Không quốc tịch, vô quốc tịch hay không quốc gia (tiếng Anh: statelessness) là tình trạng một cá nhân "không được coi là công dân của bất kỳ quốc gia nào xét về mặt luật pháp" [3].
Một số người tị nạn có thể là người không quốc tịch, tuy nhiên không phải tất cả người tị nạn đều là không quốc tịch.
Nhiều người không quốc tịch có thể chưa bao giờ vượt qua đường biên giới quốc tế [4]. Mặt khác có sự thiếu rõ ràng đối với công dân của quốc gia hiện không được công nhận rộng rãi, chủ yếu tại các vùng đất mới ly khai giành độc lập trên thực tế.
Các xung đột trong luật dân tộc là một trong nhiều nguyên nhân của tình trạng không quốc tịch [6]. Quốc tịch thường được xử lý thông qua một trong hai kiểu, trong đó ngày nay nhiều quốc gia công nhận cả hai kiểu:
Jus soli ("quyền của đất") khi chính quyền thực hiện xử lý quốc tịch theo việc khi sinh ra trên lãnh thổ của nhà nước. Điều này phổ biến ở Úc, Anh và Châu Mỹ.
Jus sanguinis ("quyền của máu") khi chính quyền thực hiện xử lý quốc tịch thu nhận thông qua hậu duệ, thường là từ cha mẹ là người có quốc tịch.
Hầu như tất cả các quốc gia ở Châu Âu, Châu Á, Châu Phi, và Châu Đại Dương đều công nhận công dân dựa trên nguyên tắc jus sanguinis. Một người không có cha hoặc mẹ đủ tiêu chuẩn để được quốc tịch bởi jus sanguinis có thể sẽ là không quốc tịch khi sinh, nếu sinh ra ở một quốc gia không công nhận jus soli.
Ví dụ, một đứa trẻ sinh ra bên ngoài Canada với cả hai cha mẹ người Canada nhưng lại là những người cũng sinh ra bên ngoài Canada có bố mẹ Canada, sẽ không phải là công dân Canada, vì jus sanguinis chỉ được công nhận cho thế hệ đầu tiên ở Canada.
Nếu đứa trẻ được sinh ra ở Ấn Độ mà cả hai bố mẹ đều không có quốc tịch Ấn Độ thì đứa trẻ đó sẽ không có quốc tịch vì Ấn Độ chỉ trao quyền công dân cho trẻ em sinh ra từ ít nhất một phụ huynh Ấn Độ.
Theo giới tính
Nhiều quốc gia cho phép có được quốc tịch thông qua gốc phụ huynh bất kể nơi đứa trẻ sinh ra. Tuy nhiên một số khác lại không cho phép công dân nữ trao quốc tịch cho con cái [7].
Có 27 quốc gia trên thế giới không cấp quyền bình đẳng cho phụ nữ khi chuyển quốc tịch. Điều này có thể dẫn đến tình trạng không quốc tịch khi người cha là vô quốc tịch, không biết, hoặc không thể được trao quốc tịch [8].
Đã có những thay đổi gần đây về sự thăng bằng về giới trong luật về quốc tịch, bao gồm các quá trình cải cách ở Algérie, Maroc và Senegal... Ví dụ, Algeria đã sửa đổi mã quốc tịch của mình để bãi bỏ những hạn chế về khả năng trao cho quốc tịch con của các bà mẹ, thay thế cho họ bằng một quy định bao quát cho quốc tịch Algeria cho tất cả trẻ em sinh ra trong hoặc ngoài Algeria cho mẹ hoặc cha là người Algeria [9]. Hơn nữa, Công ước về Xoá bỏ mọi hình thức Phân biệt đối xử với Phụ nữ cấm phân biệt đối xử về giới tính trong việc xử lý vấn đề quốc tịch [10].
Trong hầu hết các tình huống không quốc tịch quy mô lớn thì sự phân biệt đối xử là nguyên nhân hàng đầu. Nhiều quốc gia xác định thực thể công dân dựa vào sắc tộc hoặc tôn giáo của tầng lớp nắm quyền chính. Nó dẫn đến việc loại trừ các nhóm cư dân hoặc sắc tộc khác, như Israel, Latvia, Ukraina, Đông Nam Á,... Điều này vi phạm luật pháp quốc tế về chống phân biệt đối xử.
Tại Latvia và Estonia khi Liên Xô tan rã năm 1991 đã xác định quốc tịch dựa trên sắc tộc và cấp cho những người là công dân hồi năm 1940 cùng hậu duệ của họ. Những người còn lại, chỉ là công dân Liên Xô trước đây cùng hậu duệ, người Nga, Ba Lan, Ukraina,... sống ở đó được coi là không quốc tịch. Tại Latvia đã cấp "hộ chiếu Latvia không quốc tịch" cho họ [13]. Năm 2013 hơn 267.000 cư dân của Latvia, 91.000 cư dân của Estonia, 35.000 cư dân của Ukraina là không quốc tịch, phần lớn là sắc tộc Nga[14].
Ủy ban Liên hợp quốc về Xóa bỏ Phân biệt chủng tộc đã tuyên bố vào ngày 01/10/2014 rằng "việc tước quyền công dân dựa trên chủng tộc, màu da, hậu thế, nguồn gốc sắc tộc hoặc nguồn gốc quốc gia là vi phạm nghĩa vụ của quốc gia về bảo đảm không phân biệt đối xử về quyền quốc tịch" [21].
Nhà nước kế nhiệm
Trong một số trường hợp, sự không quốc tịch là kết quả của sự kế thừa của nhà nước[22]. Một số người trở thành vô quốc tịch khi quốc tịch của họ chấm dứt tồn tại, hoặc khi lãnh thổ mà họ đang sinh sống dưới sự kiểm soát của một quốc gia khác. Đây là trường hợp khi Liên bang Xô viết tan rã, và cũng trong trường hợp ở Nam Tư và Ethiopia và Nam Sudan[23][24][25].
Từ bỏ
Trong trường hợp hiếm hoi, cá nhân có thể trở thành không quốc tịch do từ bỏ quốc tịch của mình. Ví dụ "công dân thế giới" Garry Davis năm 1948 đã từ bỏ quốc tịch Hoa Kỳ, và lập ra "Chính phủ Thế giới" và Tổ chức Dịch vụ Thế giới. Albert Einstein, tháng 1 năm 1896 ở tuổi 16, đã rời khỏi quốc tịch Württemberg, nhưng mãi đến tháng 2 năm 1901 thì đơn xin quốc tịch Thụy Sĩ mới được chấp nhận [26].
Những người đăng ký với Voluntaryist, Agorist, hoặc một số nhà triết học, chính trị, hoặc tôn giáo khác có thể mong muốn hoặc tìm kiếm sự phi quốc tịch. Nhiều quốc gia không cho phép công dân từ bỏ quốc tịch của mình trừ khi có quốc tịch khác. Tuy nhiên, các viên chức lãnh sự dường như không quen thuộc với luật về quyền công dân của tất cả các nước, vì thế vẫn có thể có những trường hợp khi việc từ bỏ dẫn đến tình trạng không quốc tịch trên thực tế.
Các lãnh thổ ngoài quốc gia
Một nguyên nhân của tình trạng không quốc tịch là lãnh thổ ngoài nhà nước. Theo định nghĩa về người không quốc tịch, chỉ có các quốc gia có thể có quốc tịch. Do đó, những "công dân" ở các lãnh thổ ngoài nhà nước rơi vào tình trạng không quốc tịch. Điều này bao gồm, ví dụ, cư dân của các vùng đất bị chiếm đóng nơi nhà nước đã ngừng tồn tại hoặc không bao giờ nổi lên ở nơi đầu tiên. Các lãnh thổ Palestine là ví dụ nổi bật nhất. Một số khác là Tây Sahara và Bắc Síp (tùy thuộc vào việc giải thích cái gì tạo thành bang và chủ quyền).
Tình trạng vô quốc tịch đã tồn tại trong nhiều thế kỷ, tuy nhiên cộng đồng quốc tế chỉ quan tâm đến việc loại trừ nó kể từ giữa thế kỷ 20. Năm 1954, Liên Hợp Quốc đã thông qua Công ước liên quan đến Tình trạng của Những người Không quốc tịch, tạo ra khuôn khổ cho việc bảo vệ người vô gia cư [27]. Bảy năm sau, Liên Hợp Quốc đã thông qua Công ước về Giảm Tình trạng Không Quốc tịch. Ngoài ra, một loạt các điều ước quốc tế về quyền con người trong khu vực và quốc tế bảo đảm quyền quốc tịch, với sự bảo vệ đặc biệt cho một số nhóm, kể cả những người không quốc tịch.
Các quốc gia bị ràng buộc bởi Công ước về Quyền trẻ em năm 1989 có nghĩa vụ đảm bảo rằng mọi trẻ em có quốc tịch [28]. Công ước này yêu cầu các quốc gia phải thực hiện điều khoản này đặc biệt là ở nơi đứa trẻ sẽ không có quốc tịch và theo cách có lợi nhất cho trẻ em [29].
Tình trạng của một người không có quốc tịch cuối cùng phụ thuộc vào quan điểm của nhà nước đối với cá nhân hoặc nhóm người. Trong một số trường hợp, nhà nước đưa ra quan điểm rõ ràng; ở những nơi khác, quan điểm của nó khó phân biệt hơn. Trong những trường hợp đó, người ta có thể cần phải dựa vào bằng chứng nguyên thủy cho quan điểm của nhà nước, từ đó có thể làm tăng giả thuyết về tình trạng không quốc tịch [30].
Trạng thái khi thay đổi quốc tịch
Khi nhập cư vào quốc gia hạn chế việc có nhiều quốc tịch, thì thường yêu cầu người nhập cư nộp theo tài liệu chính thức chứng minh rằng họ không còn là công dân quốc gia gốc của họ, ví dụ trong chính sách nhập cư của Đài Loan.[31]
Nếu tài liệu phải được cung cấp trước khi cấp quyền công dân, thì trong khoảng thời gian từ lúc từ bỏ / hủy bỏ quyền công dân trước đó đến lúc được nhập tịch, người nộp đơn sẽ ở tình trạng không quốc tịch.[32]
Một số phụ nữ Việt Nam lấy chồng Đài Loan cắt quốc tịch Việt để nhập tịch Đài, nhưng vì thiếu hiểu biết và bị lừa đảo, nhập tịch không thành và đã rơi vào tình trạng "không quốc tịch, cô dâu Việt ở Đài Loan nhìn con bị đưa vào trại mồ côi".[33]
Theo quốc gia
Các ví dụ và quan điểm trong bài viết này có thể không thể hiện tầm nhìn toàn cầu về chủ đề này. Vui lòng giúp cải thiện bài viết này hoặc thảo luận về vấn đề này tại trang thảo luận, hoặc tạo bài viết mới sao cho phù hợp.(tháng 6 năm 2024)
Việt Nam
Tại Việt Nam theo Luật quốc tịch Việt Nam hiện hành thì những trường hợp không quốc tịch được cảnh sát ghi nhận vào năm 2019, bao gồm:[34]
Người dân tộc thiểu số từ Lào, một số nhỏ từ Trung Quốc, di cư tự do sang Việt Nam, phần lớn do kết hôn.[35]
Người di cư từ Campuchia đến, chủ yếu là sắc tộc Việt trước đây sang Campuchia sinh sống. Nhóm này có số lượng đông nhất và một phần rơi vào tình trạng "Tâm sự rớt nước mắt của ngàn Việt kiều không quốc tịch" do sự quan liêu trong giải quyết thủ tục.[36][37][38]
Người Việt Nam định cư ở nước ngoài và một số người đã được thôi quốc tịch Việt Nam, lấy vợ, chồng là người nước ngoài để nhập quốc tịch nước ngoài nhưng vì nhiều lý do khác nhau họ không nhập được quốc tịch của nước đến nên rơi vào trạng thái không quốc tịch, về Việt Nam sinh sống.
Ngoài diện được "cảnh sát ghi nhận" như trên, còn có các trường hợp "vì thủ tục nhiêu khê" và thiếu tránh nhiệm công vụ, mà một số người không làm được giấy tờ và không quốc tịch trên thực tế.
Trường hợp bà Ngô Thị Bi Bi ở thành phố Hồ Chí Minh, tham gia kháng chiến chống Pháp ở Nam Bộ khi mới hơn 10 tuổi, có bố người Pakistan nhưng mất liên lạc. Mãi đến năm 2006 ở tuổi cỡ 70 bà mới được cấp quốc tịch Việt.[39][40]
Năm 2018 ghi nhận 3 anh em sinh ra và lớn lên ở tỉnh Quảng Nam hơn 50 năm, nhưng vật vã nhiều năm nhập quốc tịch không được.[41]
Năm 2019 ghi nhận ông Trần Quyết Chiến (SN 1978), tạm trú tại Sa Thôn, xã Xuân Lâm huyện Tĩnh Gia, Thanh Hóa, năm 1985 đi làm bên Trung Quốc, nay trở về cùng con, đã 7 năm sống "chui" không quốc tịch.[42]
Một số người vô gia cư, đặc biệt là trẻ em, cũng rơi vào tình trạng không giấy tờ.
^Hovy, Bela (2011). Bhabha, Jacqueline (biên tập). “Human Rights and Citizenship: The Need for Better Data and What to Do about It”. Children Without a State: A Global Human Rights Challenge. Cambridge, Massachusetts, United States: MIT Press. tr. 90. ISBN9780262015271. Truy cập ngày 11 tháng 11 năm 2017. People who reside in their country of birth, have never crossed a border, but have never had their birth registered by the state—the effectively stateless, in Jacqueline Bhabha's terminology—also resemble refugees in their relative rightlessness.
^“Statelessness in Europe”. United Nations High Commissioner for Refugees. Bản gốc lưu trữ ngày 17 tháng 2 năm 2016. Truy cập ngày 11 tháng 11 năm 2018.
^Tôi muốn được là người Việt Nam. Nhân Dân, 20/07/2005. Chú ý: Bà không nhớ tuổi, còn Báo ND nói bà 74 tuổi, tức sinh năm 1931. Điều này trái với mô tả lúc "kháng chiến chống Pháp bà còn là thiếu niên".
World Service Authority The World Service Authority issues World Passports mainly to refugees and stateless persons; refugees in camps are entitled to free World Passports
Chris Bauer al San Diego Comic-Con International 2014 Mark Christopher Bauer, noto come Chris Bauer (Los Angeles, 28 ottobre 1966), è un attore statunitense di origini tedesche e irlandesi, che lavora in campo cinematografico e televisivo. Indice 1 Biografia 2 Filmografia parziale 2.1 Cinema 2.2 Televisione 3 Doppiatori italiani 4 Altri progetti 5 Collegamenti esterni Biografia Nato in California, si diploma alla Miramonte High School a Orinda, California, nel 1984. Studia all'American Academy …
Pour les articles homonymes, voir Légion du mérite. Cet article est une ébauche concernant les États-Unis. Vous pouvez partager vos connaissances en l’améliorant (comment ?) selon les recommandations des projets correspondants. Legion of Merit Croix de la Legion of Merit Décernée par États-Unis Type Médaille Éligibilité Militaires ou civils Décerné pour Conduite exceptionnelle en période de guerre Statut Toujours décernée Chiffres Date de création 20 juillet 1942 Importan…
Non-profit zoo opened 1962 and located in Phoenix, Arizona, United States Phoenix ZooPhoenix Zoo Main Entrance33°27′09″N 111°56′57″W / 33.452485°N 111.949258°W / 33.452485; -111.949258Date opened21 November 1962LocationPapago Park, Phoenix, Arizona, United StatesLand area125 acres (51 ha)[1]No. of animals3,000[2]Annual visitors1+ million[3]MembershipsAZA[4] WAZA[5]Major exhibitsMonkey Village, Harmony Farm, Desert L…
伊斯兰合作组织Organisation of Islamic Cooperation(英語)Organisation de la Coopération Islamique(法語)منظمة التعاون الإسلامي(阿拉伯語) 旗帜格言:To safeguard the interests and ensure the progress and well-being of Muslims 成员国 观察国 暂停会籍行政总部 沙地阿拉伯吉达 官方语言阿拉伯语英语法语类型宗教成员国57个在籍成员国(英语:Member states of the Organisation of …
Reasoning for mathematical statements P. Oxy. 29, one of the oldest surviving fragments of Euclid's Elements, a textbook used for millennia to teach proof-writing techniques. The diagram accompanies Book II, Proposition 5.[1] A mathematical proof is a deductive argument for a mathematical statement, showing that the stated assumptions logically guarantee the conclusion. The argument may use other previously established statements, such as theorems; but every proof can, in principle, be c…
American most wanted list On May 19, 1996, Leslie Isben Rogge (pictured here in 1973) became the first person on the FBI Ten Most Wanted Fugitives list to be apprehended due to the FBI's then-new home page on the internet. The FBI Ten Most Wanted Fugitives is a most wanted list maintained by the United States's Federal Bureau of Investigation (FBI). The list arose from a conversation held in late 1949 between J. Edgar Hoover, Director of the FBI, and William Kinsey Hutchinson,[1] Interna…
Wild River WildernessIUCN category Ib (wilderness area)LocationCoos County, New Hampshire, USANearest cityGorham, New HampshireCoordinates44°17′N 71°06′W / 44.283°N 71.100°W / 44.283; -71.100Area24,032 acres (9,725 ha)Established2006Governing bodyUnited States Forest Service The Wild River Wilderness is one of seven wilderness areas in the White Mountain National Forest in the U.S. state of New Hampshire. The wilderness is located primarily in uninc…
Лаппо-Данилевський Олександр СергійовичНародився 15 (27) січня 1863Верхньодніпровський повіт, Катеринославська губернія, Російська імперіяПомер 7 лютого 1919(1919-02-07)[1] (56 років)Петроград, Російська СФРР[1]·сепсисПоховання Державний історико-меморіальний Лук'янівський …
Giuseppe GandiniNazionalità Italia Calcio RuoloAttaccante, centrocampista Termine carriera1932 CarrieraSquadre di club1 1920-1921 Valenzana? (?)1921-1932 Alessandria222 (16) Nazionale 1925-1928 Italia6 (0) 1 I due numeri indicano le presenze e le reti segnate, per le sole partite di campionato.Il simbolo → indica un trasferimento in prestito. Modifica dati su Wikidata · Manuale Giuseppe Gandini (Alessandria, 18 marzo 1900 – Alessandria, 15 ottobre 1989) è stato …
لمعانٍ أخرى، طالع كليرمونت (توضيح). كليرمونت الإحداثيات 45°40′21″N 98°00′57″W / 45.6725°N 98.015833333333°W / 45.6725; -98.015833333333 [1] تقسيم إداري البلد الولايات المتحدة[2] التقسيم الأعلى مقاطعة براون خصائص جغرافية المساحة 0.663166 كيلومتر مربع0.663167 كيلوم…
Town in County Cork, Ireland For other uses, see Schull (disambiguation). Town in Munster, IrelandSkull Irish: Scoil Mhuire / an ScoilSchullTownSchull's main streetSkullLocation in IrelandCoordinates: 51°31′36″N 9°32′53″W / 51.5266°N 9.5481°W / 51.5266; -9.5481CountryIrelandProvinceMunsterCountyCounty CorkPopulation (2022)[1]669Time zoneUTC+0 (WET) • Summer (DST)UTC+1 (IST (WEST))Irish Grid ReferenceV924317Websitewww.schull.ie Historic…
Australian comedian Judith LucyAMLucy in 2022BornJudith Mary Lucy (1968-03-25) 25 March 1968 (age 56)Perth, Western Australia, AustraliaOccupationsComedianactressauthortelevision presenterradio presenterYears active1982–presentTelevisionThe Weekly with Charlie PickeringRelativesNiall Lucy (1956–2014) (brother)Comedy careerMediumStand-upYears active1989–present Judith Mary Lucy AM (born 25 March 1968) is an Australian comedian and actress, known primarily for her stand-up comedy. …
Vous lisez un « bon article » labellisé en 2011. Il fait partie d'un « bon thème ». La dynastie Song (chinois : 宋朝 ; pinyin : Sòng cháo ; 960–1279) de Chine est une dynastie régnante qui contrôle la Chine historique et le Sud de la Chine du milieu du Xe siècle jusqu’au dernier quart du XIIIe siècle. Cette dynastie marque un tournant important dans le domaine des innovations en science et technologie de la Chine ancie…
American public high school Eden Prairie High SchoolAddress17185 Valley View RoadEden Prairie, (Hennepin County), MinnesotaUnited StatesCoordinates44°52′20″N 93°29′40″W / 44.87209°N 93.49431°W / 44.87209; -93.49431InformationFormer nameEden Prairie Senior High SchoolSchool typePublic, high schoolEstablished1923; 101 years ago (1923)PrincipalJaysen Anderson[2]Teaching staff155.15 (FTE) (2022–23)[1]Grades9–12[1]Numbe…
Cet article est une ébauche concernant une compétition de football et la Jordanie. Vous pouvez partager vos connaissances en l’améliorant (comment ?) selon les recommandations des projets correspondants. La Fédération de Jordanie de football (Jordan Football Association (en) JFA) est une association regroupant les clubs de football de Jordanie et organisant les compétitions nationales et les matchs internationaux de la sélection de Jordanie. La fédération nationale de Jordanie es…
Ethnic group of far northeastern Russia Ethnic group KoryaksKoryak ceremony of starting the New FireTotal population8,022Regions with significant populations Russia Kamchatka: ∟ Koryakia7,953 (2010 census)[1] Ukraine69 (2001 census)[2]LanguagesRussian, KoryakReligionPredominantly Russian Orthodox Christianityalso ShamanismRelated ethnic groupsother Chukotko-Kamchatkan peoples Settlement of Koryaks in the Far Eastern Federal District by urban and rural sett…