„Wysoka izbo, w dniu dzisiejszym Sejm Ustawodawczy kończy dyskusję nad sześcioletnim planem rozwoju gospodarczego i budowy podstaw socjalizmu w Polsce. Dyskusja ta ujawniła pełną jednomyślność stanowiącą odbicie jednomyślności społeczeństwa. Dzień dzisiejszy, w którym sejm uchwala projekt sześcioletniego planu jako ustawy będzie doniosłą datą w historii rozwoju naszego kraju”. Plan sześcioletni, jak mówił Bolesław Bierut, to program nie tylko gospodarczy, lecz równocześnie ideologiczny, polityczny, społeczno-ustrojowy. Plan, który stworzy mocne i niewzruszone podstawy nowego ustroju społecznego w Polsce – podstawy socjalizmu.
Wiceprezes Rady Ministrów Hilary Minc podczas wystąpienia sejmowego
Historia
Wytyczne do planu zostały sformułowane w grudniu 1948 na Kongresie Zjednoczeniowym PPS i PPR (przekształconym następnie w I Zjazd PZPR). Plan opracowany został przez grupę polskich ekonomistów[3] z Hilarym Mincem na czele i jako projekt został przedstawiony na V Plenum KC PZPR 15 lipca 1950 roku.
„Uchwalamy nasz plan 6-letni. Plan, który wzmocni jeszcze bardziej nasz potencjał gospodarczy i obronny. Plan, który wzmocni Polskę jako ważne ogniwo obozu pokoju, postępu i socjalizmu”.
przewodniczący Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego Hilary Minc podczas wygłoszenia referatu pt. „Plan sześcioletni rozwoju gospodarczego i budowy podstaw socjalizmu w Polsce” na V Plenum KC PZPR w dniu 15 lipca 1950 roku
Ceną za intensywną industrializację był ograniczony wzrost poziomu życia i ograniczanie inwestycji w innych dziedzinach, np. budownictwo mieszkaniowe. Społecznym skutkiem planu sześcioletniego był znaczny wzrost udziału klasy robotniczej w społeczeństwie (m.in. przez migrację ludności wiejskiej do miast). W rolnictwie zakładano rozwój państwowych gospodarstw rolnych oraz kolektywizację gospodarstw indywidualnych.
W ramach realizacji planu sześcioletniego dokonana została też rozbudowa miast, lecz jej celem była w mniejszym stopniu poprawa warunków życia, a w większym – osiągnięcia propagandowe.
W gospodarce forsowano zasadę przyspieszonego rozwoju, polegającego przede wszystkim na intensywnej industrializacji. Nowy plan gospodarczy opracowano naśladując wzory radzieckie. Założenia planu: przejęcie przez państwo kierowania gospodarką, wykorzystanie zasobów surowcowych i rezerw siły roboczej, drzemiących we wsiach. Plan zakładał znaczne rozwinięcie wytwórczości przemysłowej, szczególnie środków produkcji, w rolnictwie przekształcenie gospodarstw indywidualnych w zespołowe i osiągnięcie wzrostu produkcji o 50%. Pomocna miała być w tym zacieśniana współpraca z ZSRR i innymi państwami obozu radzieckiego. Plan także przewidywał ograniczanie i wypieranie elementów kapitalistycznych. Planowano budowę kilkuset zakładów przemysłowych, rozwój hutnictwa, górnictwa, przemysłu maszynowego, chemicznego. Wszystkie te przewidywane osiągnięcia miały doprowadzić do zbudowania socjalizmu.
Rozbudowa przemysłu ciężkiego stała się realnym osiągnięciem planu, nastąpiło to jednak ze szkodą dla innych dziedzin gospodarki. Rozwinął się znacznie przemysł stoczniowy, samochodowy, tworzyw sztucznych, hutniczy, chemiczny. Powstały wielkie zakłady produkcyjne. Do największych inwestycji planu 6-letniego można zaliczyć:
Rozwój przemysłu spowodował wielkie ruchy migracyjne wewnątrz kraju: z przeludnionych wsi do miast, zapełniały nowe osiedla przy zakładach pracy (Nowa Huta). Pogłębiała się dysproporcja między popytem a podażą. Występowały braki w zaopatrzeniu w artykuły pierwszej potrzeby. Trzeba było wrócić do reglamentacji żywności (kartki na mięso i tłuszcze, cukier). 28 października 1950 ogłoszono wymianę pieniędzy. W 1951 ogłoszono pożyczkę wewnętrzną. W styczniu 1953 zniesiono kartki żywnościowe wraz z równoczesnym podniesieniem cen. Wprowadzono obowiązkowe dostawy płodów rolnych. W ramach planu wybudowano miasto Nowa Huta, Hutę im. Lenina, fabryki samochodów w Warszawie i Lublinie, cementownie w Wierzbicy, liczne fabryki maszyn, stocznie w Szczecinie i Gdańsku, zakłady chemiczne, elektrownię w Jaworznie, a także poszerzono wcześniej istniejące ośrodki przemysłowe. W rezultacie plan doprowadził do wzrostu przemysłu o 250% a produkcji rolnej o 13%. Plan przyczynił się też do wzrostu migracji z wsi do miast[5].
Kolejnym planem polskiej gospodarki był plan pięcioletni (1956–1960).
Konsekwencje
Realizacja w latach 1950–1955 planu 6-letniego, zakończyła się kryzysem społecznym (minimalizacja nakładów na konsumpcję) i robotniczym. Nastąpiły też wystąpienia społeczne Poznański Czerwiec 1956.
↑Ustawa z dnia 21 lipca 1950 r. o 6-letnim planie rozwoju gospodarczego i budowy podstaw socjalizmu na lata 1950–1955 (Dz.U. z 1950 r. nr 37, poz. 344).
↑A. Frużyński, Rybnicki Okręg Węglowy w okresie Polski Ludowej, [w:] „Studia z dziejów ziemi rybnicko-wodzisławskiej w latach 1945–1989”, pod red. A. Dziuroka i B. Klocha, IPN Katowice – Muzeum Rybnik 2011, s. 385.
↑Od Mieszka I do Jana Pawła II, tom 28, 2007, s. 10–13.
Bibliografia
A. Jezierski, C Leszczyńska, Dzieje gospodarcze Polski w zarysie do 1989 r., Warszawa 1994, ISBN 83-9000234-9-0.
AndrzejA.JezierskiAndrzejA., Historia gospodarcza Polski 1815-1980, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1987, ISBN 83-230-0556-7, OCLC749685601. Brak numerów stron w książce