Hij studeerde aan het Colegio Inglés te Valparaíso om zich vervolgens na zijn studie volledig aan de landbouw te wijdden.
Balmaceda begaf zich, geheel in lijn van zijn vader en broer, in de politiek. Hij was als liberaal lid van de Kamer van Afgevaardigden (1876-1879). Nadat revolutionairen aan het einde van de Chileense Burgeroorlog (1891) zijn broer, president Balmaceda, ten val hadden gebracht, besloot hij Elías zich in te zetten voor diens politieke nalatenschap. In 1894 sloot hij zich aan bij de Partido Liberal Democrático (Liberaal-Democratische Partij), een partij die werd gedomineerd door geestverwanten van de oud-president. Binnen deze partij engageerde Elías Balmaceda zich voor de vooruitstrevende vleugel. Zo bepleitte hij de nationalisatie van de salpeterindustrie (die volgens hem grotendeels in handen was van buitenlandse ondernemingen). Daarnaast was hij een voorstander van het versterken van de macht van de president en was hij een overtuigd nationalist. Hij was fel gekant tegen monopolies in het economische leven.