যক্ষগণ

যক্ষগণৰ পৰিবেশক

যক্ষগণ (ইংৰাজী: Yakshagana) হৈছে দক্ষিণ কানাড়া, উডুপি, উত্তৰ কানাড়া, শিমোগা আৰু চিকমাগালুৰ জিলাৰ পশ্চিম অংশত, কৰ্ণাটক ৰাজ্যৰ আৰু কেৰালাৰ কাছাৰগোড জিলাত বিকশিত হোৱা এক পৰম্পৰাগত থিয়েটাৰ যি নৃত্য, সংগীত, সংলাপ, সাজ-পোছাক, মেক-আপ আৰু এক অনন্য শৈলী আৰু ৰূপৰ মঞ্চ-নিৰ্ভৰ কৌশল। ভক্তি আন্দোলনৰ সময়ছোৱাত ইয়াৰ প্ৰাক্-ধ্ৰুপদী সংগীত আৰু নাট্যৰ পৰা বিকশিত হোৱা বুলি বিশ্বাস কৰা হয়।[1] ইয়াক কেতিয়াবা কেৱল "আতা" বা আটা (অৰ্থাৎ "নাটক") বুলিও কোৱা হয়।[2]এই নাট্যশৈলী মূলতঃ কৰ্ণাটকৰ উপকূলীয় অঞ্চলত বিভিন্ন ৰূপত পোৱা যায়। দক্ষিণ দিশত দক্ষিণ কানাড়াৰ পৰা তুলুনাডু অঞ্চলৰ কাছাৰগোদলৈকে যক্ষগণ ৰূপক থেংকু থিট্টু আৰু উত্তৰ দিশত উডুপীৰ পৰা উত্তৰ কানাড়ালৈকে ইয়াক বদাগা থিত্তু বোলা হয়। এই দুয়োটা ৰূপ সমগ্ৰ অঞ্চলতে সমানে বজোৱা হয়। যক্ষগণ পৰম্পৰাগতভাৱে গোধূলিৰ পৰা ভোৰলৈকে উপস্থাপন কৰা হয়। ইয়াৰ কাহিনীসমূহ হিন্দু আৰু জৈন উভয়ৰে পৰা আৰু অন্যান্য প্ৰাচীন ভাৰতীয় পৰম্পৰাৰ ৰামায়ণ, মহাভাৰত, ভাগৱত আৰু অন্যান্য মহাকাব্যৰ পৰা লোৱা হৈছে।[3][4]

ব্যুৎপত্তি

যক্ষগণৰ আক্ষৰিক অৰ্থ হৈছে যক্ষ (প্ৰকৃতিৰ আত্মা) যিসকল লোক (গণ)।[5] যক্ষগণ কানাড়া ভাষাত (যোৱা ২০০ বছৰ ধৰি ব্যৱহৃত) পূৰ্বতে kēḷike, āṭa, bayalaṭa, আৰু daśāvatāra নামেৰে জনাজাত আছিল। যক্ষগণ হৈছে শিল্পকৰ্মৰ পাণ্ডিত্যৰ নাম। যক্ষগণ শব্দটোৱে পূৰ্বতে মূলতঃ কানাড়া ভাষাৰ সাহিত্যৰ এটা ৰূপক বুজাইছিল (ষোড়শ শতিকাৰ পৰা আৰম্ভ কৰি)। তুলু ভাষাত আৰু এতিয়াও তেলেগু ভাষাত যক্ষগণ উপলব্ধ। এই যক্ষগন সাহিত্য বা নাটকৰ পৰিবেশনক আটা বোলা হয়। এক্কালাগনা শব্দই যক্ষগণক বুজায় বুলি এতিয়া আৰু বিশ্বাস কৰা হোৱা নাই।

ইতিহাস

থেনকুথিট্টু যক্ষগণ

নাৰী চৰিত্ৰত যক্ষগণ শিল্পী ৰৱি এলেভৰায়া

যক্ষগণৰ উপস্থাপনত ৰাক্ষসৰ চৰিত্ৰক বানাড়া বেশা বুলি কোৱা হয়। শিল্পী -কাৰ্কি কৃষ্ণ হাস্যগড়

যক্ষগণে লিখাৰ কোনো শৈলীক বুজাব পাৰে, লগতে লিখিত সামগ্ৰীটোকো বুজাব পাৰে। সম্ভৱতঃ ইয়াক বায়ালাটা (বা মুকলি নাট্য নাটক)ত প্ৰণয়ন কৰা কবিতাৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল, যেনেঃ কোটি আৰু চেন্নাইয়াৰ বেলাড। বৰ্তমানৰ ৰূপত যক্ষগণ বৈষ্ণৱ ভক্তি আন্দোলনৰ দ্বাৰা প্ৰবল প্ৰভাৱিত বুলি বিশ্বাস কৰা হয়। উডুপিত যক্ষগণৰ প্ৰচলন প্ৰথমে মাধৱাচাৰ্যৰ শিষ্য নৰহৰিতীৰ্থই কৰিছিল। নৰহৰিতীৰ্থ কলিং ৰাজ্যৰ মন্ত্ৰী আছিল। তেওঁ কুচিপুডীৰ প্ৰতিষ্ঠাপকো আছিল।

যক্ষগণ সন্দৰ্ভত প্ৰথম লিখিত প্ৰমাণ বেলাৰী জিলাৰ সোমামুদ্ৰাৰ কুৰুগোডুৰ লক্ষ্মীনাৰায়ণ মন্দিৰৰ এটা শিলালিপিত পোৱা যায়,প্ৰায় ১৫৫৬ খ্ৰীষ্টাব্দত। এটা প্ৰতিলিপি মাদ্ৰাজ বিশ্ববিদ্যালয়ত উপলব্ধ।[6]

যক্ষগণে ‘পৰম্পৰাগত নাট্য পৰিয়াল’ৰ আন শৈলীৰ কিছু সাদৃশ্য বহন কৰে। যেনেঃ অংকীয়া নাট (অসম); জাথৰা (বংগত); চাউ (বিহাৰ, বংগ); প্ৰহ্লাদা নাটা (উৰিষ্যা); বীধিনাটকম আৰু চিন্দু (অন্ধ্ৰ); তেৰুকুথু ভাগৱতমেলা (তামিলনাডু), আৰু কঠাকালী (কেৰালা)। কিন্তু একাংশ গৱেষকে যুক্তি দিছে যে যক্ষগণ এই গোটৰ পৰা লক্ষণীয়ভাৱে পৃথক।

আজিৰ যক্ষগণ ৰূপটোৱে লাহে লাহে বিৱৰ্তনৰ ফলত স্বকীয়তা লাভ কৰিছে। ইয়াৰ উপাদানসমূহ আচাৰ-ব্যৱহাৰৰ নাট্য, মন্দিৰৰ কলা, ধৰ্মনিৰপেক্ষ কলা, অতীতৰ ৰাজসভা আৰু শিল্পীসকলৰ কল্পনাৰ ওপৰত আধাৰিত।[7]

তথ্যউৎস

1. Prof. Sridhara Uppura; 1998; Yakshagana and Nataka Diganta; publications.
2. "The changing face of Yakshagana". The Hindu (Chennai, India). 2009-06-17. Archived from the original on 21 June 2009. https://web.archive.org/web/20090621082806/http://www.hindu.com/2009/06/17/stories/2009061757640300.htm. 
3. Ashton, Martha Bush (3 January 1976). Yakshagana. Abhinav Publications. ISBN 9788170170471. https://books.google.com/books?id=8edkLcxSUYAC&q=Yakshagana+jain&pg=PA27. 
4. "Kasargod - Yakshaganam". http://kasargod.nic.in/profile/yakshagana.htm. 
5. "yaksha". Encyclopædia Britannica. http://www.britannica.com/eb/article-9077732/yaksha। আহৰণ কৰা হৈছে: 6 September 2007. 
6. Martha Bush Ashton, Bruce Christie (1977). Yakshagana, a Dance Drama of India. প্ৰকাশক New Delhi: Abhinav Publications. পৃষ্ঠা. 21,22. https://books.google.com/books?id=ug3DNI-1xwUC&q=arasikere+history। আহৰণ কৰা হৈছে: 8 August 2012. 
7. "Focus on rural art". The Hindu (Chennai, India). 23 December 2005. Archived from the original on 17 December 2007. https://web.archive.org/web/20071217122710/http://www.hindu.com/ms/2005/12/23/stories/2005122300250500.htm.