Piaskowiec modrzak (Gyroporus cyanescens (Bull.) Quél.) – gatunek grzybów z rodziny piaskowcowatych (Gyroporaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Gyroporus, Gyroporaceae, Boletales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1788 r. J.B. Bulliard nadając mu nazwę Boletus cyanescens. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1886 r. L. Quélet, przenosząc go do rodzaju Gyroporus[1].
Gyroporus cyanescens var. lacteus (Lév.) Quél. 1888
Gyroporus lacteus (Lév.) Quél. 1886
Leccinum constrictum (Pers.) Gray 1821
Leucoconius cyanescens (Bull.) Beck 1923
Suillus cyanescens (Bull.) P. Karst. 1882
Nazwę polską podała Alina Skirgiełło w 1960 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też pod nazwami: huba siniak, borowik polny, granatek, grzyb piaskowy, grzyb siny, modrzak siniak, podgrzybek, podgrzybek siny[3]. Inne nazwy zwyczajowe to: grzyb siniak, siny grzybek, zajączek siniejący, borowik siniak, hubka sinak (siniak), mchowik siniak, modrak, modrzak, podlaszek[4].
Średnica 3,5-12 cm. Młode owocniki łukowate, później poduchowate, w końcu płaskie. Powierzchnia przypomina zamsz, pokryta jest bowiem grubą włóknistą warstwą pilśni. Ma barwę kremową, słomkowożółtą lub siarkowożółtą z żółtozielonym odcieniem. Starsze owocniki blakną i stają się białawe. W miejscach zgniecenia pojawiają się ciemnoniebieskie plamy[5].
Białe lub kremowe, najpierw przyrośnięte do trzonu, potem wolne. Po przekrojeniu zabarwiają się na niebiesko. Pory drobne, kanciasto zaokrąglone, początkowo białe, z wiekiem kremowe, sinieją po dotknięciu[5].
Wysokość 5-10 cm, grubość 1-3 cm. Jest nieregularnie cylindryczny, górą cieńszy. Początkowo w środku jest gąbczasty, później pusty, podzielony na komory. Powierzchnia w górnej części naga, poza tym pilśniowata, ubarwiona tak samo jak kapelusz. Intensywnie sinieje w miejscach zgniecenia[5].
Bladożółty. Zarodniki o średnicy 8-15 x 4-6 µm, jajowate, gładkie, bladożółtawe.
Występowanie i siedlisko
Występuje w Ameryce Północnej, Europie, Azji i Australii[6]. W Polsce gatunek rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych[7]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Austrii, Niemczech i Holandii[3].
Owocuje od lipca do listopada w lasach liściastych i mieszanych, na gruntach piaszczystych, szczególnie w górach i okolicach podgórskich[5]. Najczęściej rośnie pod sosnami, brzozami, dębami i bukami[3].
Znaczenie
Grzyb jadalny i smaczny, używany do zup i sosów, jak też i do suszenia. Ze względu na sinienie niezbyt chętnie zbierany. Gatunkiem pokrewnym jest piaskowiec kasztanowaty (Gyroporus castaneus).
↑ abcWładysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1. Brak numerów stron w książce
↑HenrykH.OrłośHenrykH., Atlas grzybów jadalnych i trujących, wyd. VII uzupełnione i poprawione, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1966, nr opisu grzyba: 14.
↑ abcdePavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1. Brak numerów stron w książce
↑Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5. Brak numerów stron w książce