Calypso bulbosa

Calypso bulbosa
Calypso bulbosa
Taxonomische indeling
Rijk:Plantae (Planten)
Stam:Embryophyta (Landplanten)
Klasse:Spermatopsida (Zaadplanten)
Clade:Bedektzadigen
Clade:Eenzaadlobbigen
Orde:Asparagales
Familie:Orchidaceae (Orchideeën)
Onderfamilie:Epidendroideae
Geslachtengroep:Calypsoeae
Geslacht:Calypso
soort
Calypso bulbosa
(L.) Oakes (1842)
Afbeeldingen op Wikimedia Commons Wikimedia Commons
Calypso bulbosa op Wikispecies Wikispecies
Portaal  Portaalicoon   Biologie

Calypso bulbosa (soms bosnimf genoemd) is een kleine maar opvallende orchidee van het geslacht Calypso. Het is de enige soort in dat geslacht. Het is een soort van schaduwrijke naaldbossen met een circumpolaire verspreiding, die ook in Noord-Europa voorkomt.

Naamgeving en etymologie

  • Synoniem: Cypripedium bulbosum L., Calypso borealis (Swartz) Salisbury, Calypso americana R. Brown.
  • Duits: Norne
  • Engels: Calypso orchid
  • Frans: Calypso


De botanische naam Calypso is afkomstig van het Oudgriekse 'Kalypso', (verborgene), wat zou slaan op het voorkeurshabitat van deze plant, namelijk schaduwrijke plaatsen in naaldbossen. De soortaanduiding bulbosa (bolvormig) slaat op de aanwezigheid van pseudobulben.

Calypso bulbosa
var. occidentalis
detail bloem

Kenmerken

Calypso bulbosa is een tot 20 cm hoge orchidee. De bloemstengel heeft onderaan één donkergroen, gesteeld en sterk geplooid blad dat ontspringt uit een pseudobulb, en twee of drie niet-groene bladeren opgevormd tot een schede rond de stengel. De plant draagt één of zelden twee bloemen met een opvallend roze schutblad.

De bloemen zijn tot 2,2 cm groot. De kelkbladen en kroonbladen zijn gelijkvormig, roze tot purper gekleurd met donkerder nerven, lancetvormig, wijd uitgespreid tot samengeplooid. De lip is wit tot lichtroze van kleur, met een vlakke top met bovenop lange, gele haren, en een komvormige basis met paarse nerven. Het gele spoor is gespleten en verborgen onder de top van de lip.

Het gynostemium is sterk vergroot, bladvormig en eveneens roze van kleur.

De bloem heeft een sterke vanillegeur.

De bloeitijd is van mei tot juni.

Voortplanting

De plant lokt zijn bestuiver, hommels van het geslacht Bombus, met de belofte van zijn vanillegeur en de uitnodigende bloemlip met opvallende geel gekleurde en op stuifmeel lijkende haren. Doch het spoor bevat geen nectar. Het insect druipt onverrichter zake af met de echte pollinia op zijn hoofd gekleefd.

Habitat

Calypso bulbosa geeft de voorkeur aan schaduwrijke, vochtige plaatsen op een neutrale tot zure bodem, zoals op veenmosvegetatie op de bodem van oude naaldbossen.

Voorkomen

Calypso bulbosa heeft een circumpolaire verspreiding, van Noord-Europa over Noord-Azië tot in Noord-Amerika. In Europa komt ze niet onder de 57e breedtegraad voor en is ze beperkt tot Zweden, Finland en Rusland. De soort is zeldzaam en komt verspreid voor, maar kan lokaal abundant zijn.

Taxonomie

Calypso bulbosa is de enige soort in het geslacht Calypso. Door de oppervlakkige gelijkenis met het vrouwenschoentje werd ze oorspronkelijk als een Cypripedium beschouwd, maar de aanwezigheid van slechts één fertiele meeldraad (Cypripediums bezitten twee meeldraden) heeft de soort uiteindelijk in de onderfamilie Epidendroideae doen belanden.