In de gemeente wordt een Duits-Nederlands (Ripuarisch-Limburgs) grensdialect gesproken, maar de gemeente kwam toch aan de Franstalige kant van de taalgrens terecht. Bij vastlegging van de taalgrens in 1963 werd wel de mogelijkheid opengelaten om zo nodig Nederlandstalige en Duitstalige faciliteiten in te stellen. Dit gebied wordt ook wel de Platdietse streek genoemd.
Recent is door een verzamelaar/historicus een grenssteen teruggevonden die stamt uit 1620. Deze driekantige grenssteen vermeldt aan twee kanten 'BALEN' (voor Baelen) en aan de derde kant 'HC' (voor Hendrik-Kapelle). Deze grenssteen is inmiddels gerestaureerd en kan worden bezichtigd voor het gemeentehuis van Lontzen.
Situatie in 1830
Bij de onafhankelijkheid van België inventariseerde geograaf Philippe Vandermaelen in Baelen 275 woningen en 9 fabrieken, aangedreven door de Baelenbeek. Er waren 1916 inwoners. De inventaris omvat verder details over de natuurlijke omgeving, bodems, landbouwproductie en veestapel. Ook het wegennetwerk van toen is beschreven.[1]
Bezienswaardigheden
De Sint-Pauluskerk heeft een gedraaide torenspits en dateert uit de 10e eeuw. Toen in 1773 de kerkgevel werd gerestaureerd werd daarvoor rupsmarmer gebruikt, een steensoort waarvan de aders gevormd worden door fossiele plantenresten.
Sint-Pauluskerk met gedraaide torenspitsGemeentehuis
Natuur en landschap
Baelen ligt op een hoogte van ongeveer 230 meter, in het dal van de Ruisseau de Baelen, een beekje dat nabij Dolhain in de Vesder uitmondt. Een groot deel van het grondgebied van de gemeente bestaat uit het Hertogenwoud.
· 
· 
.svg){kind=small}
