Pradědská hornatina (pol. Masyw Pradziada [1] , niem. Altvaterbergland ) – mikroregion wchodzący w skład pasma górskiego Wysokiego Jesionika (cz. Hrubý Jeseník ), w północno-wschodnich Czechach , w Sudetach Wschodnich , na pograniczu Moraw i Śląska . Graniczy od północnego wschodu z Masywem Orlíka (cz. Medvědská hornatina ), od północnego zachodu z Masywem Keprníka (cz. Keprnická hornatina ), od północy z Górami Opawskimi (cz. Zlatohorská vrchovina ), od południowego zachodu z Hanušovicką vrchoviną , a od wschodu i południowego wschodu z Niskim Jesionikiem (cz. Nízký Jeseník ).
Charakterystyka
Widok na grzbiet boczny i główny Masywu Pradziada (2007 rok)
Jest to jeden z trzech mikroregionów pasma Wysokiego Jesionika o średniej wysokości 953 m n.p.m. z najwyższym szczytem Pradziad (cz. Praděd ), który jest jednocześnie najwyższym szczytem Moraw i Śląska [2] . Od Masywu Keprníka oddziela go przełęcz Červenohorské sedlo , od Masywu Orlíka przełęcze: Videlské sedlo , Kóta i Hvězda , a od Hanušovickiej vrchoviny przełęcz Skřítek [3] .
Masyw Pradziada składa się z grzbietu głównego (grzebienia) masywu góry Pradziad z rozgałęzieniami, biegnącego od przełęczy Červenohorské sedlo przy górze Velký Klínovec do ostatniego szczytu grzebienia Ztracené skály , blisko przełęczy Skřítek , oraz grzbietu bocznego z główną górą Dlouhé stráně biegnącego od góry Hubertka do przełęczy Vlčí sedlo [3] .
Budowa geologiczna
Pod względem geologicznym Masyw Pradziada zbudowany jest ze skał metamorficznych , głównie: gnejsów , migmatytów , łupków łyszczykowych , amfibolitów , kwarcytów , fyllitów , marmurów i in.[4]
Rzeźba terenu
Szczyty
Wieża telewizyjna Praděd (2007 rok)
Widok na górę Vysoká hole (2009 rok)
Widok ze szlaku rowerowego na stoku góry Velká Jezerná na górę Vysoká hole i szczyt Kamzičník , z lewej stok Divoký kámen (2012 rok)
Widok ze stoku góry Velká Jezerná na szczyt Velký Děd (2012 rok)
W Masywie Pradziada znajduje się 136 określonych i nazwanych szczytów , w tym 73 o wysokości powyżej 1000 m n.p.m.[5] [3] :
Lista szczytów Masywu Pradziada
Lp.
Szczyt
Wysokość m n.p.m.
69
Kamenec (2)
1023
79
Kopřivná
1019
71
Kopřivná – SZ
1017
72
Javorový vrch (2)
1016
73
Skalní tabule
1011
74
Čepel
998
75
Kamenný kostel
994
76
Strážka
994
77
Břidličná hora – SZ
984
78
Hřbety – JZ
980
79
Špičák
966
80
Klobouk
961
81
Jestřábí vrch
961
82
Smolný vrch
941
83
Ztracené skály – J
930
84
Kámen svobody
926
85
Javorový vrch (2) – JV
917
86
Kočičí skalka
917
87
Rudná hora
917
88
Dlouhý vrch
916
89
Kosov
905
90
Kluč
893
91
Kámen svobody – JV
892
92
Pod doly
871
93
Štěrkovec
870
94
Pod doly – SV
865
95
Skály (2)
864
96
Sutě
859
97
Nad kapličkou
855
98
Hřibovec
850
99
V javořinách
850
100
U pecí
850
101
Štěrkovec – J
846
102
U pecí – SZ
841
103
Sutě – JZ
837
104
Solný vrch
829
105
Novoveský vrch
827
106
Skalnatý
814
107
Jestřábí vrch – JZ
813
108
Jedlový vrch
808
109
Novoveský vrch – JV
804
110
Kozí hřbet – JZ
804
111
Ostroh
803
112
Kluč – JV
802
113
Solný vrch – JV
799
114
Ostroh – S
788
115
U rozhledny
783
116
Ostroh – SV
782
117
Solný vrch – V
765
118
Kapličkový vrch
761
119
Nad myslivnou
746
120
Lysá hora
744
121
Kalkzeche
744
122
Na stráni
730
123
Měděnec
729
124
Liščí díry
726
125
Na stráni – S
724
126
U hranic
713
127
Solný vrch – SV
692
128
Růžová stráň
670
129
Růžová stráň – SZ
670
130
Růžová stráň – J
664
131
Lysá hora – JZ
656
132
Růžová stráň – JV
636
133
Měděnec – J
626
134
Seč
618
135
Měděnec – JZ
591
136
Kocián
591
Przełęcze
Najwyżej położoną przełęczą w Masywie Pradziada oraz w całym paśmie Wysokiego Jesionika jest mało wybitna przełęcz pomiędzy szczytem głównym Vysoká hole i drugorzędnym Vysoká hole – JZ o wysokości 1461 m n.p.m.[3]
Widok z przełęczy Sedlo u Petrových kamenů na szczyty gór Petrovy kameny i Pradziad (2010 rok)
Ważniejsze przełęcze Masywu Pradziada [3]
Wody
Grzbiet główny (grzebień) góry Pradziad (Masywu Pradziada), biegnący od przełęczy Skřítek do przełęczy Červenohorské sedlo jest częścią granicy Wielkiego Europejskiego Działu Wodnego , dzielącej zlewiska Morza Bałtyckiego i Morza Czarnego [6] .
Część północno-wschodnią odwadniają rzeki : Biała Głuchołaska (cz. Bělá ) i Moravice [3] . Część południowo-zachodnią rzeka Divoká Desná dopływ rzeki Desná [3] . Wszystkie one mają tu swoje źródła . Biała Głuchołaska jest dopływem Nysy Kłodzkiej (cz. Kladská Nisa ), która wpada do Odry . Desná jest dopływem Morawy (cz. Morava ), która wpada do Dunaju .
Mają tu swoje źródła potoki , z których najważniejsze to: Bělokamenný p., Biała Opawa (cz. Bílá Opava ), Česnekový p. (1), Česnekový p. (2)[a] , Kamenitý p., Kotelný p., Merta, Mlýnský p., Podolský p., Stříbrný p., Studený p. (1), Studený p. (2)[b] , Tříramenný p. i Volárka[3] .
Na rzece Divoká Desná zbudowano zaporę, której zbiornik wodny jest dolnym zbiornikiem elektrowni szczytowo-pompowej Dlouhé Stráně . Górny zbiornik utworzono na górze Dlouhé stráně[3] .
Natomiast w rezerwacie przyrody Vysoký vodopád na potoku Studený potok (1), płynącym pomiędzy stokami gór Velký Jezerník i Malý Děd znajduje się największy w Masywie Pradziada i Wysokim Jesioniku wodospad o nazwie Vysoký vodopád [3] .
Ochrona przyrody
Fragment narodowego rezerwatu przyrody Praděd (2008 rok)
W 1969 roku, w Jesionikach (cz. Jeseníky ) wydzielono obszar objęty ochroną o nazwie Obszar Chronionego Krajobrazu Jesioniki (cz. Chráněná krajinná oblast (CHKO) Jeseníky ), na którym w granicach Wysokiego Jesionika utworzono 4 narodowe rezerwaty przyrody , 15 rezerwatów przyrody , 1 narodowy pomnik przyrody i 4 pomniki przyrody , w celu ochrony utworów skalnych, ziemnych i roślinnych oraz rzadkich gatunków zwierząt.
Rezerwaty i pomniki przyrody
W Masywie Pradziada utworzono 2 narodowe rezerwaty przyrody, 5 rezerwatów przyrody, narodowy pomnik przyrody i pomnik przyrody[3] :
Miejscowości
Pawilon pijalnia wód w miejscowości Karlova Studánka , w dali widoczna góra Hradečná (2008 rok)
Na obszarze Masywu Pradziada położone są następujące miejscowości [3] :
Schroniska i hotele górskie
Schronisko Švýcárna (2008 rok)
W Masywie Pradziada znajdują się następujące hotele i schroniska turystyczne [3] :
Na przełęczy Červenohorské sedlo znajduje się jeden hotel górski Červenohorské Sedlo oraz baza pensjonatów . Natomiast w miejscowościach zlokalizowane są wyłącznie pensjonaty i hotele.
Poza tym na obszarze Masywu Pradziada znajduje się kilkadziesiąt chat rozsianych na stokach gór, jednak nie mają one charakteru typowych schronisk, a zalicza się je do tzw. chat łowieckich [7] .
Zobacz też
Uwagi
↑ Oznaczenia indeksowane odróżniające te same nazwy potoków w tym samym paśmie, potoku Česnekový p. (1), płynącego ze stoku góry Pradziad od potoku Česnekový p. (2), płynącego ze stoku góry Malý Děd .
↑ Oznaczenia indeksowane odróżniające te same nazwy potoków w tym samym paśmie, potoku Studený p. (1), płynącego pomiędzy stokami gór Malý Děd i Velký Jezerník od potoku Studený p. (2), płynącego ze stoku góry Dlouhé stráně .
Przypisy
Bibliografia
Piotr P. Banaszkiewicz Piotr P. , Jerzy J. Parzewski Jerzy J. , Jesioniki, Góry Opawskie. Mapa turystyczna: skala 1:50 000 , wyd. 1, Kraków: Wydawnictwo Kartograficzne „Compass”, 2019, ISBN 978-83-7605-941-9 , OCLC 1150586280 (pol. • cz. ) . Brak numerów stron w książce
Waldemar W. Brygier Waldemar W. i inni , Jesioniki. Pradziad, Jeseník: skala 1:40 000 , wyd. 4, Wrocław: Studio Plan, 2017, ISBN 978-83-65689-75-7 , OCLC 1036547484 (pol. • cz. ) . Brak numerów stron w książce
Chráněná Krajinná Oblast Jeseníky jih. Turistická a cykloturistická mapa 1:25 000 , wyd. 1, Česká Lípa: Geodézie On Line, 2010 (Eurocart), ISBN 978-80-87380-18-5 , OCLC 865043859 (cz. ) . Brak numerów stron w książce
Chráněná Krajinná Oblast Jeseníky sever. Turistická a cykloturistická mapa 1:25 000 , wyd. 1, Česká Lípa: Geodézie On Line, 2010 (Eurocart), ISBN 978-80-87380-17-8 , OCLC 865043841 (cz. ) . Brak numerów stron w książce
Geologická mapa 1:50 000 , [w:] Česká geologická služba [online], mapy.geology.cz (cz. ) .
Geoprohlížeč – ZÚ (Geoportal Czech) , [w:] Český Úřad Zeměměřický a Katastrální [online], ags.cuzk.cz (cz. ) .
Hrubý Jeseník (mapa) (JPEG) , dudisoft.eu [zarchiwizowane 2016-03-04] (cz. ) .
Jeseníky – Praděd, Králický Sněžník. Turistická mapa 1:40 000 , Zádveřice: SHOCart, 2018, ISBN 978-80-7224-736-3 , OCLC 1103831608 (cz. ) . Brak numerów stron w książce
Pradědská hornatina (mapa turystyczna) 1:96 000 [online], pl.mapy.cz (pol. • cz. ) .
Linki zewnętrzne