Studiowała biologię na Uniwersytecie Warszawskim, w czasie II wojny światowej na tajnych kompletach, potem na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym, który ukończyła w 1949. Stopień doktora uzyskała w 1953[4], a profesora w 1961[5].
W początkach pracy naukowej badała trylobityordowiku i dewonu Europy Środkowej. W latach 1963–1971 była organizatorem i kierownikiem serii polsko-mongolskich wypraw paleontologicznych, które na pustyni Gobi dokonały odkryć szeregu nowych gatunków dinozaurów i pierwotnych ssaków z epoki późnej kredy. Ze skał kredy, ale także paleogenu, pozyskano także cenne okazy krokodyli, jaszczurek, żółwi i ptaków. Opracowania tych znalezisk trwają do dziś i ukazują się w czołowych światowych pismach i monografiach. W czasie ekspedycji mongolskich głównym tematem badawczym Kielan-Jaworowskiej stały się prymitywne ssaki (wieloguzkowce) i w zakresie badań nad pierwotnymi ssakami została jednym z czołowych specjalistów na świecie. Opublikowała przeszło 220 artykułów naukowych[6].
Jest współautorką książki Mammals from the Age of Dinosaurs (Ssaki ery dinozaurów), wydanej przez Columbia University Press w 2004[7], za którą uzyskała Nagrodę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej[8][9].
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski „w uznaniu wybitnych zasług w działalności naukowej i dydaktycznej, za osiągnięcia w pracy zawodowej” (2002)[1]
Kielan, Z. 1953. Les trilobites Mésodévoniens des Monts des Sainte-Croix. Palaeontologia Polonica, 6: 50 pp.
Kielan-Jaworowska, Z. 1968. Scolecodonts versus jaw apparatuses. Lethaia, 1: 39-49
Kielan-Jaworowska, Z. 1969. Discovery of a multituberculate marsupial bone. Nature, 222: 1091-1092.
Kielan-Jaworowska, Z. and Sochava, A.V. 1969. The first multituberculate from the Uppermost Cretaceous of the Gobi Desert. Acta Palaeontologica Polonica, 14: 355-371.
Kielan-Jaworowska, Z. 1970. Unknown structures in multituberculate skull. Nature 226: 974-976.
Butler, P.M. and Kielan-Jaworowska, Z. 1973: Is Deltatheridium a marsupial? – Nature 245: 105-106.
Kielan-Jaworowska, Z. 1975. Possible occurrence of marsupial bones in Cretaceous eutherian mammals. Nature, 255: 698-699
Crompton, A.W. and Kielan-Jaworowska, Z. 1978. Molar structure and occlusion in Cretaceous therian mammals. In Butler, P.M. and Joysey, K.A. (eds.), Studies in the Development, Function and Evolution of Teeth: 249-289. Academic Press, London and New York.
Kielan-Jaworowska, Z. 1979. Pelvic structure and nature of reproduction in Multituberculata. Nature, 277: 402-403.
Lillegraven, J.A., Kielan-Jaworowska, Z. and Clemens, W.A. (eds.), Mesozoic Mammals. The First Two-thirds of Mammalian History. University of California Press, Berkeley: 99-149.
Kielan-Jaworowska, Z. 1980. Absence of ptilodonoidean multituberculates in Asia and its paleogeographic implications. Lethaia, 13: 169-175.
Fosse, G., Kielan-Jaworowska, Z. and Skaale, S.G. 1985. The microstructure of tooth enamel in multituberculate mammals. Palaeontology, 28: 435-449.
Kielan-Jaworowska, Z., Presley, R. and Poplin, C. 1986. Cranial vascular system in taeniolabidoid multituberculate mammals. Transactions of the Royal Society of London, B. Biological Sciences, 313: 525-602.
Kielan-Jaworowska, Z., Dashzeveg, D. and Trofimov, B.A., 1987. Early Cretaceous multituberculates from Asia and a comparison with British and North American Jurassic forms. Acta Palaeontologica Polonica, 32: 3-47.
Kielan-Jaworowska, Z., Crompton, A.W. and Jenkins F.A. 1987. The origin of egg laying mammals. Nature, 326: 871-873.
Hopson, J.A., Kielan-Jaworowska, Z. and Allin, E.F. 1989. The cryptic jugal in multituberculates. Journal of Vertebrate Paleontology, 9: 201-209.
Kielan-Jaworowska, Z. and Nessov, L.A. 1990. On the metatherian nature of the Deltatheroida, a sister group of the Marsupialia. Lethaia, 23: 1-10.
Kielan-Jaworowska, Z. and Ensom, P. 1992. Multituberculate mammals from the Purbeck Limestone Formation (Late Jurassic) of Southern England. Palaeontology, 36: 95-126.
Krause, D.W., Kielan-Jaworowska, Z. and Bonaparte, J.F. 1992. Ferugliotherium the first multituberculate from South America. Journal of Vertebrate Paleontology, 12: 351-376.
Kielan-Jaworowska, Z. and Ensom, P.C. 1994. Tiny plagiaulacoid multituberculate mammals from the Purbeck Limestone Formation of Dorset, England. –Palaeontology, 37: 17-31.
Kielan-Jaworowska, Z. 1997. Characters of multituberculates neglected in phylogenetic analyses of early mammals. Lethaia, 29: 249-266.
Kielan-Jaworowska, Z., Cifelli, R. and Luo, Z. 1998. Alleged Cretaceous placental from down under. Lethaia 31: 267-268.
Luo: Z.-X., Cifelli, R.L., and Kielan-Jaworowska, Z. 2001. Dual origin of tribosphenic mammals. Nature 409: 53-57.
Kielan-Jaworowska, Z. and Hurum, J.H. 2001. Phylogeny and systematics of multituberculate mammals. Palaeontology 44: 389-429.
Zofia Kielan-Jaworowska, Richard L. Cifelli, and Zhe-Xi Luo, 2004. Mammals from the age of dinosaurs : origins, evolution, and structure. New York: Columbia University Press. ISBN 0-231-11918-6
Upamiętnienie
W 2021 ukazała się gra karciana Akademia Superbohaterów o polskich naukowcach i naukowczyniach przygotowana przez Tomasza Rożka w ramach projektu Akademia Superbohaterów. Jedną z bohaterek jest Zofia Kielan[16][17].
Przypisy
↑ abPostanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 sierpnia 2002 r. o nadaniu orderów (M.P. z 2002 r. nr 57, poz. 778).
↑Biogram w książce: Kielan-Jaworowska Z., 2013: W poszukiwaniu wczesnych ssaków. Wyd. Uniw. Warszawskiego.
↑ZofiaZ.Kielan-JaworowskaZofiaZ., Richard L.R.L.CifelliRichard L.R.L., Zhe-XiZ.X.LuoZhe-XiZ.X., Mammals from the Age of Dinosaurs. Origins, Evolution, and Structure, New York Chichester, West Sussex: Columbia University Press, 2004, DOI: 10.7312/kiel11918, ISBN 978-0-231-50927-5, JSTOR: 10.7312/kiel11918. Brak numerów stron w książce
↑Sergi López-Torres i Łucja Fostowicz-Frelik. A new Eocene anagalid (Mammalia: Euarchontoglires) from Mongolia and its implications for the group’s phylogeny and dispersal. „Scientific Reports”. 8, Numer artykułu: 13955, 2018. DOI: 10.1038/s41598-018-32086-x. (ang.).
↑Varun Parmar & Guntupalli V.R. Prasad & Deepak Kumar, 2013: The first multituberculate mammal from India. Naturwissenschaften, 100: 515–523