Powiat ostrowski (województwo wielkopolskie)
Ten artykuł dotyczy powiatu w województwie wielkopolskim. Zobacz też: powiat ostrowski .
Powiat ostrowski – powiat w Polsce w południowo-wschodniej części województwa wielkopolskiego , reaktywowany w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej . Tworzy go osiem jednostek administracyjnych . Jego siedzibą jest miasto Ostrów Wielkopolski .
Drugi pod względem liczby ludności powiat w województwie wielkopolskim (nie wliczając miast na prawach powiatu ). Według danych z 1 stycznia 2020 powiat liczył 161 581 mieszkańców[1] ; według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwało tyle samo osób[2] .
Charakterystyka powiatu
Powiat ostrowski położony jest w paśmie makroregionu Niziny Południowowielkopolskiej , mezoregionu Wysoczyzny Kaliskiej i Wysoczyzny Leszczyńskiej , przy granicy z Dolnym Śląskiem , w dorzeczu Baryczy , Ołoboku i Prosny . Powiat ma charakter rolniczo–przemysłowy, użytki rolne zajmują 64,9% powierzchni powiatu, a 28,3% tereny leśne .
Gminy powiatu
Historia
Pierwsze wzmianki pisane o osadach rejonu ostrowskiego pochodzą z końca XIII wieku[4] .
Odolanów uzyskał prawa miejskie w XIV wieku, a Raszków w roku 1444. W 1713 roku dzięki staraniom Jana Jerzego Przebendowskiego , prawa miejskie na prawie magdeburskim uzyskał Ostrów Wielkopolski[4] [5] . Najmłodszym miastem powiatu ostrowskiego są Nowe Skalmierzyce , które uzyskały prawa miejskie w 1962 roku.
Do II rozbioru Polski (1793 r.) obszar współczesnego powiatu ostrowskiego leżał w powiecie kaliskim dawnego województwa kaliskiego ; w latach 1795–1807 leżał w departamencie kaliskim Prus Południowych , zaś w latach 1807–1815 w powiecie odolanowskim , departament kaliski Księstwa Warszawskiego . Po utworzeniu Królestwa Polskiego (1815 r.) obszar ten znalazł się poza granicami państwa polskiego – Wielkie Księstwo Poznańskie .
W 1815 roku pruska administracja przeniosła siedzibę powiatu odolanowskiego oraz część instytucji m.in. sąd powiatowy i kasę powiatową do Ostrowa Wielkopolskiego. Od tego momentu nowo tworzone instytucje i obiekty rangi powiatowej lokowano już tylko w tym mieście. W 1887 roku z powiatu odolanowskiego wydzielono powiat ostrowski, przy czym granica między nimi biegła południkowo, kilka kilometrów na zachód od obecnego centrum Ostrowa. W 1932 roku powiat odolanowski uległ likwidacji i włączeniu do powiatu ostrowskiego.
Podczas wojny powiat został wcielony do Rzeszy – przez pewien okres administratorem powiatu był tu Heinz Auerswald . W 1948 roku powiat ponownie podzielono: na powiat ostrowski oraz powiat miejski Ostrów Wielkopolski. Na skutek centralizacyjnej reformy administracyjnej w 1975 roku oba powiaty uległy likwidacji.
W 1999 roku reforma administracyjna reaktywowała powiat ostrowski. Pierwszym starostą ostrowskim został Andrzej Dera (AWS ). Od 2002 roku przez dwie kadencje starostą był Włodzimierz Jędrzejak (SLD ), zaś od 2010 roku starostą ostrowskim jest Paweł Rajski (PO ).
Gospodarka
W końcu września 2019 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w powiecie ostrowskim obejmowała ok. 1,8 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 2,5% do aktywnych zawodowo[6] .
Przemysł
Głównym miastem powiatu jest Ostrów Wielkopolski , jeden z dwóch głównych ośrodków w Kalisko-Ostrowskim Okręgu Przemysłowym . Do aglomeracji kalisko-ostrowskiej należy część gmin powiatu ostrowskiego. Powiat stanowi ośrodek przemysłu: spożywczego , środków transportu (produkcja wagonów), maszynowego , precyzyjnego , drzewnego oraz materiałów budowlanych[7] .
Rolnictwo
Najważniejszym sektorem powiatu ostrowskiego pozostaje rolnictwo – ponad połowę powierzchni powiatu zajmują użytki rolne[7] . Wśród uprawianych roślin dominują zboża , kukurydza , rzepak i ziemniaki [7] . Na terenie gminy Nowe Skalmierzyce i gminy Raszków istnieją lepsze warunki glebowe, co sprawia, że użytki rolne sięgają tam 90% w stosunku do całkowitej powierzchni gminy[7] .
Miejscowości
Miasta
W obrębie powiatu ostrowskiego znajdują się 4 miasta
(liczba mieszkańców według danych GUS z 1 stycznia 2020[3] ):
Dawne miasta:
Największe wsie powiatu ostrowskiego
Przygodzice – największa wieś powiatu ostrowskiego
Wsie powyżej 1000 mieszkańców wg danych z 2011 roku [10] :
Gorzyce Wielkie (2352),
Skalmierzyce (2090) – siedziba gminy,
Sośnie (1517) – siedziba gminy
Janków Przygodzki (1491),
Lewków (1469),
Topola Wielka (1350),
Radłów (1340),
Wysocko Małe (1309),
Sobótka (1301),
Tarchały Wielkie (1299),
Granowiec (1298),
Sieroszewice (1292) – siedziba gminy,
Wtórek (1258),
Dębnica (1248),
Raczyce (1237),
Biskupice Ołoboczne (1230),
Wielowieś (1222),
Topola Mała (1147),
Chynowa (1068),
Czarnylas (1025),
Strzyżew (1025),
Uciechów (1009),
Wysocko Wielkie (1001).
Ludność
Liczba mieszkańców powiatu ostrowskiego wg GUS [11]
Rok(stan na 1 stycznia)
Liczba ludności
Przyrost
Gęst. zaludnienia[os./km²]
Powierzchnia[km²]
2012
160 831
–
139
1160,12
2013
161 068
237
2014
161 216
148
2015
161 403
187
2016
161 435
32
2017
161 574
139
2018
161 763
189
2019
161 519
244
2020
161 581
62
Turystyka i zabytki
Sztuka regionu ostrowskiego
„Madonna z Dzieciątkiem” z Ołoboku , obecnie w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie
Na terenie powiatu ostrowskiego dominują zabytki architektury sakralnej oraz dwory, pałace i parki. Sztukę romańską tego regionu prezentuje m.in. drewniany posążek „Madonny z Dzieciątkiem” (datowany na 2 poł. XII–pocz. XIII w.[12] ), pochodzący z wyposażenia klasztoru cysterek w Ołoboku (od 1931 roku w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie )[13] oraz granitowa kropielnica w Skrzebowej [5] .
Sztukę gotycką przedstawia wczesnogotycki jednonawowy kościół parafialny w Sobótce oraz klasztor i kościół w Ołoboku [5] . Z gotyckiego klasztoru, który rozebrano w 1882 roku, zachowało się piętrowe skrzydło, przylegające do kościoła od strony północnej[5] .
W epoce renesansu wzniesiono w regionie ostrowskim m.in. murowaną kaplicę loretańską w Skrzebowej (obecnie ruiny), murowaną kaplicę przy kościele pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Skalmierzycach oraz dzwon (1555 r.) w Szczurach [5] .
Ożywienie w ruchu budowlanym i artystycznym nastąpiło w czasach trwania baroku [5] . Barokowy kościół pw. św. Michała Archanioła w Cieszynie (z końca XVII w.), wybudowano kosztem kapituły wrocławskiej w miejscu dawnego drewnianego[5] . W epoce późnego baroku powstał również wybudowany na rzucie ośmioboku kościół ewangelicki w Odolanowie [5] .
W 1791 roku ukończono budowę murowanego klasycyzującego pałacu w Lewkowie [5] . W nurcie klasycyzmu wybudowano budynki sakralne m.in. w Pogrzybowie (1801–1806) i Rososzycy (1818 r.)[5] .
Mecenat Antoniego Radziwiłła namiestnika Wielkiego Księstwa Poznańskiego , właściciela miasta Ostrowa i dóbr przygodzkich sprawiły, że w głębi lasu wzniesiono w latach 1822–1824 jako rezydencję sezonową pałac w Antoninie , według projektu niemieckiego architekta Karla Friedricha Schinkla [5] .
Pałac w Śliwnikach (1848–1850) wybudowany dla Jana Niepomucena Niemojowskiego , jest jednym z pierwszych budynków w rejonie ostrowskim, wzniesionym w stylu neogotyckim [5] . Innym przykładem tej architektury jest monumentalny dworzec kolejowy w Nowych Skalmierzycach , wybudowany w latach 1905–1906.
Dwory
Obiekty wpisane w rejestr zabytków województwa wielkopolskiego [14] :
dwór w Chotowie (1 poł. XIX w.),
dwór w Czekanowie (XIX/XX w.),
dwór w Gutowie ,
dwór w Kotowiecku (1842 r.),
dwór–willa w Miedzianowie (1877 r.),
dwór w Osieku (1844 r.),
dwór w Parczewie (2 poł. XIX w.),
dwór w Radziwiłłowie (XIX w.),
dwór we Węgrach (1 poł. XIX w.),
dworek w Wysocku Małym (1 poł. XIX w.),
dwór w Wysocku Wielkim (XIX w.).
Pozostałe:
Pałace
Pałac w
Sobótce wybudowany w latach 1898–1899
Obiekty wpisane w rejestr zabytków województwa wielkopolskiego [14] :
pałac myśliwski w Antoninie (1822–1824),
pałacyk myśliwski w Bagateli (XVIII/XIX w.),
pałac w Bugaju ,
pałac w Górznie (XIX/XX w.),
pałac w Lewkowie (1788–1791),
pałac myśliwski w Mojej Woli (1825, 1907 r.),
pałac w Psarach (1910 r.),
pałac w Rososzycy (1875 r.),
pałac w Sobótce (1898–1899),
pałac w Śliwnikach (1848–1850).
Pozostałe:
Zabytkowe parki
Park w
Lewkowie , założony pod koniec XVIII wieku
Parki wpisane w rejestr zabytków województwa wielkopolskiego [14] :
park im. 3 Maja w Ostrowie Wielkopolskim (1904–1905),
park w Antoninie ,
park w Bagateli (1 poł. XIX w.),
park w Bugaju ,
park dworski w Chotowie ,
park w Górznie ,
park dworski w Gutowie ,
park plebański z sadem w Gostyczynie (XIX w.),
park dworski w Kotowiecku (XVIII w., 1903 r.),
park w Lewkowie (koniec XVIII w.),
park dworski w Miedzianowie ,
park w Mojej Woli (1 poł XIX–XX w.),
park w Psarach ,
park dworski w Radziwiłłowie (2 poł. XIX w.),
park w Rososzycy ,
park w Sobótce (2 poł. XIX w.),
park w Śliwnikach (poł. XIX w.),
park dworski w Śmiłowie (XIX w.).
Zabytki architektury (wybór)
Młyn wodny w
Ołoboku z poł. XIX wieku
Obiekty wpisane w rejestr zabytków województwa wielkopolskiego [14] :
budynek dawnej ochronki w Lewkowie (2 poł. XIX w.),
dworzec kolejowy w Nowych Skalmierzycach (1905–1906),
gmach poczty w Ostrowie Wielkopolskim (1886 r.),
młyn wodny w Ołoboku (poł. XIX w.),
ratusz w Ostrowie Wielkopolskim (1828, 1948 r.),
spichrz dworski w Topoli Małej (pocz. XIX w.),
układ architektoniczny oraz archeologiczne warstwy kulturowe – Odolanów (XIV w.),
układ architektoniczny oraz archeologiczne warstwy kulturowe – Ostrów Wielkopolski (XV, XVII w.),
układ architektoniczny wraz z archeologicznymi warstwami osadniczymi – Raszków (XV–XIX w.),
wiatrak paltrak we wsi Kałkowskie (1900 r.).
Zabytkowe kościoły
Kościół pw. św. Jana Ewangelisty w
Ołoboku z XV wieku
Najstarsze zabytkowe kościoły na terenie powiatu ostrowskiego (chronologicznie) [14] :
kościół pw. NNMP i św. Józefa w Sobótce (XIII w., 1783–1790),
kościół pw. św. Jana Ewangelisty w Ołoboku (XV/XVII w., 1695, 1780 r.),
kościół cmentarny pw. św. Jana Chrzciciela w Ołoboku (XVI w.),
kościół pw. Podwyższenia Krzyża w Wysocku Wielkim (XVI w.),
kościół pw. św. Mikołaja w Gostyczynie (XVI/XVII w.),
kościół pw. św. Michała Archanioła w Cieszynie (XVII w.)
kościół pw. św. Bartłomieja Apostoła w Biskupicach Ołobocznych (1726 r.),
kościół pw. św. Mateusza w Górznie (1755 r.),
kościół pw. Michała Archanioła w Szczurach (1762 r.),
kościół ewangelicki w Odolanowie (1770–1780),
kościół pw. NMP Królowej Polski w Ostrowie Wielkopolskim (1777–1778),
kościół pw. Wszystkich Świętych w Droszewie (1783–1787),
kościół cmentarny pw. św. Barbary w Odolanowie (1784 r.),
kościół pw. Narodzenia NMP w Ociążu (1785–1786),
kościół pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Skalmierzycach (1791 r.),
kościół pw. św. Marcina w Odolanowie (1794 r.),
kościół polskokatolicki pw. MB Królowej Polski w Strzyżewie (1865 r.).
Przyroda
Europejska Ostoja Ptaków
Jesinne przeloty gęsi w Parku Krajobrazowym „Dolina Baryczy”
Park krajobrazowy
Park Krajobrazowy „Dolina Baryczy”
Obszary chronionego krajobrazu
Rezerwaty przyrody
rezerwat przyrody „Dąbrowa” koło Biadek Krotoszyńskich (16,62 ha) – rezerwat położony ok. 17 km na zachód od Ostrowa Wielkopolskiego , na północ od wsi Chruszczyny , utworzony w 1963 roku[7] ,
rezerwat przyrody „Majówka” (8,10 ha) – rezerwat położony w okolicach leśniczówki Biskupice , utworzony w 1958 roku[7] . Stanowiska rzadkich gatunków roślin i grzybów m.in. widłaka goździstego i sromotnika smrodliwego [7] ,
rezerwat przyrody „Niwa” (16,91 ha) – rezerwat położony w obrębie wsi Namysłaki , utworzony w 1959 roku[7] ,
rezerwat przyrody „Wydymacz” (47,86 ha) – rezerwat florystyczno-krajobrazowy położony ok. 14 km na południe od Ostrowa Wielkopolskiego, w gminie Przygodzice[7] , utworzony w 1987 roku. Przedmiotem ochrony jest zespół łęgu jesionowo-olszowego , miejsc lęgowych wielu gatunków ptaków, stanowisk roślin chronionych m.in. naparstnicy purpurowej oraz drzew pomników przyrody [7] .
Transport
Transport kolejowy
Stacja Ostrów Wielkopolski – ważny węzeł kolejowy
Przystanek kolejowy w Łąkocinach
Stacja kolejowa w Garkach
Legenda:
linia nieczynna
linia rozebrana
Transport drogowy
Drogi ekspresowe
Drogi krajowe
Drogi wojewódzkie
Transport lotniczy
W Michałkowie w gminie Ostrów Wielkopolski , znajduje się lotnisko Ostrów Wielkopolski-Michałków .
Administracja
Organem uchwałodawczym samorządu jest Rada Powiatu Ostrowskiego, składająca się z 27 radnych.
Okręgi wyborcze do Rady Powiatu Ostrowskiego (2018 )[15]
Okręg
Miasto/gmina
Liczba radnych
Okręg 1
miasto Ostrów Wielkopolski
osiedle: Śródmieście, Wenecja, Krępa, Pruślin
4
Okręg 2
osiedle: Stare Kamienice, Zacisze Zębców, Odolanowskie, Nowe Parcele, Parcele Zacharzewskie
4
Okręg 3
osiedle: Jana Pawła II, Powstańców Wielkopolskich
4
Okręg 4
gmina i miasto Nowe Skalmierzyce
3
Okręg 5
gmina i miasto Raszków , gmina Ostrów Wielkopolski
5
Okręg 6
gmina i miasto Odolanów , gmina Przygodzice , gmina Sośnie , gmina Sieroszewice
7
Razem (Σ)
27
Sąsiednie powiaty
Przypisy
↑ a b Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-06-11] .
↑ GUS , TABL. II. LUDNOŚĆ, RUCH NATURALNY ORAZ MIGRACJE LUDNOŚCI WEDŁUG POWIATÓW W PIERWSZYM PÓŁROCZU 2020 R. , 30 czerwca 2021 . Brak numerów stron w książce
↑ a b GUS , Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2020 roku [online], stat.gov.pl [dostęp 2020-07-26] (pol. ) .
↑ a b Historia – Biuletyn Informacji Publicznej Powiatu Ostrowskiego [online], bip.powiat-ostrowski.pl [dostęp 2018-07-22] (pol. ) .
↑ a b c d e f g h i j k l Ostrów Wielkopolski – dzieje miasta i regionu , Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1990, s. 505–616, ISBN 83-210-0851-8 .
↑ GUS , Bezrobotni zarejestrowani i stopa bezrobocia. Stan w końcu września 2019 r. [online], stat.gov.pl [dostęp 2019-12-18] (pol. ) .
↑ a b c d e f g h i j Program Ochrony Środowiska – 2014 [online], bip.powiat-ostrowski.pl [dostęp 2018-07-20] (pol. ) .
↑ a b c Encyklopedia popularna PWN , wyd. XXV, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995, ISBN 83-01-11802-4 . Brak numerów stron w książce
↑ Historia Gmina i Miasto Odolanów [online], www.odolanow.pl [dostęp 2019-07-08] .
↑ Polska w liczbach [online] [dostęp 2018-07-25] (pol. ) .strona główna serwisu
↑ Główny Urząd Statystyczny, ludność [online], stat.gov.pl [dostęp 2019-07-08] (pol. ) .
↑ Madonna z Ołoboku , „Culture.pl” [dostęp 2018-07-18] (ang. ) .
↑ Maria Tronująca z Dzieciątkiem – „Sedes Sapientiae” [online], Cyfrowe Muzeum Narodowe w Warszawie [dostęp 2018-07-18] .
↑ a b c d e Zestawienia zabytków nieruchomych [online], www.nid.pl [dostęp 2018-07-18] .
↑ Wybory samorządowe 2018 [online], wybory2018.pkw.gov.pl [dostęp 2018-10-24] .
↑ Rada powiatu ostrowskiego wybrana [online], 23 października 2018 [dostęp 2019-08-24] (pol. ) .