Często zakłada się, że języki substratu przedindoeuropejskiego stanowią luźną grupę niespokrewnionych ze sobą języków i wywodzą się najprawdopodobniej z drobnych prajęzyków, używanych w okresie paleolitu (uważa się, że z jednego z takich prajęzyków wyrosły języki nostratyczne). Niektóre języki zaliczane tradycyjnie do azjanickich są spokrewnione z językami Kaukazu, np. język Hurytów był najprawdopodobniej pokrewny czeczeńskiemu, a język hatyckijęzykom północno-zachodniokaukaskim. Inne, takie jak elamicki, można łączyć z rodziną drawidyjską. Niektórzy badacze uznają języki substratu przedindoeuropejskiego za ligę językową, wskazując na pewne typologiczne podobieństwa między nimi, świadczące o ich wzajemnym oddziaływaniu w zamierzchłej przeszłości.
Inna teoria proponuje, że substrat przedindoeuropejski w Europie wywodzi się z języków waskońskich oraz „atlantyckich języków semickich”[1].
Wpływ na języki indoeuropejskie
Wpływem substratu przedindoeuropejskiego na języki indoeuropejskie tłumaczy się na przykład hydronimy staroeuropejskie oraz pozostałości dwudziestkowego systemu liczenia spotykane w językach romańskich, celtyckich oraz germańskich[1].
Bibliografia
Archeologia i kultura
Anthony, David with Jennifer Y. Chi (eds., 2009). The Lost World of Old Europe: The Danube Valley, 5000-3500 BC.
Bogucki, Peter I. and Pam J. Crabtree (eds. 2004). Ancient Europe 8000 BC--1000 AD: An Encyclopedia of the Barbarian World. New York: Charles Scribner’s Sons.
Gimbutas, Marija (1973). Old Europe c. 7000-3500 B.C.: the earliest European civilization before the infiltration of the Indo-European peoples. The Journal of Indo-European Studies 1/1-2. 1-20.
Tilley, Christopher (1996). An Ethnography of the Neolithic. Early Prehistoric Societies in Southern Scandinavia. Cambridge University Press.
Rekonstrukcje językowe
Bammesberger, Alfred and Theo Vennemann (eds., 2003). Languages in Prehistoric Europe. Heidelberg: Carl Winter.
Blench, Roger and Matthew Spriggs (eds. 1). Archaeology and Language. Vol. I. Theoretical and Methodological Orientations.
Mailhammer, Robert (2010). Diversity vs. Uniformity. Europe before the Arrival of Indo-European Languages. http://www.lrz.de/~mailhammer/htdocs/pdf/SWE_paper-MTP_draft.pdf // to appear in: Mailhammer, Robert and Theo Vennemann. Linguistic Roots of Europe. Copenhagen: Museum Tusculanum Press.
Pre-Indo-European // Encyclopedia of the Languages of Europe. Edited by: Glanville Price. 2000. eISBN 9780631220398.
Vennemann, Theo (2008). Linguistic reconstruction in the context of European prehistory. Transactions of the Philological Society. Volume 92, Issue 2, pages 215–284, November 1994
Woodard, Roger D. (ed., 2008) Ancient Languages of Asia Minor. Cambridge University Press.
Woodard, Roger D. (2008) Ancient Languages of Europe. Cambridge University Press.
↑ abTheo Vennemann, Patrizia Noel Aziz Hanna, Europa Vasconica, Europa Semitica, wydawnictwo Walter de Gruyter, 2003, ISBN 3-11-017054-X, 9783110170542. (google books)