Khoa và chuyên khoa (y học)

Một khoa trong y học là một ngành trong khoa học y học. Một chuyên khoa trong y học là một ngành hẹp nằm trong một khoa. Tùy theo mức độ phát triển hay mức độ quan trọng mỗi quốc gia, mà một chuyên khoa (ngành hẹp) ở nước này có thể coi là một khoa (ngành) ở nước khác. Ở nước ngoài, sau khi hoàn tất chương trình đa khoa tại trường y, các bác sĩ hay bác sĩ phẫu thuật thường nâng cao trình độ học vấn y khoa trong một khoa hay chuyên khoa qua việc hoàn thành thêm chương trình bác sĩ nội trú để trở thành bác sĩ chuyên khoa. Tại Việt Nam, chương trình bác sĩ nội trú còn nhiều hạn chế, thay vào đó, sau một thời gian làm việc trong chuyên ngành nhất định, bác sĩ có thể hoàn thành chương trình chuyên khoa 1, chuyên khoa 2 để trở thành bác sĩ chuyên khoa 1 hay bác sĩ chuyên khoa 2.

Lịch sử chuyên nghiệp hóa y khoa thế giới

Phân định khoa và chuyên khoa

Các khoa và chuyên khoa có thể phân định dựa theo 4 trục:

Từ xưa đến nay, trục phân chia quan trọng nhất luôn là cách chia giữa nội khoa và ngoại khoa. Ở ngoại khoa, các khâu quan trọng của chẩn đoán và điều trị đạt được qua các kĩ thuật đại phẫu. Ở nội khoa, ngược lại, các chẩn đoán và điều trị chính không bao giờ là phương pháp đại phẫu. Ở một số nước, gây mê được coi là một ngành ngoại khoa vì nó rất quan trọng trong các quy trình phẫu thuật, mặc dù chuyên viên gây mê hồi sức không thực hiện bất kì thủ thuật đại phẫu nào.

Đa số khoa và chuyên khoa là dựa trên cơ quan do nhiều bệnh và triệu chứng bắt nguồn từ một cơ quan nhất định. Một số ít còn lại dựa vào một nhóm các kĩ thuật, ví dụ: dựa trên vô tuyến học (lúc đầu chỉ gồm X quang).

Các khoa và chuyên khoa thông thường trên thế giới

Khoa Có thể là chuyên khoa của Độ tuổi bệnh nhân Chuyên về Chẩn đoán (D) hay trị liệu (T) Ngoại khoa (S) hay nội khoa (I) Dựa trên cơ quan (O) hay dựa trên kỹ thuật (T)
Hồi sức tích cực Gây mê

Cấp cứu

Nội khoa

Mọi lứa tuổi T Cả hai Cả hai
Bệnh lý học - Mọi lứa tuổi D Không thuộc cả hai T
Y học không gian Y học gia đình Mọi lứa tuổi Cả hai Không thuộc cả hai Không thuộc cả hai
Bệnh truyền nhiễm Nội khoa Tùy nước T & D I Không thuộc cả hai
Chấn thương chỉnh hình Ngoại tổng quát Mọi lứa tuổi T S O
Gây mê Y học gia đình Mọi lứa tuổi T Cả hai Cả hai
Tâm thần Y học gia đình Mọi lứa tuổi S I T
Khoa tâm thần và tâm lý trị liệu cho trẻ em và trẻ mới lớn - Nhi T I O
Y học thể thao Y học gia đình Mọi lứa tuổi Cả hai Không thuộc cả hai Đa ngành
Sức khỏe cộng đồng Y học gia đình Mọi lứa tuổi Không thuộc cả hai Không thuộc cả hai T
Lão khoa Y học gia đình

Nội khoa

Người cao tuổi T I Đa ngành
Dị ứng và miễn dịch học Nhi khoa hay nội khoa Mọi lứa tuổi Cả hai I O
Bệnh nghề nghiệp Y học gia đình

Nội khoa

Người lớn T I Đa ngành
Chăm sóc giảm nhẹ Y học gia đình

Nội khoa

Nhi khoa

Mọi lứa tuổi Cả hai Không thuộc cả hai Không thuộc cả hai
Ngoại nhi Ngoại tổng quát Nhi T S O
Ngoại thần kinh Ngoại khoa Mọi lứa tuổi T S O
Phẫu thuật tim mạch - lồng ngực Ngoại tổng quát Người lớn T S O
Ngoại tổng quát - Tùy nước T S T
Phẫu thuật đại trực tràng Ngoại tổng quát Người lớn Cả hai S O
Phẫu thuật thẩm mỹ, tạo hình, phục hồi Ngoại tổng quát Mọi lứa tuổi T S O
Phẫu thuật ung thư tổng quát Ngoại tổng quát Người lớn T S T
Ngoại lồng ngực Ngoại tổng quát Người lớn T S T
Phẫu thuật mạch máu Ngoại tổng quát Mọi lứa tuổi T S O
Nhi Tim mạch Nhi khoa Nhi T I O
Nội khoa - Người lớn T I Không thuộc cả hai
Nội tiết Nội khoa Người lớn T I O
Nhãn khoa - Mọi lứa tuổi T S O
Nhi khoa - Nhi T I Không thuộc cả hai
Nhi Dị ứng Nhi khoa Nhi T I O
Nhi huyết học và nhi ung biếu Nhi khoa Nhi T I O
Nhi nội tiết và nhi tiểu đường Nhi khoa Nhi T I O
Nhi thận Nhi khoa Nhi T I O
Nhi tiêu hóa, nhi gan-mật-tụy và nhi dinh dưỡng Nhi khoa Nhi T I O
Nhi truyền nhiễm Nhi khoa Nhi T I O
Phẫu thuật tạo hình Ngoại tổng quát Mọi lứa tuổi T S O
Phổi Nội khoa Người lớn T I O
Sản phụ khoa Sản phụ khoa Mọi lứa tuổi T S O
Sơ sinh Nhi khoa Trẻ sơ sinh T I Không thuộc cả hai
Tai mũi họng (y khoa) - Mọi lứa tuổi T S O
Sinh lý học thần kinh lâm sàng Thần kinh học Mọi lứa tuổi D I Cả hai
Tiết niệu Ngoại tổng quát Mọi lứa tuổi T S O
Khoa tiêu hóa Nội khoa Người lớn T I O
Khoa tim mạch Nội khoa Người lớn T I O
Thần kinh học Nội khoa Người lớn T I O
Thận học Nội khoa Người lớn T I O
Vô tuyến học - Mọi lứa tuổi D & T I T
Vô tuyến học can thiệp Vô tuyến học Mọi lứa tuổi T & D Cả hai Đa ngành
Vô tuyến trị liệu (Không rõ) Không rõ T Không rõ T
Vi sinh học - Mọi lứa tuổi D I T
Hồi sức cấp cứu Y học gia đình Mọi lứa tuổi Cả hai Cả hai Cả hai
Y hạt nhân - Mọi lứa tuổi D & T I T
Y tế công cộng - Mọi lứa tuổi Không thuộc cả hai Không thuộc cả hai T
Nhi respiratory medicine Nhi khoa Nhi T I O
Nhi thấp khớp Nhi khoa Nhi T I O
Dermato-Venereology - Mọi lứa tuổi T I O
Neuroradiology Phóng xạ học Mọi lứa tuổi D & T I Cả hai
Phẫu thuật miệng - hàm mặt Nhiều Mọi lứa tuổi T S O
Physical and Rehabilitation Medicine - Người lớn T I Đa ngành
Tin học y tế - Mọi lứa tuổi T & D Không thuộc cả hai Đa ngành
Y học nghề nghiệp - Tuổi lao động T I Đa ngành
Vascular medicine Nội khoa Người lớn T I O

Tham khảo