Sąd Konstytucyjny Republiki Turcji (oryg. Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi, ang.The Constitutional Court of the Republic of Turkey) – organ sądowniczy Republiki Turcji określony w Konstytucji Turcji uprawniony do kontroli konstytucyjności prawa.
Historia
Sąd został ustanowiony przez Konstytucję Turcji z 1961. Działalność rozpoczął po uchwaleniu ustawy nr 44 z 22 kwietnia 1962 o ustanowieniu i procedurach orzeczniczych Sądu Konstytucyjnego. Konstytucja z 1982 utrzymała dotychczasowy status Sądu (art. 146-153), określając jego pozycję jako partnera Wielkiego Zgromadzenia Narodowego i władzy wykonawczej. Jest pierwszym organem judykatury pośród "sądów najwyższych". Do 2011 działał w oparciu o ustawę nr 2949 z 10 listopada 1983[1].
Istotne zmiany w pozycji Sądu wprowadziły poprawki konstytucyjne uchwalone w 2010 oraz ustawa nr 6216 z 30 marca 2011 o ustanowieniu i regulaminie Sądu Konstytucyjnego. Akt ten w szczególności przyznał Zgromadzeniu Ogólnemu Sądu kompetencję do samodzielnego stanowienia norm o postępowaniu przed Sądem[1].
Nowelizacja konstytucji z 2010 wprowadziła indywidualną skargę konstytucyjną. W tym celu ustanowiła inne niż pełny skład składy orzekające Sądu (Sekcje i Komisje)[2].
Po wyroku Sądu z dnia 26 lutego 2016 uznającego aresztowanie dwóch dziennikarzy Cana Dündara i Erdema Güla za bezprawne 11 marca 2016 prezydent Republiki Recep Tayyip Erdoğan stwierdził, iż Sąd Konstytucyjny w ten sposób poczynił krok przeciwko narodowi. Oświadczył, że kolejne takie działania Sądu mogą postawić jego dalsze istnienie pod znakiem zapytania[3].
Tworzenie składu Sądu, jego organy i tryb postępowania
Na mocy nowelizacji Konstytucji uchwalonej w 2010 Sąd składa się z 17 członków wybieranych na 12-letnie kadencje bez możliwości ponownego wyboru. Każdy sędzia konstytucyjny podlega obowiązkowi przejścia w stan spoczynku wraz z osiągnięciem 65. roku życia[2].
Skład Sądu Konstytucyjnego tworzony jest przez wybór:
dwóch sędziów dokonywany przez Wielkie Zgromadzenie Narodowe spośród trzech kandydatów nominowanych przez prezesa i członków Sądu Obrachunkowego (Court of Accounts) z własnego grona;
jednego sędziego dokonywany przez Wielkie Zgromadzenie Narodowe spośród trzech kandydatów nominowanych przez prezesów związków adwokackich, którzy wskazują osoby będące samozatrudnionymi prawnikami;
siedmiu członków wybranych przez prezydenta Republiki spośród prezesów i członków naczelnych organów sądowych nominowanych przez zgromadzenia ogólne tych organów sądownictwa;
trzech członków wybranych przez prezydenta Republiki, przy czym każdy z nich jest wyłaniany spośród trzech kandydatów przedstawianych Radę Szkolnictwa Wyższego i pochodzących z grona wykładowców prawa, ekonomii i nauk politycznych
czterech członków wybranych przez prezydenta Republiki spośród menażerów wysokiego stopnia, samozatrudnionych prawników, sędziów pierwszej kategorii, prokuratorów publicznych i sędziów referentów Sądu Konstytucyjnego[2].
Prezes i dwaj wiceprezesi Sądu są wybierani przez Zgromadzenie Ogólne spośród jego członków na 4-letnią kadencję z możliwością powtórnego wyboru.
Sąd orzeka w pełnym składzie (dla ważności jego obrad wymagany jest udział co najmniej 12 sędziów), w składzie Sekcji (istnieją dwie Sekcje) i w składzie Komisji (w każdej Sekcji istnieją trzy Komisje).
Pełny skład wydaje wyroki bezwzględną większością głosów, przy czym unieważnienie zmian w konstytucje, rozwiązanie partii politycznych i pozbawienie ich finansowania ze środków państwowych dokonuje się większością 2/3 głosów obecnych sędziów[2].