Zmiennica – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie brzozowskim, w gminie Brzozów[4][5].
Miejscowość jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii Trójcy Przenajświętszej.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego. Historycznie położona w Rusi Czerwonej (ziemia sanocka) i w dawnym województwie ruskim.[6]
Części wsi
Integralne części wsi[4][5]
SIMC |
Nazwa |
Rodzaj
|
0346224 |
Bukowskie Góry |
część wsi
|
0346230 |
Dół |
część wsi
|
0346247 |
Góra |
część wsi
|
0346253 |
Góry |
część wsi
|
0346260 |
Łazy |
część wsi
|
0346276 |
Poręby |
część wsi
|
0346282 |
Wola |
część wsi
|
Historia
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z XV w. W 1514 r. Hieronim Bobola - syn Jana ze Strachociny kupił Zmiennicę. Miał on trzech synów: Andrzeja proboszcza w Dubiecku, Jana, i Wojciecha. Zmiennicę odziedziczył Jan Bobola (zm. 1635 r.) syn Hieronima Boboli. 7 lutego 1616 roku jego matka Katarzyna zrzekła się swych praw do własności ziemskich na rzecz syna Jana, który w dzierżawę otrzymał też Krościenko Wyżne. W XVII wieku wieś zostaje trzykrotnie zniszczona: w 1624 roku przez Tatarów, w 1655 przez Szwedów, a w 1657 przez wojska Rakoczego.
Zmiennica wraz z dawną ziemią sanocką w latach 1772-1774 należała do obwodu czerwonoruskiego. Bardzo uciążliwa dla chłopów w tamtym czasie była obowiązkowa służba wojskowa i obciążenia świadczone dla wojska. Służba wojskowa-z której byli zwolnieni szlachta i duchowieństwo- obejmowała każdego mężczyznę w wieku od 18-29 lat i trwała w zależności od przydziału 10-14 lat. W tamtych czasach wieś trawiły dwie klęski- głodu i pożarów.
22 kwietnia 1848 zniesiona zostaje pańszczyzna. Zmiennica jako wieś miała typowo rolniczy charakter, przy czym przeważały liczebnie gospodarstwa małorolne (hortulanus - zagrodnik). Zarówno ciężka sytuacja gospodarcza, jak i stosunki polityczne przyczyniły się do nędzy galicyjskiej. Uwłaszczeni chłopi nie posiadali zdolności prawidłowego zarządzania swoją nowo-nabytą ziemią. Skutkowało to zaciąganiem długów u lichwiarzy. Sytuacja znacząco się zmieniła w 1901 roku, kiedy to w pobliskim Jasionowie powstała Kasa Stefczyka.
W połowie XIX wieku właścicielem posiadłości tabularnej Zmiennica był Franciszek Zaremba[7]. W XIX wieku wieś była własnością Zarębów, Czerwińskich i Ginwill-Piotrowskich, aż do reformy rolnej(ostatni właściciel - Zygmunt Ginwill-Piotrowski).Dwór został spalony w 1914 r. Zachował się park z pierwszej połowy XIX wieku, o charakterze krajobrazowym, ze stawem i śladami alei. Zachował się także budynek, w którym są fragmenty polichromii neogotyckiej. W tym samym okresie zbudowany został spichlerz neogotycki, murowany z kamienia i cegły, potynkowany, trójkondygnacyjny, na rzucie prostokąta z pierwszej połowy XIX wieku i kapliczka św. Jana Nepomucena.
w 1926 roku funkcjonowała tu 1-klasowa wiejska szkoła powszechna.[8]
W 1981 r. przeniesiono tu drewniany obiekt sakralny z pierwszej połowy XIX wieku z Jasionowa. Wraz z kościołem przeniesiono także płytę nagrobną A.D.E. Wzdowskiego z 1539 roku.
Zabytki
Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa:[9]
- drewniany kościół parafialny z 1810 r., nr rej.: A-139 z 22.03.1989 – przeniesiony z Jasionowa dawny kościół św. Katarzyny – obecnie pw. Trójcy Przenajświętszej
- spichlerz dworski z 1. ćw. XIX w., nr rej.: A-777 z 1.10.1974 r.
- park dworski, jw.
- zabytkowa płyta nagrobna z 1539
Przypisy
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 162145
- ↑ Raport o stanie gminy za 2022 rok [online], Biuletyn Informacji Publicznej, Urząd miejski w Brzozowie, 23 maja 2023, s. 16 [dostęp 2024-01-05] (pol.).
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1615 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
- ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ AleksanderA. Jabłonowski AleksanderA., Ziemie ruskie. Ruś Czerwona. Cz. 2, „PAN Biblioteka Kórnicka”, 1903 [dostęp 2023-10-31] .
- ↑ Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: Karol Wild, 1855, s. 263.
- ↑ Lehnert Seweryn; Szkoły powszechne, publiczne i prywatne i seminarja nauczycielskie : spis szkół i nauczycieli w okręgu szkolnym lwowskim obejmującym województwa lwowskie, stanisławowskie i tarnopolskie
- ↑ Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków. Narodowy Instytut Dziedzictwa, 2012-06-30. s. 6. [dostęp 2012-10-31].
Linki zewnętrzne
Wsie |
|
---|
Osada |
|
---|
Integralne części wsi |
- Baniówka
- Baranówka
- Bazelówka
- Białówka
- Bielówka
- Buczkówka
- Budy
- Bukowskie Góry
- Dół (Górki)
- Dół (Grabownica)
- Dół (Stara Wieś)
- Dół (Zmiennica)
- Duża Strona (Grabownica Starzeńska)
- Duża Strona (Humniska)
- Dziki Gaj
- Folwark (Grabownica Starzeńska)
- Folwark (Przysietnica)
- Folwark (Stara Wieś)
- Futówka
- Gołaszówka (Stara Wieś)
- Góra (Górki)
- Góra (Stara Wieś)
- Góra (Zmiennica)
- Góry
- Grabiec
- Graboniówka
- Jajkówka
- Jakla Duża
- Jakla Mała
- Jasek
- Kijowiec
- Korea
- Ksawerów
- Łazy (Humniska)
- Łazy (Zmiennica)
- Mała Strona (Grabownica Starzeńska)
- Mała Strona (Humniska)
- Mazurówka
- Miasteczko
- Mikosiówka
- Nowiny
- Obojówka
- Obszar
- Oleńskie
- Ostrowiec
- Pańska Góra
- Pasterniki
- Pietrykówka
- Podgóra
- Podgórze
- Podlesie
- Polana
- Poręby
- Potok
- Rębówka
- Równie
- Rygłówka
- Rzepkówka
- Skokówka
- Statki
- Ściborówka
- Terchówka
- Widły
- Wieliwiszczyzna
- Wola
- Wola Górecka
- Wolajnówka
- Wygon
- Zagroda
- Zalas
- Zublówka
|
---|