|
Chiến dịch Eagle Pull
Chiến dịch Eagle Pull (tạm dịch: Chiến dịch Đại Bàng Quắp) là chiến dịch di tản trên không do Mỹ tiến hành ở thủ đô Phnôm Pênh, Campuchia vào ngày 12 tháng 4 năm 1975.[1] Đầu tháng 4 năm 1975, Phnôm Pênh được xem là tiền đồn cuối cùng còn lại của nước Cộng hòa Khmer đang bị Khmer Đỏ bao vây và hoàn toàn phụ thuộc vào việc tiếp tế trên không thông qua sân bay Pochentong. Với chiến thắng được báo trước của Khmer Đỏ, Hoa Kỳ thực hiện kế hoạch dự phòng cho cuộc di tản đầy rủi ro của nhân viên Mỹ và viên chức cùng người dân Campuchia bằng máy bay trực thăng tới tàu chiến neo trong vịnh Thái Lan. Chiến dịch Eagle Pull diễn ra vào sáng 12 tháng 4 năm 1975 và là một thành công chiến thuật được thực hiện mà không có bất kỳ tốn thất về nhân mạng. Vào ngày 17 tháng 4 năm 1975, Cộng hòa Khmer sụp đổ và quân Khmer Đỏ tiến vào chiếm Phnôm Pênh, đánh dấu sự kết thúc của cuộc nội chiến Campuchia.[2] Bối cảnhVào đầu năm 1975, Cộng hòa Khmer, một chính phủ quân sự do Hoa Kỳ hậu thuẫn, chỉ còn kiểm soát được khu vực Phnôm Pênh và một loạt các thị trấn dọc theo sông Mê Kông đã cung cấp các tuyến tiếp tế thực phẩm và đạn dược quan trọng đến thượng nguồn từ miền Nam Việt Nam. Là một phần cuộc tấn công mùa khô của họ vào năm 1975, hơn là nối lại cuộc tấn công tiền tuyến tại Phnôm Pênh, Khmer Đỏ lập ra để cắt đứt các tuyến tiếp tế dọc theo sông Cửu Long rất quan trọng. Ngày 12 tháng 1 năm 1975, Khmer Đỏ tấn công Neak Luong, một vị trí tiền đồn phòng thủ then chốt của Lực lượng Vũ trang Quốc gia Khmer (FANK) trên sông Mê Kông. Ngày 27 tháng 1, bảy tàu vận tải bị đánh chìm khi tiến vào Phnôm Pênh, những người sống sót của một đoàn tàu hộ tống 16 chiếc đã bị tấn công trong cuộc hành trình khoảng 100 km (62 dặm) từ biên giới Việt Nam. Ngày 3 tháng 2, một đội hộ tống tiến về phía cửa sông đã trúng phải thủy lôi do Khmer Đỏ bố trí tại Phú Mỹ khoảng 74 km (46 dặm) từ Phnôm Pênh. Hải quân FANK có khả năng dò mìn nhưng cũng đành bất lực hoặc phải gánh chịu phí tổn cực kỳ tốn kém trước tình trạng hỗn loạn như vậy.[3] Hải quân FANK đã mất một phần tư số tàu và 70% thủy thủ bị giết hoặc bị thương.[4] Tới ngày 17 tháng 2, Cộng hòa Khmer đã từ bỏ nỗ lực để mở lại tuyến tiếp tế trên sông Mê Kông. Trong tương lai, tất cả đồ quân nhu viện trợ cho Phnôm Pênh sẽ phải vận chuyển bằng đường hàng không đến sân bay Pochentong.[5] Hoa Kỳ nhanh chóng huy động một cầu không vận nhiên liệu, lương thực và đạn dược vào Phnôm Pênh, nhưng khi sự hỗ trợ của Mỹ cho Cộng hòa Khmer bị giới hạn bởi Tu chính án Giáo hội (Case–Church Amendment),[6] BirdAir, một công ty theo hợp đồng với Chính phủ Hoa Kỳ, kiểm soát không vận với một hạm đội hỗn hợp C-130 và máy bay DC-8, tiến hành bay 20 lần một ngày vào Pochentong.[5] Ngày 5 tháng 3, Khmer Đỏ pháo kích tại Toul Leap, phía tây bắc Phnôm Pênh, nã pháo vào sân bay Pochentong nhưng quân FANK chiếm lại Toul Leap vào ngày 15 tháng 3 và kết thúc trận pháo kích. Lực lượng Khmer Đỏ tiếp tục tiến gần sát phía bắc và phía tây của thành phố và đã nhanh chóng bắn vào Pochentong một lần nữa. Ngày 22 tháng 3, một loạt quả rốc két đã bắn trúng hai máy bay tiếp tế, buộc Đại sứ quán Mỹ phải công bố đình chỉ cầu không vận vào ngày 23 tháng 3 cho đến khi tình hình an ninh được cải thiện. Đại sứ quán nhận ra rằng nước Cộng hòa Khmer sẽ sớm sụp đổ mà không có viện trợ, nên đã ra quyết định hủy bỏ việc đình chỉ vào ngày 24 tháng 3 và gia tăng số lượng máy bay không vận. Ngày 1 tháng 4, tràn qua chiếm Neak Luong và Ban-am, vị trí cuối cùng còn lại của FANK trên sông Mê Kông. Giờ đây, Khmer Đỏ có thể tập trung tất cả lực lượng của họ hướng về Phnôm Pênh.[5] Trước áp lực của các phe phái chính trị và dư luận trong nước, Thủ tướng Lon Nol buộc phải từ chức ngày hôm đó và rời nước sống lưu vong; sự sụp đổ cuối cùng của nước Cộng hoà Khmer đã được đoán trước.[7] Diễn biếnKế hoạch Kế hoạch sơ tán đã được quân đội Mỹ phát triển và cải tiến ngay khi lực lượng Khmer Đỏ tiến sát Phnôm Pênh, đã bắt đầu ngay từ năm 1973.[8] Ngày 27 tháng 6 năm 1973, Không lực Bảy (Seventh Air Force) công bố Kế hoạch Dự phòng 5060C Eagle Pull yểm trợ việc di tản Phnôm Pênh. Conplan 5060C có ba lựa chọn:
Lựa chọn 3 sau đó đã được sửa lại nhằm cung cấp việc sử dụng các máy bay trực thăng của Thủy quân lục chiến Hoa Kỳ (United States Marine Corps) cùng với máy bay trực thăng quân Hoa Kỳ có trụ sở tại Thái Lan và cho lực lượng an ninh mặt đất được tạo thành từ thủy quân lục chiến hơn là cảnh sát an ninh không quân. Khu vực hạ cánh ngay sát Đại sứ quán Mỹ tại Phnôm Pênh.[10]   Ngày 6 tháng 1 năm 1975, CINCPAC đặt đơn vị đổ bộ Thủy quân lục chiến 31 (31st Marine Amphibious Unit) vào lệnh báo động 96 giờ để di chuyển các hạm đội di tản vào vị trí ngoài khơi Kampong Som (trước đây là Sihanoukville) trong vịnh Thái Lan để tiến hành chiến dịch Eagle Pull.[5] Ngày 6 tháng 2 thời gian phản ứng được giảm xuống 48 giờ, có nghĩa là các hạm đội di tản đã duy trì một bán kính 48 giờ bay từ Kampong Som. Sự việc tiếp tục giảm vào ngày 28 tháng 2 xuống 24 giờ, có ý nghĩa thực sự là hạm đội phải duy trì trong vịnh Thái Lan.[11] Ngày 21 tháng 3, Đại sứ quán dự đoán sẽ có 3600 người di tản, vượt xa ước tính ban đầu khoảng 400 người. Điều này đòi hỏi phải phát triển một kế hoạch sơ tán mới, theo đó Thủy quân lục chiến sẽ bảo vệ sân bay Pochentong, trong khi máy bay trực thăng sẽ chở người sơ tán từ trung tâm Phnôm Pênh đến Pochentong, nơi họ sẽ được bay trên máy bay C-130 đến Thái Lan.[12] Tuy nhiên, kế hoạch này đã nhanh chóng vượt quá dự liệu ban đầu do nguồn cung cấp ít ỏi số máy bay C-130 vào Pochentong đã được sử dụng cho người sơ tán trên hành trình trở về, nhanh chóng giảm số lượng người sơ tán sẽ cần phải được di chuyển trong một cuộc di tản cuối cùng.[13] Ngày 3 tháng 4, do tình hình quân sự ngày càng xấu dần trong tuyến phòng thủ xung quanh Phnôm Pênh, Đại sứ John Gunther Dean đã yêu cầu việc triển khai 10 nhân viên thuộc đơn vị không quân chỉ huy chiến dịch Eagle Pull đã hạ cánh tại Pochentong trên một máy bay BirdAir C-130.[13] Các đơn vị không quân chỉ huy giám sát máy bay cánh cố định sơ tán hơn 750 người Campuchia diễn ra trong vòng bảy ngày tiếp theo trong khi phải đối mặt với 80-90 viên đạn pháo 105 ly và rốc két 107 ly bắn mỗi ngày.[14] Đến ngày 10 tháng 4 Khmer Đỏ tiến hành các đợt bắn phá dữ dội khiến cho việc sơ tán bằng máy bay cánh cố định buộc phải kết thúc.[15] Nhóm chỉ huy sau đó hướng sự chú ý đến việc lựa chọn các khu vực hạ cánh máy bay trực thăng để sơ tán. Khi Khmer Đỏ kiểm soát bờ phía đông của sông Cửu Long đối diện Phnôm Pênh, nhóm chỉ huy đã quyết định chọn khu vực hạ cánh Khách sạn, một sân bóng đá khoảng 900 m (3.000 ft) phía đông bắc của Đại sứ quán. Được che chắn từ bờ sông bởi một dãy nhà chung cư, khu vực hạ cánh này không thể bị ngăn cản bởi các vũ khí bắn trực tiếp khiến nó trở thành vị trí an toàn nhất. Toàn bộ nhân viên Đại sứ quán chuẩn bị sẵn sàng để rời khỏi thành phố vào ngày 11 tháng 4, nhưng quá trình di tản đã bị trì hoãn cho đến ngày hôm sau để cho phép tàu sân bay USS Hancock tham gia hạm đội di tản ra khỏi Kampong Som.[16] Hạm đội di tảnNgày 3 tháng 3 năm 1975, Nhóm sẵn sàng đổ bộ Alpha trực thuộc Biệt đội 76.4 (Task Group 76.4) và đơn vị thủy quân lục chiến đổ bộ 31 trực thuộc Biệt đội 79.4 (Task Group 79.4) lên tàu và đến vị trí chỉ định Kampong Som trong vịnh Thái Lan, lực lượng bao gồm: Biệt đội 76.4 (Nhóm Vận chuyển Alpha)[17]
Những tàu hộ tống dành cho hỏa lực, hộ tống và khu vực phòng thủ hải quân:[1] Ngày 17 tháng 3, Bộ tổng tham mưu Liên quân Hoa Kỳ (Joint Chiefs of Staff) lo ngại một phi đội máy bay trực thăng thủy quân lục chiến không đủ để sơ tán, bèn ra lệnh cho tàu sân bay USS Hancock dỡ cánh máy bay và tiến tới Trân Châu Cảng. Ngày 26 tháng 3 Phi đội Trực thăng bốc hạng nặng Thủy quân lục chiến (Marine Heavy Lift Helicopter Squadron) HMH-463 gồm 25 chiếc CH-53, CH-46, AH-1J và trực thăng UH-1E lên tàu Hancock và tiến tới vịnh Subic.[19] Sau khi lấy thêm nhiều máy bay trực thăng tại vịnh Subic, Hancock tạm giao cho Nhóm sẵn sàng đổ bộ Bravo (Amphibious Ready Group Bravo) hiện đang trú đóng tại Vũng Tàu, miền Nam Việt Nam, nhưng vào ngày 11 tháng 4 thì Hancock gia nhập Nhóm sẵn sàng đổ bộ Alpha tại vịnh Thái Lan.[13] Đội dự phòng di tản thủy quân lục chiến gồm một tiểu đoàn đội hạ cánh, Thủy quân lục chiến 4, Tiểu đoàn 2 (2/4).[1] Khi Khmer Đỏ không có lực lượng không quân và chỉ có khả năng phòng không hạn chế, không có sự yểm trợ cần thiết từ lực lượng không quân nhưng việc di tản đã được máy bay của Không quân Hoa Kỳ có trụ sở tại Thái Lan hỗ trợ. Nghi ngờ rằng Khmer Đỏ có thể sở hữu súng phóng tên lửa đất đối không SA-7 và do đó các máy bay trực thăng di tản đều được sơn bằng sơn hồng ngoại phản xạ thấp và được trang bị với máy tung nhiễu ký hiệu ALE-29.[20] Di tản Vào chiều ngày 11 tháng 4 năm 1975, MAU 31 nhận được lệnh thực hiện Chiến dịch Eagle Pull.[21] Lúc 06:00 ngày 12 tháng 4, 12 chiếc CH-53 của HMH-462 phóng từ boong tàu sân bay USS Okinawa và cứ 10 phút sau thì hạ cánh một lần nữa để đón lính thủy đánh bộ. Các đơn vị không quân của công ty F và H và nhóm chỉ huy lên tàu từ Okinawa trong khi các đơn vị không quân của công ty G lên những chiếc trực thăng của họ trên tàu sân bay USS Vancouver, đón tổng cộng khoảng 360 lính thủy đánh bộ của lực lượng an ninh mặt đất. Khi những chiếc trực thăng hoàn thành việc chở lính, họ cho thành lập các nhóm đặc nhiệm bay theo quỹ đạo ba vòng.[22] Lúc 07:30 Đại sứ Dean thông báo cho quyền Tổng thống Campuchia, Thủ tướng Long Boret và các nhà lãnh đạo khác của Campuchia bao gồm cả Hoàng thân Sisowath Sirik Matak, rằng người Mỹ sẽ chính thức rời khỏi nước này trong vòng vài giờ tới và hỏi nếu muốn di tản trong trường hợp này thì họ nên tới đại sứ quán vào 09:30 để kịp sơ tán. Tất cả đều từ chối ngoại trừ quyền Tổng thống Saukam Khoy, kế đến là Lon Nol, Tổng thống của nước Cộng hòa Khmer, người bỏ đi mà không nói với các nhà lãnh đạo đồng bào của mình.[23] Hoàng thân Sirik Matak, cựu Thủ tướng Chính phủ và là lực lượng thúc đẩy sự hình thành của Cộng hòa Khmer từ chối lời đề nghị di tản và nói với Đại sứ Dean rằng: "Tôi đã phạm phải sai lầm này khi tin tưởng vào ngài, người Mỹ".[24] 10 người thuộc nhóm chỉ huy tiến hành lái xe tới khu vực hạ cánh Khách sạn, cố ý vô hiệu hóa chúng để ngăn chặn dòng xe cộ đi lại từ bất kì chỗ nào của thành phố, một số đường khác dẫn từ Đại sứ quán đến chỗ khu vực di tản.[25] Nhóm chỉ huy sau đó tiến hành việc liên lạc với King Bird, một chiếc máy bay HC-130 của Phi đội phục hồi và giải cứu hàng không vũ trụ 56 (56th Aerospace Rescue and Recovery Squadron) sẽ kiểm soát dòng máy bay trực thăng.[26]  Vào 07:43 nhóm máy bay trực thăng đầu tiên vượt qua bờ biển Campuchia và khoảng một giờ sau đó, sau khi vượt qua 160 km (99 dặm) lãnh thổ thù địch, đợt ban đầu đặt ra trên khu vực hạ cánh Khách sạn và hải quân nhanh chóng thành lập một vành đai phòng thủ. Một đám đông người Campuchia sớm tụ tập vượt ra khỏi sự tò mò hơn là cản trở. Thiết lập vành đai bảo vệ, thủy quân lục chiến bắt đầu quá trình di dời đám đông trở lại để giữ an ninh trật tự tại khu vực hạ cánh và sau đó bắt đầu di chuyển các nhóm di tản tới đợi những chiếc trực thăng CH-53. Vì khu vực hạ cánh Khách sạn chỉ có thể giữ ba chiếc CH-53 tại bất kỳ lúc nào, các chuyến bay đến sau khi việc xây dựng ban đầu đã được tổ chức tại Mũi Oscar, khoảng 50 km (31 dặm) về phía nam Phnôm Pênh cho đến khi được gọi là Vua Chim.[24] Việc di tản được tiến hành suôn sẻ mặc dù số lượng người sơ tán về cơ bản thấp hơn so với dự kiến. Các ước tính mới nhất cho thấy có 590 người được sơ tán, 146 người Mỹ và 444 người Campuchia làm việc cho Mỹ và công dân của các nước thứ ba. HMH-462 sơ tán 84 người Mỹ và 205 người Campuchia cùng công dân các nước thứ ba. Trong số người di tản còn có thêm các phóng viên nước ngoài đưa tin về cuộc chiến giữa Khmer Đỏ và chính phủ Campuchia khi đó cũng được đưa khỏi đất nước chùa tháp.[24] Lúc 09:45, Đại sứ quán Mỹ đóng cửa.[24] Chấm dứt quan hệ ngoại giao giữa Mỹ và Campuchia một lần nữa cho đến khi được nối lại vào ngày 11 tháng 11 năm 1991. Khoảng 10:41, tất cả số người di tản trong đó có Đại sứ Dean và Tổng thống Saukam Khoy đã được những chiếc trực thăng HMH-462 bốc lên. Máy bay trực thăng HMH-463 hoạt động từ từ tàu sân bay Hancock sau đó bắt đầu đáp xuống đón các binh sĩ của lực lượng an ninh mặt đất. Lo ngại có thể bị Khmer Đỏ tấn công bất cứ lúc nào nên phía Mỹ đã điều hơn 300 tay súng đến bảo vệ sân bóng. Tuy nhiên, về sau kế hoạch đã diễn ra trót lọt.[27]  Vào khoảng 10:50, Khmer Đỏ bắt đầu bắn hàng loạt quả rốc két 107 ly gây ảnh hưởng nghiêm trọng trong vùng lân cận khu vực hạ cánh Khách sạn. Khoảng 10 phút sau đó, khu vực hạ cánh còn phải hứng chịu thêm loạt đạn súng cối 82 ly. Ngay khi toàn quân Khmer Đỏ bắt đầu khai hỏa, kiểm soát viên trong khu vực thông báo cho bộ phận không kiểm tiền tuyến thuộc Lực lượng Không quân (FAC) bay trên không cho OV-10 thuộc Phi đội hỗ trợ chiến thuật trên không 23 (23d Tactical Air Support Squadron). FAC ngay lập tức bay hạ thấp về phía đông bờ sông Mê Kông, nhưng không thể phát hiện bất kỳ tiếng súng từ các vị trí địch quân được biết đến tại địa điểm đó.[27] Lúc 10:59, đơn vị không quân cuối cùng của Thủy quân lục chiến 4 Tiểu đoàn 2 rời khỏi khu vực và chiếc trực thăng thủy quân lục chiến cuối cùng đã hạ cánh trên tàu sân bay Okinawa vào lúc 12:15.[28] Lúc 11:15, hai chiếc siêu khổng lồ màu xanh lá cây HH-53 của Không quân Mỹ từ Phi đội phục hồi và giải cứu hàng không vũ trụ 40, như dự kiến bay tới đón ban chỉ huy chiến dịch Eagle Pull.[27] Một nhóm quân nhỏ khai hỏa trong quá trình không vận cuối cùng gây ra thiệt hại tối thiểu cho chiếc máy bay đầu tiên, nhưng khẩu súng máy 12,7 ly (0,50 in) bắn trúng đuôi cánh quạt của chiếc trực thăng thứ hai khi nó đang cất cánh khỏi khu vực. Mặc dù bị chấn động mạnh, chiếc trực thăng đã an toàn trở về đến căn cứ không quân Ubon ở Thái Lan.[28] Lúc 14:50, CH-53 HMH-462 khởi hành từ tàu sân bay Okinawa tới chở Đại sứ Dean đến căn cứ không quân U-Tapao ở Thái Lan.[29] Ngày 13 tháng 4, người di tản đã bay tới căn cứ không quân U-Tapao ở Thái Lan trên những chiếc trực thăng HMH-462 và Nhóm sẵn sàng đổ bộ Alpha cũng đã đi đến điểm hẹn với lực lượng đặc nhiệm 76 (Task Force 76) ở vùng biển nam Trung Hoa (tức Biển Đông) nhằm chuẩn bị thực hiện chiến dịch Frequent Wind kế tiếp với mục tiêu di tản nhân viên Đại sứ quán Mỹ và lãnh đạo, công dân, viên chức Việt Nam Cộng hòa ở Sài Gòn.[30] Hậu quả Tại Washington, Tổng thống Ford giải thích nguyên nhân Mỹ rút khỏi Campuchia. Ford nói rằng ông đưa ra quyết định đó mà tâm trạng nặng trĩu song vẫn phải làm vậy để đảm bảo an toàn cho người Mỹ. Hành động rút quân của Mỹ là kết cục không mấy vẻ vang sau 5 năm can thiệp vào cuộc nội chiến ở Campuchia và sự hiện diện của Mỹ tại vương quốc này gắn liền với cuộc chiến mà họ đang tiến hành tại Việt Nam lúc bấy giờ. Henry Kissinger nhận xét trong cuốn hồi ký chiến tranh Việt Nam của ông rằng chính quyền Ford đã bất ngờ và xấu hổ bởi trên thực tế các quan chức hàng đầu của Campuchia đã từ chối rời khỏi đất nước. Bao gồm Thủ tướng Long Boret và em trai cựu Tổng thống Lon Nol là Lon Non, Quyết định của họ gây ngạc nhiên bởi cả hai đều nằm trong danh sách mà Khmer Đỏ thề sẽ xử tử.[31] Ngày 17 tháng 4 năm 1975, Khmer Đỏ tiến vào Phnôm Pênh dẫn đến cuộc nội chiến Campuchia chính thức kết thúc. Long Boret, Lon Non và các quan chức hàng đầu của Chính phủ Cộng hoà Khmer đều bị xử tử tại trung tâm thể dục thể thao Cercle Sportif, trong khi quân đội Lực lượng Vũ trang Quốc gia Khmer trong thành phố đều bị tước vũ khí và đưa đến sân vận động Olympic sát hại toàn bộ.[32] Hàng trăm nghìn người dân bị buộc rời khỏi các thành phố về các vùng thôn quê lao động khổ sai. Những hành động của chế độ Pol Pot đã khiến khoảng 1,7 triệu người chết vì tra tấn, bệnh tật, đói và làm việc quá sức.[33] Đối với Thủy quân lục chiến 4 Tiểu đoàn 2 và Nhóm sẵn sàng đổ bộ Alpha, chiến dịch Eagle Pull đóng vai trò như là một cuộc diễn tập quy mô nhỏ cho chiến dịch Frequent Wind phức tạp hơn 17 ngày sau đó.[30] Ảnh hưởng văn hóaChiến dịch Eagle Pull được mô tả sống động trong phim Cánh Đồng Chết. Tham khảo
Liên kết ngoài Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện truyền tải về Chiến dịch Eagle Pull. |
||||||||||||||||||||||||
