel, genaamd “al-Mudaina” gebouwd. Dit paleis stond aan de rivier Manzanares, die de Moren “al-Majrit” (Margerit) noemden, wat letterlijk ‘waterbron’ betekent. Dit was de eerste nederzetting die later uit zou groeien tot de stad Madrid. De huidige naam Madrid stamt af van deze plek en deze Arabische term. De citadel werd in 1083 veroverd door Alfons VI van Castilië, die eigenlijk op weg was naar Toledo. De toenmalige moskee van Madrid werd door hem omgedoopt tot kerk, de Almudena-kathedraal, genoemd naar de Maagd Almudena. Tot ver in de 15e eeuw werd de stad bewoond door Moren en Sefardische Joden. Na vele problemen en een verwoestende brand werd de stad herbouwd door Hendrik III van Castilië. Hijzelf vestigde zich veilig buiten de stadsmuren in de nabijgelegen plaats “El Pardo”. In deze tijd werd in Spanje de strijd gevochten tussen het Rijk van Castilië en het Rijk van Aragón. De terugkomst van Isabella I en Ferdinand II maakte hier echter een einde aan. De verovering van Castilië In het jaar 1085, na de val van het taifarijk Toledo, kwam Madrid weer in katholieke handen. De stad groeide en kreeg in het jaar 1123 de officiële stadsrechten, en werd erkend als ‘villa’. Een van de machtigste families uit die tijd, de Trastámara-dynastie, woonde in die periode in Madrid. In 1520 arriveerde de nieuwe koning Karel I in Castilië, een buitenlander die niet eens de Spaanse taal beheerste. Hij verenigde het Rijk van Castilië met als hoofdstad Toledo, en het Rijk van Aragón met als hoofdstad Zaragoza tot het nieuwe Spanje. Vanaf dat moment veranderde Madrid in een van de tegenstanders van de koning tijdens de Opstand van de Comunidades. Desondanks verplaatste de zoon van de koning, Filips II, in 1561 het Spaanse gerechtshof naar Madrid, dat zodoende veranderde in de hoofdstad van het land,[4] ook al werd dat officieel nooit verklaard. De tot dan toe machtigste stad van Castilië, Sevilla, bleef de uitvalsbasis voor de grootschalige Spaanse kolonisatie, maar Madrid had vanaf nu de macht over Sevilla. 18e en 19e eeuw De koninklijke familie Bourbon, in de figuur van Filips V besloot decennia later dat een Europese hoofdstad niet in zulke staat als het toenmalige Madrid kon verkeren, en liet daarom een aantal nieuwe paleizen (waaronder het huidige Koninklijk Paleis) bouwen. Toch zou Madrid pas een moderne stad worden in de tijd van Karel III (1716-1788). Hij knapte de stad grootschalig op en bouwde o.a. bruggen en ziekenhuizen en legde parken, groene lanen en fonteinen aan. Deze koning werd naar zeggen de populairste leider van het land ooit en de bevolking van Madrid was dan ook zeer ontevreden over het aanstellen tot koning van zijn zoon Karel IV. Deze koning trad af, na de slag van Aranjuez, waarin hij de strijd aanging met zijn eigen zoon Ferdinand VII. Ook hij hield de troon niet lang in bezit, want nog in dezelfde maand (mei 1808) werd de stad veroverd door de troepen van Napoleon Bonaparte, en begon de Spaanse Onafhankelijkheidsoorlog. Na de strijd, in 1814, nam Fernando VII de Spaanse troon opnieuw in. Vanaf dat moment begon in Madrid een periode met liberale en conservatieve politieke stromingen. Eveneens werd de troon overgenomen door koningin Isabella II. Begin van de 20e eeuwIn de jaren 20 van de 20e eeuw was het inwonertal van Madrid gegroeid tot meer dan 1 miljoen mensen.[bron?] Deze groei vereiste stadsuitbreiding, waardoor voormalige dorpen als Carabanchel, Chamartín de la Rosa, Fuencarral en Vicálvaro aan de stad werden ‘vastgebouwd’. Ook werd een groot aantal nieuwe wijken geconstrueerd, zoals Las Ventas en Tetuán, waar een groot deel van de nieuwe bevolking van Madrid ging wonen. Al deze veranderingen zorgden voor het idee van ‘Ciudad Lineal’, een groot nieuw stadsdistrict, ontworpen door Arturo Soria. Tegelijkertijd werd de verkeersader Gran Vía geopend, die het verkeer in de binnenstad moest ontlasten en ook werd de metro van Madrid in werking gesteld. Ook politiek vonden er grote veranderingen plaats: in 1931 de komst van de Tweede Spaanse Republiek, en in 1936 het begin van de Spaanse Burgeroorlog. Madrid was een van de zwaarst getroffen steden tijdens deze oorlog (1936-1939).[bron?] De republikeinen gebruikten de stad als hun uitvalsbasis en vooral de westerse districten kregen het zwaar te verduren onder de gevechten met de fascistische vijanden. De stad verkeerde gedurende drie jaar onder bezetting, tot de overgave in maart 1939. Madrid was de eerste stad in de geschiedenis die werd gebombardeerd door vliegtuigen met het doel burgers te raken. 20e eeuw: dictatuur en monarchie Na het einde van de Spaanse Burgeroorlog in 1939, kwam de macht over Madrid en heel Spanje in handen van dictator Francisco Franco. Het inwonertal van de stad bleef snel stijgen en honderdduizenden Spanjaarden arriveerden in Madrid op zoek naar werk. Vooral de zuidkant van de stad werd op grote schaal geïndustrialiseerd. In de jaren 40 werden door de buitenproportionele groei, onder andere de plaatsen Barajas, Aravaca, Canillas, El Pardo, Hortaleza en Villaverde door de stad opgeslokt. Het oppervlak van de stad vertienvoudigde zich van 66 km² naar 607 km².[bron?] Pas in 1963 verplaatste de demografische groei zich naar buiten de stad, en ontstond de zogenaamde ‘periferia’ van Madrid, bestaande uit voorsteden zoals Móstoles, Leganés, Alcorcón en Fuenlabrada. In 1973 startte men met de aanleg van de M-30, de eerste ringweg van de stad. Na de dood van Franco in 1975 werd Spanje in het jaar 1978 opnieuw een constitutionele monarchie. In 1979 werden de eerste democratische verkiezingen gehouden voor de benoeming van een gekozen burgemeester. De eer ging naar de politiek linkse Enrique Tierno Galván. Vanaf dat moment begon de stad als het ware aan haar wederopbouw en de bevolking. Na bijna 40 jaar onderdrukking ontstond de kans om Madrid weer op de kaart te zetten. De levenskwaliteit verbeterde aanzienlijk. Zeker in de jaren 80 en 90 is Madrid uitgegroeid tot het belangrijkste centrum op het gebied van economie, cultuur en kunst, industrie, onderwijs (met zes universiteiten) en technologie van Spanje en Portugal. Het is tevens een van de grootste steden van Europa. 21e eeuw_01.jpg) Op 11 maart 2004 werd Madrid getroffen door een terroristische aanslag toen verscheidene treinbommen ontploften tijdens de ochtendspits. Meer dan 190 mensen kwamen hierbij om het leven en 1700 raakten gewond. Dit was de ergste aanval op de stad sinds het einde van de Spaanse Burgeroorlog in 1939. Madrid verkeert desondanks in volle economische bloei. De stad heeft geleidelijk een plek verkregen op de internationale wereldkaart waardoor buitenlandse investeerders de stad beter weten te vinden.[bron?] Er zijn verschillende wolkenkrabbers gebouwd, waaronder de Cuatro Torres, een bouwproject van 4 wolkenkrabbers van elk ongeveer 250 meter hoog, dat in 2008 werd afgerond. In 2005 werd het homohuwelijk gelegaliseerd in heel Spanje, tot grote vreugde van de homoseksuele gemeenschap van Madrid, die zich vooral concentreert in de wijk Chueca. In 2007 werd Europride, het Europese Gay Festival, georganiseerd in de stad. Madrid was kandidaat-stad voor de organisatie van de Olympische Zomerspelen 2012 en 2016. Beide malen werd de organisatie aan een andere stad toegekend (respectievelijk Londen en Rio de Janeiro). In de zomer van 2011 ontving Madrid honderdduizenden jongeren uit de hele wereld voor de Wereldjongerendagen. GeografieTopografie  De regio Madrid ligt in het centrum van het Iberisch Schiereiland, tussen de twee autonome regio’s: Castilla-La Mancha en Castilla y León. Daarbinnen ligt de stad op een hoogte van 667 meter boven zeeniveau, wat grote invloed heeft op het klimaat. De rivier de Manzanares stroomt de stad binnen door de bossen van het district “Casa del Campo”, en snijdt onder andere door de stadsdistricten Latina, Carabanchel en het centrum van Madrid. Klimaat.PNG) De regio Madrid heeft een mediterraan klimaat met continentale invloeden, met warme zomers en betrekkelijk koude winters. Vanwege de ligging in het binnenland wijkt Madrid klimatologisch sterk af van het Spaanse Middellandse Zeegebied, bijvoorbeeld Barcelona of Valencia. Het klimaat lijkt meer op dat van steden als Sevilla of Córdoba. De winters zijn er voor Spaanse begrippen koud, met minimumtemperaturen beneden het vriespunt en soms sneeuw en de zomers zijn heet. In de maanden juli en augustus blijft de temperatuur overdag boven de 30 graden en stijgt deze zelfs regelmatig tot 40 graden Celsius. Door de hoge ligging van de stad, bijna 700 meter boven zeeniveau en het droge klimaat, daalt de temperatuur ’s nachts vaak wel in tegenstelling tot het Middellandse Zeegebied. Dit zorgt voor een lagere gemiddelde temperatuur in de grafieken. De hoeveelheid neerslag is bescheiden, maar desondanks kan het in elk van de seizoenen regenen.
Bestuurlijke indeling 1. Centro 2. Arganzuela 3. Retiro 4. Salamanca 5. Chamartín 6. Tetuán 7. Chamberí 8. Fuencarral-El Pardo 9. Moncloa-Aravaca 10. Latina 11. Carabanchel 12. Usera 13. Puente de Vallecas 14. Moratalaz 15. Ciudad Lineal 16. Hortaleza 17. Villaverde 18. Villa de Vallecas 19. Vicálvaro 20. San Blas 21. Barajas De stad Madrid is bestuurlijk gezien verdeeld in 21 officiële stadsdistricten, die op hun beurt weer in wijken zijn verdeeld:
MetropoolBuiten de officiële stadsdistricten beslaat de metropool Madrid de voorsteden die rondom de stad liggen. In veel gevallen gaat het om oorspronkelijk kleinere steden die inmiddels aan Madrid en/of aan elkaar zijn vastgegroeid. Deze voorsteden worden door Madrilenen de “periferia” oftewel buitenring genoemd. De meest bevolkte van deze buitenwijken of voorsteden staan hieronder in de tabel op volgorde van inwonertal. 
Demografische ontwikkeling
Economie Na decennia van dictatuur en gedwongen isolatie onder Franco, bleef Madrid, en eigenlijk heel Spanje, achter met een economische achterstand. Madrid, en ook de rest van het land, begon na 1975 aan de wederopbouw om zichzelf opnieuw internationaal op de kaart te zetten. Madrid is als hoofdstad van Spanje de thuisbasis voor internationale bedrijven en banken. Ondanks de trend om kantoren en productiecentra te verplaatsen naar industrieterreinen, is de stad zelf het op een na belangrijkste industriecentrum van Spanje; op de eerste positie staat de stadskern van Barcelona. Madrid heeft als hoofdstad, district en gemeente administratieve en politieke functies op diverse niveaus. De stad ontwikkelt zich op het gebied van toerisme en in 1992 was Madrid de culturele hoofdstad, een noemenswaardige stap in dit proces. Een teken van de economische groei van de stad is de bouw van de Cuatro Torres, vier wolkenkrabbers in het centrum van de stad van elk 250 meter hoog. Sinds Madrid in de zestiende eeuw de hoofdstad van Spanje werd, is het bevolkingsaantal blijven stijgen. Deze demografische ‘boom’ was berucht in de 20e eeuw, doordat vele, voornamelijk nationale immigranten, in sloppenwijken moesten leven vanwege ruimte- en geldgebrek. De enige periode waarin de stadsgroei afnam waren de jaren 70, dezelfde tijd waarin ook Barcelona geen groei ondervond. De oorzaak hiervan was dat de buitenwijken van beide steden enorm groeiden en daarmee dus ook de metropolen, maar niet de stadskernen zelf. Een nieuwe immigratiegolf heeft ertoe geleid dat Madrid meer dan 3 miljoen inwoners telt. Van 2001 tot 2005 steeg het bevolkingsaantal met 271.857 inwoners. Madrid heeft immigranten aangetrokken van over de hele wereld, met name uit Zuid-Amerika en inmiddels is slechts 85% van de inwoners van Spaanse afkomst. De grootste groepen immigranten komen uit: Ecuador 83.967, Marokko 51.300, China 48.973, Colombia 37.218, Peru 32.791 en Argentinië 28.500. WinkelenIn Madrid bestaat veel gelegenheid om te winkelen. Rondom Puerta del Sol, Calle de la Princesa, Calle de Goya en de Paseo de la Castellana zijn de winkelcentra en in de buitenwijken zijn grote warenhuizen en megastores gevestigd. Calle Gran Vía in Gran Via is een grote en bekende hoofdstraat van Madrid. Er zijn winkels van winkelketens zoals Zara, Nike Madrid en Springfield. Dichtbij de Calle Gran Vía ligt Calle de Fuencarral en Calle Preciados, die ligt tussen de wijken Chueca en Malasaña in. Daarnaast zijn er ook kleine, onbekende winkels vooral voor kleding. In de wijk Sol zijn winkelstraten. In Sol is de Calle del Arenal te vinden, een autovrije winkelstraat met voornamelijk Spaanse winkels. In de wijk Salamanca is de Calle de Jose Artega, een brede weg waar merken als Cartier, Dolce & Gabbana en Louis Vuitton gevestigd zijn. MarktenEnkele markten zijn onder meer:
De markten zijn doorgaans van maandag tot vrijdag van 09.00 - 14.00 uur en van 17.00 – 20.00 uur en op zaterdag van 09.00 – 14.00 uur geopend. Bezienswaardigheden en oriëntatiepunten_09.jpg)  _01.jpg)  _03.JPG)  _7.jpg)  _01.jpg)  Madrid telt een aantal musea en historische monumenten:
 Museain Madrid bevinden zich tal van grote en kleine musea. Ook zijn er verschillende kloosters en andere instituten te bezichtigen. De drie bekendste musea van Spanje bevinden zich in Madrid. Ze zijn gelegen in de nabijheid van elkaar, wat de naam “Gouden Kunstdriehoek” verklaart.
KerkenBekende wijken   Hieronder een beschrijving van een aantal wijken.
CultuurNachtlevenDe stad kent een uitgebreid nachtleven met een groot aantal bars, clubs en discotheken.[6] Ze zijn te vinden in en rondom het centrum met concentraties in Chueca, Malasaña en rond de Calle de las Huertas. MediaIn Madrid worden de meeste van de landelijke Spaanse dagbladen uitgegeven. De krant met de grootste oplage is El País, gevolgd door El Mundo en ABC.[bron?] In Madrid wordt ook de sportkrant Marca uitgegeven. StierenvechtenMadrid heeft de grootste stierenvechtarena van Spanje, genaamd Las Ventas. De arena werd geopend in 1931 en er kunnen 25.000 toeschouwers een stierengevecht in bijwonen. Het stierenvechtseizoen begint in maart en eindigt in oktober. Vanaf maart tot juni, de zogenaamde “San Isidro periode” van Madrid, zijn er elke dag stierengevechten en de rest van het seizoen alleen op zondag. De arena wordt ook gebruikt voor andere evenementen zoals muziekconcerten. Ondanks protesten zowel uit Spanje als elders zijn er voorlopig geen plannen te stoppen met het stierenvechten. GastronomieMadrid heeft zijn eigen variant op de Spaanse keuken, die verschilt van de Mediterrane keukens in Barcelona of Valencia. Aan zee eet men meer vis en schaaldieren, pasta, rijst en mediterrane groenten. De traditionele keuken van Madrid bestaat zowel uit vlees als vis, peulvruchten, eieren, honderden soorten worst en stoofpotten. De ‘cocido madrileño’ is het meest traditionele voorbeeld van een Madrileense stoofpot. Madrid staat in Spanje bekend als de stad waar het eten in de restaurants ‘casera’ oftewel huiselijk is. Dat betekent dat het eten vers wordt bereid, in veel gevallen met Spaanse producten. In de stad worden op sommige plaatsen de Spaanse tapas op traditionele wijze geserveerd, namelijk gratis bij een drankje. Sport Madrid heeft twee grote voetbalclubs: Real Madrid en Atlético Madrid. Beide verenigingen hebben een eigen stadion, respectievelijk Santiago Bernabéu en Wanda Metropolitano. Rayo Vallecano is de derde voetbalclub van de stad. In 1964 werd het EK Voetbal en in 1982 werd het WK Voetbal in Madrid gehouden. In beide toernooien werd de finale gespeeld in het Bernabéu-stadion. Voor het WK werd eveneens het Estadio Vicente Calderón gebruikt. Verder zijn diverse andere internationale finales in het clubvoetbal in Madrid gespeeld. De stad heeft twee bekende basketbalteams, een motorcircuit en een Formule 1 circuit. Men kan ook vlak bij Madrid skiën, in de bergen van de “Sierra de Guadarrama”, waar de skioorden Valdesqui en Navacerrada liggen. In 2005 werd in Madrid het wereldkampioenschap wielrennen georganiseerd. De laatste etappe van de wielerkoers Ronde van Spanje gaat doorgaans naar Madrid. Jaarlijks spelen in het voorjaar dames en heren het tennistoernooi van Madrid. De wedstrijden worden gespeeld op gravel in het sportcomplex Caja Mágica. Madrid heeft zich meermaals kandidaat gesteld voor de organisatie van de Olympische Zomerspelen. Het IOC gaf de voorkeur aan andere steden. Verkeer en vervoerWegverkeer Madrid stond lang bekend als nachtmerrie voor het wegverkeer. De binnenstad bestaat uit een netwerk van tot 8 rijstroken brede wegen zoals de Gran Vía, Avenida del Mediterráneo, Paseo de la Castellana, Avenida de América en eromheen kronkelende straten. De infrastructuur van de stad is omvangrijk, het heeft een netwerk van zeven nationale snelwegen die naar alle uithoeken van het land uitwaaieren en vier ringwegen. De snelwegen hebben uiteenlopende nummeringen (zoals R-5, A2 etc), en de bevolking onderscheidt ze vooral door de stad waar iedere weg uiteindelijk naartoe leidt:
Het autoverkeer in en rondom Madrid is een complex gegeven. Door de groei van het aantal auto’s in en rondom de stad raakte de oude ringweg aan het eind van de jaren 70 zwaar overbelast. Op sommige punten waren er soms letterlijk de gehele dag files. Een bouwproject van twee nieuwe ringwegen, op sommige punten 12 rijstroken breed, moest dit probleem oplossen. Een aantal jaar later bleek dit onvoldoende en werd een vierde, nog grotere ringweg geconstrueerd, de M-50. De zeven snelwegen die door Madrid snijden, worden met elkaar verbonden door de ringwegen, die zelf op sommige punten kruisen, samenvoegen en vervolgens weer splitsen. Toch is dit wegennet niet genoeg voor de zes miljoen inwoners van de agglomeratie en men kampt nog met files, zowel overdag als ’s nachts. Hierdoor zijn de voorbereidingen gestart voor een vijfde ringweg, de M-60 die 170 kilometer lang wordt en een aantal ringwegen onderling zal verbinden. In 2015 zijn er vier ringwegen en is er een vijfde in aanleg:
Luchthaven   De luchthaven van Madrid heet Barajas, en is de thuisbasis van Iberia. De luchthaven is de belangrijkste van Europa voor vluchten naar Zuid-Amerikaanse steden en het Caribisch gebied.[bron?] In 2019 reisden er ruim 60 miljoen passagiers doorheen. In 2005 is er een vierde terminal gebouwd, genaamd de T4, de grootste luchthaventerminal van Europa. Er zijn daardoor aanzienlijk minder vertragingen op Barajas en heeft de luchthaven nu een capaciteit van 70 miljoen reizigers per jaar. Er zijn weinig bestemmingen in Azië en relatief weinig directe vluchten naar Noord-Amerika. Op dit punt heeft Madrid nog een achterstand ten opzichte van de grote Europese luchthavens zoals Parijs, Londen, Frankfurt, en Amsterdam. MetroHet metronetwerk van Madrid is een van de grootste ter wereld, en de op twee (op Londen en Parijs na) na grootste van Europa. Het netwerk bestaat uit 13 compleet ondergrondse lijnen met 326 stations. Ook bestaat er de Metro Ligero, drie sneltramlijnen die deels ondergronds zijn. TreinIn de nabije omgeving van Madrid rijden de Cercanías, de korte-afstandstreinen. Het knooppunt voor deze treinen en ook het belangrijkste station is Atocha. Ook is Madrid het knooppunt voor de AVE, de hogesnelheidslijnen naar Barcelona en Málaga. Van het stadsgewestelijk netwerk in verschillende Spaanse steden, de Cercanías Renfe, is dit het grootste. Het bestaat uit 13 lijnen die Madrid verbinden met nabijgelegen plaatsen en verre buitenwijken. StedenbandenMadrid voert een actief beleid voor het onderhouden van stedenbanden. Madrid onderhoudt relaties met zustersteden, maakt deel uit van de Unie van Ibero-Amerikaanse hoofdsteden en heeft overige banden met steden.[7] Zustersteden Unie van Ibero-Amerikaanse hoofdsteden Overige stedenbanden Bekende Madrilenen Zie lijst van Madrilenen voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Zie ookExterne linksBronnen, noten en/of referenties
  ·  ·   · · · ·   Zie de categorie Madrid van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.svg){kind=small}
