Binnenvestgracht

Op een kaart van Leiden van eind zeventiende eeuw is de gehele binnenvestgracht te herkennen

De binnenvestgracht was een deel van de vestingwerken van de Zuid-Hollandse stad Leiden.[1] Vrijwel de gehele singelstructuur met vestingwallen was aan de stadszijde voorzien van een extra obstakel in de vorm van de binnenvestgracht.[2] Met de stadsuitbreidingen van 1611 (naar het noorden) en 1659 (naar het oosten) werd de singelstructuur gecompleteerd.

Zeven delen

Ooit waren er zeven delen van de binnenvestgracht, die op een paar kleinere stukken na alle werden gedempt. Thans herinneren de straatnamen 1e tot en met 5e Binnenvestgracht nog aan de vroegere functie, waarbij alleen door de laatste nog water stroomt. De 5e Binnenvestgracht is niet de oorspronkelijke binnenvestgracht aan de zuidwest-hoek van de vesting, deze werd al voor 1600 gedempt. De 5e Binnenvestgracht liep reeds in de zeventiende eeuw achterlangs het eerste huizenblok aan de stadswallen, terwijl de rest van de binnenvestgracht direct aan de wallen lag.[3] Een zesde deel loopt aan de oostrand van de binnenstad, langs de Begraafplaats Groenesteeg, en het zevende deel langs de noordoost-hoek, ten noorden van de Zijlpoort.

Dempingen

In de loop van de negentiende eeuw werd duidelijk dat de stadswallen hun defensieve functie hadden verloren en ze werden dan ook goeddeels afgebroken. Materiaal dat daarbij vrijkwam werd bijvoorbeeld gebruikt voor het versmallen van de singels of het dempen van de binnenvestgracht. Dat gebeurde in delen, waaraan het meeste werk tussen 1867 en 1900 werd verricht.[4]

Jaar Huidige naam Tracé Bijzonderheden
Vóór 1600 Deels Hortus botanicus, deels LAKtheater Van Sterrewachtlaan tot Doelensteeg
1645 Rembrandtstraat[5] Van Noordeinde tot Groenhazengracht
1854 1e Binnenvestgracht Van Galgewater tot kort voor Morsstraat Bij uitbreiding Morspoortkazerne
1867 1e Binnenvestgracht Van Steenstraat tot aan de bocht halverwege
1870 Langs Jan van Houtkade Van Koepoortsgracht tot Zijdgracht
1874 Van Doelensteeg tot Rembrandtstraat
1875 Van 5e Binnenvestgracht tot de Vliet
1876 1e Binnenvestgracht Van de bocht tot aan de Morsstraat
1876 Deels 4e Binnenvestgracht, deels Veerstraat Van Levendaal tot Nieuwe Rijn
1880 4e Binnenvestgracht Van Levendaal tot Geregracht
1882 2e Binnenvestgracht Van Steenstraat tot Nieuwe Beestenmarkt
1883 Achterlangs molen De Valk tot Nieuwe Mare
1884 1e Binnenvestgracht Klein stukje tussen Morsstraat en Morspoortkazerne Samen met dempen van een coupure door de stadswallen
1890-1900 Deels 3e Binnenvestgracht Van Korte Mare tot Tweelingstraat
1919-1923 Deels Huigpark, deels Houtmarkt Van Tweelingstraat tot Hendrikstraat
1930 Twee stukjes naast Zijlpoort
1937 Twee stukken naast de meelfabriek In 1983 deels weer opengelegd (nabij Katoenpark)[6]