Specjalne stacje postojowe lub wyodrębnione w ramach pozostałych stacji kolejowych grupy torów postojowych zlokalizowane są w pobliżu stacji krańcowych pociągów pasażerskich[4]. Odrębne stacje postojowe znajdują się często w ośrodkach stanowiących węzły kolejowe[5].
Stacje postojowe lokalizuje się w miarę możliwości na krańcach miast, niekiedy w odległości kilku kilometrów od obsługiwanej stacji krańcowej[5]. Ma to związek z zajmowaniem przez stację postojową dużego terenu i zachowanie możliwości rozbudowy[5].
Układ
Układ torów stacji postojowej oraz rozmieszczenie obiektów i urządzeń uzależnione są od przyjętego na stacji procesu technologicznego obrządzania (obróbki) wagonów[6].
Zadania
Zasadniczym zadaniem stacji postojowej jest przyjęcie składu pociągu pasażerskiego po jego dotarciu do stacji końcowej i przygotowanie do obsługi kolejnego pociągu pasażerskiego[5].
Zadania szczególne
Do zadań stacji postojowych należą w szczególności:
oględziny techniczne przyjętych pociągów,
mycie i czyszczenie wagonów oraz – w miarę potrzeb – przeprowadzanie dezynfekcji,
Na stacjach i grupach postojowych składy pociągowe podlegają procesowi obróbki. W ramach procesu wykonuje się:
przestawienie pociągu z torów peronowych na stację lub grupę postojową,
wyłączenie ze składu wagonów, które muszą być odstawione na specjalnie wyznaczone punkty (np. wagony pocztowe),
czyszczenie, mycie oraz wyposażanie wagonów niezbędne środki (wodę, gaz, środki sanitarne, pościel itp.),
wyłączanie wagonów kierowanych do naprawy i włączanie w ich miejsce wagonów z rezerwy eksploatacyjnej,
przestawienie w czasie ustalonym w planie przygotowanego składu pociągu ze stacji lub grupy postojowej na tor peronowy[4].
Wyposażenie
Dla właściwego wypełniania zadań stacja postojowa powinna posiadać:
tory przyjazdowe (przyjęciowe), na których dokonywane są oględziny,
tory rozrządowe do zmiany składu wagonów w pociągu,
tory z urządzeniami do mycia i czyszczenia wagonów, myjnie,
tory odjazdowe, wyposażone opcjonalnie w urządzenia do zasilania ogrzewania[7].
Duże stacje postojowe posiadają sieć stałą sprężonego powietrza, umożliwiającą wykonanie próby hamulców bez użycia pojazdu trakcyjnego[8], a także obiekty dawnych samodzielnych wagonowni obsługujących wagony pasażerskie, z odpowiednim wyposażeniem i urządzeniami, które stały się częściami stacji postojowych[6].
Praca manewrowa na stacjach postojowych, związana z modyfikowaniem składów pociągowych (np. wymiany, zmiany kolejności wagonów) bywa prowadzona z wykorzystaniem lokomotyw manewrowych.
Zagadnienie stacji macierzystej
Wagony pasażerskie używane przez przewoźników są przydzielane do inwentarza poszczególnych wagonowni, zwanych wagonowniami macierzystymi[9]. Posiadają również przypisane miejsca postoju, zwane stacją macierzystą, którym bywa często stacja postojowa[6].
Stacje postojowe w Polsce
PKP Intercity
PKP Intercity posiada stacje postojowe w następujących lokalizacjach:
8.2. Autobusy miejskie. Zaplecze techniczne. ; 9.3. Trolejbusy. Zajezdnie eksploatacyjne i naprawcze. 10.5.1. Tramwaje. Zajezdnie tramwajowe. W: Jan Kubalski, Tadeusz Mazurek: Komunikacja miejska. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1967.
Znaczenie zajezdni w rozkładzie jazdy. W: Bogusław Madej, Robert Madej, Konrad Pruciak: Publiczny transport miejski. Zasady tworzenia rozkładów jazdy. Wyd. II zaktualizowane. Warszawa: Akademia Transportu i Przedsiębiorczości, 2017. ISBN 978-83-944575-3-2.
Paweł Zalewski: Technologia Transportu Kolejowego. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 2015. ISBN 978-83-206-1919-5.